Φανταστείτε το σκοτεινό, μυστηριώδες τσίρκο όπου οι σκιές ζωντανεύουν και αναδύονται, εκεί όπου κάθε σκιά κρατάει ένα κρυμμένο μυστικό και το βλέμμα μας συναντά τους φόβους και τις αμφιβολίες που συχνά αρνούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Σε αυτό το φανταστικό σύμπαν, οι σκιές δεν είναι πια κάτι που πρέπει να φοβόμαστε αλλά κάτι που αξίζει να κατανοήσουμε.

Με αυτές τις εικόνες ξεκινά το βιβλίο με τίτλο «Το Τσίρκο των Σκιών» (εκδόσεις Διόπτρα), το δεύτερο της Λίντια Μπράνκοβιτς, που ακολουθεί την πορεία μιας νεαρής κοπέλας η οποία μαθαίνει να αντιμετωπίζει τις πιο σκοτεινές πτυχές του εαυτού της.

Στο νέο αυτό έργο η συγγραφέας και εικονογράφος δεν φοβάται να βυθιστεί στον κόσμο των συναισθημάτων και να μιλήσει για τους φόβους, τις ανησυχίες και τις εσωτερικές συγκρούσεις που όλοι μας νιώθουμε. Οπως δηλαδή το έκανε και με το «Ξενοδοχείο των Συναισθημάτων» (από τις ίδιες εκδόσεις), το πρώτο της βιβλίο, το οποίο γνώρισε θερμή υποδοχή για τον τρόπο που ερμήνευε τα συναισθήματα και την ανάγκη των παιδιών να κατανοήσουν και να αποδεχθούν τις συναισθηματικές τους καταστάσεις.

Στο «Τσίρκο των Σκιών» η βασική ηρωίδα αντιμετωπίζει τους φόβους της και μαθαίνει να αποδέχεται τον εαυτό της. Τι σας ενέπνευσε να γράψετε αυτή την ιστορία;

«Πριν αρχίσω να δουλεύω πάνω στο βιβλίο, περνούσα μια έντονη φάση φόβου και άγχους. Δεν είχα σκεφτεί ποτέ τον εαυτό μου ως ιδιαίτερα αγχώδες άτομο, αλλά εκείνη την περίοδο συνειδητοποίησα ότι στην πραγματικότητα ίσχυε το αντίθετο. Απλώς δεν είχα ποτέ αναγνωρίσει το άγχος ως συναίσθημα – νόμιζα απλώς πως ήταν μέρος της προσωπικότητάς μου.

Αυτό που συνέβη, πιστεύω, είναι ότι είχα καταπιέσει αυτό το συναίσθημα και προσποιούμουν ότι δεν υπήρχε. Αλλά η αλήθεια ήταν πως το άγχος ήταν πάντα εκεί, ελέγχοντας σιωπηλά κομμάτια της ζωής μου.

«Κάθε συναίσθημα είναι έγκυρο ακόμα και αν είναι άβολο».

Η ιδέα για το βιβλίο μού ήρθε ακριβώς τη στιγμή που έκανα αυτή την παραδοχή. Πιστεύω ότι όταν αντιμετωπίζουμε τη σκιά μας – είτε πρόκειται για άγχος είτε για ντροπή είτε για κάποια άσχημη εμπειρία – ελευθερώνεται χώρος μέσα μας. Στη δική μου περίπτωση, η δημιουργικότητα, η αγάπη και η έμπνευση βρήκαν περισσότερο χώρο να υπάρξουν. Και το άγχος μου δεν ήταν τόσο παρόν μετά τη δημιουργία του βιβλίου».

Και το πρώτο σας βιβλίο, «Το Ξενοδοχείο των Συναισθημάτων», ήταν εμπνευσμένο από την προσωπική σας εμπειρία δυσκολίας διαχείρισης των συναισθημάτων σας…

«Ναι, το «Ξενοδοχείο των Συναισθημάτων» ήταν εμπνευσμένο από τις δικές μου δυσκολίες στο να κατανοήσω και να επεξεργαστώ τα συναισθήματά μου. Για πολύ καιρό δεν ήξερα πώς να διαχειριστώ αυτό που ένιωθα – έπρεπε να περάσω από πολλή συναισθηματική οδύνη για να αρχίσω να μαθαίνω πώς να ρυθμίζω αυτά τα συναισθήματα.

Ενα από τα βασικά σημεία που συνειδητοποίησα ήταν ότι δεν είμαστε τα συναισθήματά μας, αυτά απλώς μας επισκέπτονται. Πιστεύω ότι η παρεξήγηση που υπάρχει, ότι δηλαδή ταυτιζόμαστε με ένα συναίσθημα, έχει πολύ να κάνει με τη γλώσσα.

«Πιστεύω ότι σχεδόν κάθε θέμα μπορεί να μετατραπεί σε εικονογραφημένο βιβλίο που θα αρέσει και στα παιδιά».

