Υπάρχει κάτι που λέγεται «η κανονιστική ισχύς του πραγματικού» και στην απλή ελληνική σημαίνει ότι η πραγματικότητα είναι αυτή που δημιουργεί τους κανόνες δικαίου: αν ο κανόνας αντιστοιχεί σε ένα πραγματικό γεγονός, θα μακροημερεύσει. αν όχι, απλώς θα ξεχαστεί.

Το τουρκολιβυκό μνημόνιο συνεργασίας για την οριοθέτηση περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας (2019) προσπάθησε να δημιουργήσει μια τέτοια πραγματική κατάσταση στη Μεσόγειο, παρακάμπτοντας τη βασική κατά το Δίκαιο της Θάλασσας προϋπόθεση, αυτή της ύπαρξης αντικείμενων ακτών. Παρά το γεγονός ότι το μνημόνιο εγκρίθηκε από το προεδρικό συμβούλιο της Λιβύης και συμπληρώθηκε με ένα ακόμη τουρκολιβυκό πρωτόκολλο για την εκμετάλλευση των περιοχών αυτών, δεν διαφαίνεται μέχρι αυτή τη στιγμή καμία πρακτική εφαρμογή στο πεδίο.

Ηταν η ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία μερικής οριοθέτησης της μεταξύ των δύο χωρών ΑΟΖ; Ηταν οι αντιρρήσεις της Ελλάδας, που διατυπώθηκαν και στον ΟΗΕ, και της Αιγύπτου που έβαλαν φρένο στις όποιες εξελίξεις; Ηταν η ευθεία καταγγελία από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (Δεκέμβριος 2019), το οποίο δηλώνει ρητώς ότι η συμφωνία παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συνάδει προς το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν παράγει έννομα αποτελέσματα για τις τρίτες χώρες; Ηταν η πραγματικότητα της αγοράς και της τουρκικής οικονομίας που έθεσε άλλες προτεραιότητες;

Σε κάθε περίπτωση, η πρώτη πρακτική εφαρμογή των δύο επικαλυπτόμενων συμφωνιών αποτυπώνεται στο πεδίο μόλις πριν από μερικούς μήνες, όταν η Chevron εξεδήλωσε ενδιαφέρον για τις περιοχές Νότια Κρήτη Ι και Νότια Κρήτη ΙΙ, ένα μέρος των οποίων ακουμπά στην οριοθετική γραμμή. Παραλλήλως, η ίδια εταιρεία κινείται και για αντίστοιχες περιοχές κάτω από τη μέση γραμμή μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης, αναγνωρίζοντας στην πραγματικότητα την προοπτική μιας ακόμη οριοθέτησης με βάση κανόνες συμβατικούς και εθιμικούς, που η Αθήνα αναγνωρίζει και αποδέχεται.

Αν το ενδιαφέρον αυτό μεταφραστεί και σε εργασίες έρευνας και εκμετάλλευσης στην περιοχή, οι οποίες συνιστούν επένδυση πολλών εκατομμυρίων την ημέρα και προϋποθέτουν συγκεκριμένες παραδοχές περί των γεωπολιτικών κινδύνων, είναι σαφές ότι, αφενός, όλοι οι δρώντες και στην εσωτερική σκηνή της Λιβύης θα ήθελαν να έχουν λόγο για την επόμενη ημέρα και, αφετέρου, ότι τα μεγάλα λόγια δεν θα αντιστοιχούν απολύτως σε πρακτικά έργα. Θα παρακολουθούμε με ενδιαφέρον και όχι με σταυρωμένα χέρια.

Η κυρία Μαρία Γαβουνέλη είναι καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και γενική διευθύντρια του ΕΛΙΑΜΕΠ.