Για παράδειγμα, όταν λέμε «είμαι λυπημένη», ακούγεται σαν να είμαστε η λύπη. Αλλά όταν λέμε «νιώθω λύπη», αναγνωρίζουμε ότι το συναίσθημα είναι περαστικό.

Ενα άλλο σημαντικό μάθημα που έπρεπε να μάθω ήταν ότι κάθε συναίσθημα είναι έγκυρο ακόμα και αν είναι άβολο. Καθώς μεγάλωνα, πίστευα ότι ο θυμός ήταν κακός και έπρεπε να τον κρύβω. Ωστόσο έμαθα ότι το να τον αγνοείς τον κάνει απλώς πιο δυνατό».

Είναι η παιδική λογοτεχνία ένα εργαλείο για την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης στα παιδιά; Πώς ενσωματώνετε συνειδητά αυτό το στοιχείο στις ιστορίες σας;

«Ναι, σίγουρα βλέπω τα εικονογραφημένα βιβλία ως ένα καταπληκτικό εργαλείο για την καλλιέργεια της συναισθηματικής νοημοσύνης στα παιδιά, αλλά, για να είμαι ειλικρινής, θα έλεγα ότι είναι εξίσου σημαντικά και για τους ενηλίκους. Συχνά νιώθω ότι τα παιδιά είναι πιο συναισθηματικά έξυπνα από τους μεγάλους.

Τα εικονογραφημένα βιβλία θεωρούνται συνήθως ένα μέσο για παιδιά, αλλά ένα από τα όμορφα στοιχεία τους είναι ότι διαβάζονται συχνά δυνατά – από γονείς, δασκάλους ή άλλους ενηλίκους –, πράγμα που σημαίνει ότι τα μηνύματα φθάνουν ταυτόχρονα σε πολλές διαφορετικές γενιές.

«Ενας κανόνας που θέτω για τον εαυτό μου είναι ότι κάθε ιστορία πρέπει να έχει ένα ελπιδοφόρο, θετικό τέλος».

Οσο για το πώς ενσωματώνω συνειδητά τη συναισθηματική νοημοσύνη στις ιστορίες μου: δεν το κάνω. Και όταν το προσπαθώ, συνήθως καταλήγει να φαίνεται επιτηδευμένο ή διδακτικό. Αντί γι’ αυτό, εστιάζω στο να αφηγηθώ μια ιστορία που να μου φαίνεται αληθινή, κάτι που θα είχα ανάγκη ή θα ήθελα να ακούσω όταν περνούσα μια δύσκολη περίοδο».

Υπάρχουν όρια που επιλέγετε να θέσετε όσον αφορά τη θεματική ενός βιβλίου ή πιστεύετε ότι ακόμα και τα πιο «δύσκολα» θέματα έχουν θέση σε ιστορίες για νέους αναγνώστες;

«Προσωπικά, δεν θέτω όρια για τον εαυτό μου όταν σκέφτομαι ιδέες και θέματα που με ενδιαφέρουν. Αν το έκανα, αυτό θα μπλόκαρε αμέσως τη δημιουργική μου ροή. Πιστεύω ότι σχεδόν κάθε θέμα μπορεί να μετατραπεί σε εικονογραφημένο βιβλίο που θα αρέσει και στα παιδιά.

Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για θέματα που αφορούν τον εσωτερικό μας κόσμο, δεν πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχουν όρια. Στην πραγματικότητα, δεν μπορείς να αρχίσεις να μαθαίνεις αρκετά νωρίς για τον εαυτό σου. Αλλά φυσικά, στο τέλος, εξαρτάται από την ιστορία που λες.

Ενας κανόνας που θέτω για τον εαυτό μου είναι ότι κάθε ιστορία πρέπει να έχει ένα ελπιδοφόρο, θετικό τέλος. Το «Τσίρκο των Σκιών» ξεκινάει αρκετά τρομακτικό και σκοτεινό, αλλά στα μισά του βιβλίου υπάρχει μια μεγάλη ανατροπή που βάζει τα πάντα σε μια ζεστή, ελπιδοφόρα τροχιά και προοπτική. Οπότε, το να αφηγούμαι ελπιδοφόρες ιστορίες είναι μάλλον ένας κανόνας που προσπαθώ να ακολουθώ».

Αυτοπροσωπογραφία της δημιουργού

Ως συγγραφέας και εικονογράφος των βιβλίων σας, πώς συνδυάζετε κείμενο και εικόνα για να μεταδώσετε πολύπλοκα συναισθήματα ή αφηρημένες έννοιες; Ποια είναι η δημιουργική σας διαδικασία;

«Οταν δουλεύω πάνω σε μια ιστορία, η εικόνα και το κείμενο προκύπτουν ταυτόχρονα. Δεν γράφω πρώτα το κείμενο και μετά σκέφτομαι τις εικόνες. Ολα αναπτύσσονται παράλληλα.

Συνήθως ξεκινώ με ένα πολύ προσωπικό συναίσθημα ή μια εσωτερική εικόνα που δεν μπορώ ακόμα να περιγράψω με λέξεις. Τότε αρχίζω να σχεδιάζω σκηνές, χαρακτήρες ή σύμβολα που μου έρχονται στο μυαλό. Σταδιακά, εμφανίζονται και λέξεις που ταιριάζουν με τις εικόνες.

Πολλές φορές οι εικόνες λένε πράγματα που το κείμενο δεν λέει και το αντίστροφο. Προσπαθώ να αφήνω χώρο και για το συναίσθημα του αναγνώστη, δεν θέλω να τα εξηγώ όλα. Θέλω να δημιουργώ ένα περιβάλλον όπου και τα παιδιά και οι ενήλικοι μπορούν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους, ακόμα κι αν η ιστορία είναι φανταστική».

«Οταν αντιμετωπίζουμε τη σκιά μας – είτε πρόκειται για άγχος είτε για ντροπή είτε για κάποια άσχημη εμπειρία – ελευθερώνεται χώρος μέσα μας».

Συχνά η παιδική λογοτεχνία φλερτάρει με τη διδακτικότητα. Πώς βρίσκετε την ισορροπία ανάμεσα στο να προσφέρετε ένα ουσιαστικό μήνυμα και στο να αφήνετε χώρο για τη φαντασία και την προσωπική κατανόηση του παιδιού;

«Λοιπόν, και πάλι, για εμένα έχει να κάνει με το να παραμένω αυθεντική και να μην σκέφτομαι τα παιδιά ή τους ενηλίκους ή κάποια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων. Προσπαθώ να εστιάζω σε μια ιστορία που με βοηθά να επεξεργαστώ κάτι που έχω ζήσει η ίδια.

Αυτό συνήθως ξεκινάει με αρκετή ηθικολογία, αλλά στη διαδικασία δημιουργίας ενός βιβλίου προσπαθώ να κόψω όσο το δυνατόν περισσότερο από αυτήν. Πιστεύω πως οι εικόνες ήδη λένε πάρα πολλά και προσωπικά προτιμώ λιγότερο κείμενο σε ένα εικονογραφημένο βιβλίο. Νιώθω ότι αυτό αφήνει περισσότερο χώρο στη φαντασία και την κατανόηση».

Εχετε σερβική καταγωγή και ζείτε στο Βερολίνο. Πώς διαμορφώνουν τα προσωπικά σας βιώματα τη δημιουργική σας φωνή και τις ιστορίες που επιλέγετε να αφηγηθείτε;

«Οι γονείς μου μετανάστευσαν από τη Σερβία στη Γερμανία πολύ προτού γεννηθώ, όμως η παιδική μου ηλικία και η οικογενειακή μου ζωή διαμορφώθηκαν πολύ από τη σερβική κουλτούρα. Η πρώτη μου γλώσσα ήταν τα σερβικά, και αν και πήγαινα σε γερμανικό σχολείο κατά τη διάρκεια της εβδομάδας, παρακολουθούσα επίσης σερβικό σχολείο τα Σαββατοκύριακα, μαθαίνοντας το κυριλλικό αλφάβητο, τη γραμματική, αλλά και τη θρησκεία.

Ετσι, οι πρώτες μου εμπειρίες από τον κόσμο ήταν βαθιά ριζωμένες στον τρόπο ζωής της Ανατολικής Ευρώπης. Ταυτόχρονα, μεγάλωσα στο Βερολίνο, συγκεκριμένα στο Κρόιτσμπεργκ, μια γειτονιά γνωστή για τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της. Μεγάλωσα ακούγοντας παραμύθια της Ανατολικής Ευρώπης από τους παππούδες μου, αλλά διάβαζα επίσης τα παραμύθια των Γκριμ και γερμανικά εικονογραφημένα βιβλία.

Νομίζω ότι αυτό το μείγμα μού έδειξε ότι δεν υπάρχει μόνο μία αλήθεια, ένας τρόπος να ζεις ή να πεις μια ιστορία. Δεν ήταν πάντα εύκολο. Τόσο στη Γερμανία όσο και στη Σερβία συχνά με θεωρούσαν ξένη. Αλλά ίσως επειδή ποτέ δεν ένιωθα ότι βρισκόμουν πλήρως «στο σπίτι μου» σε ένα μέρος, έπρεπε να μάθω να βρίσκω αυτό το «σπίτι» εντός μου, ειδικά όπου υπάρχουν άνθρωποι που αγαπώ. Ξέρω ότι ακούγεται κλισέ, αλλά είναι αλήθεια».

Info: Το βιβλίο «Το Τσίρκο των Σκιών» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.