Των Γιώργου Γκιόκα, Παύλου Γκιόκα, Αβράμη Σγούρου, Γεωργίας Χονδρογιάννη

Παρουσίασαν την επτάλεπτη παράσταση «Ο λόγος του Domenico», εμπνευσμένη από το κινηματογραφικό αριστούργημα του Αντρέι Ταρκόφσκι «Νοσταλγία». Εφεραν δεκάδες θεατών στην Πλακάδα του Αγίου και εντυπωσίασαν. Ηταν τρεις κρατούμενοι – μαθητές του Σχολείου Φυλακών Κέρκυρας. Η συντονισμένη συνέργεια φορέων του νησιού οδήγησε στην πραγματοποίηση ενός μυσταγωγικού θεατρικού δρωμένου που παράλληλα αποτέλεσε ένα σημαντικό εκπαιδευτικό πείραμα: μαθητές με σημαντικές μαθησιακές δυσκολίες και μέσα από ένα εξαιρετικά κλειστό εκπαιδευτικό περιβάλλον μπόρεσαν να αποδώσουν με επιτυχία (μπροστά στο ανυποψίαστο κοινό της πόλης) ένα ιδιαίτερα απαιτητικό κινηματογραφικό-φιλοσοφικό δοκίμιο.

Τι προηγήθηκε; Ρωτήσαμε σχετικά τον διευθυντή του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας των φυλακών Κυριάκο Κωλέση.

Πείτε μας αρχικά για τις φυλακές της Κέρκυρας, οι οποίες θεωρούνται υψίστης ασφαλείας.

«Η αρχιτεκτονική των υποδομών αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα ασφαλείας καθώς  παρέχει τη δυνατότητα παρακολούθησης ολόκληρης της εγκατάστασης από ένα σημείο. Ετσι, οι παρευρισκόμενοι δεν μπορούν να γνωρίζουν ποιος και πότε τους ελέγχει. Ακόμη, συνιστά ένα από τα πρώτα κτίρια «panopticons» του κόσμου, με την κατασκευή του να χρονολογείται το 1840. Εμπνευστής αυτής της τεχνικής ήταν ο Jeremy Bentham. Ο άγγλος στοχαστής υποστήριζε την ιδέα ότι δεν θα πρέπει να υπάρχει μόνο η σωματική «τιμωρία», η οποία θεωρούνταν δεδομένη το 1790, αλλά σε κάθε κομμάτι της αυλής να υπάρχουν εργαστήρια που θα προωθούν την παραγωγικότητα των κρατουμένων».

Πότε ιδρύθηκε το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας των φυλακών της Κέρκυρας; Ποιες τάξεις καλύπτει και πώς διαμορφώνεται το πρόγραμμα φοίτησης;

«Το 2ο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας (Καταστήματος Κράτησης) Κέρκυρας ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 2017 και σ’ αυτό πραγματοποιείται διετής φοίτηση ενηλίκων που οδηγεί σε απόκτηση τίτλου ισότιμου με αυτόν δημοσίου Γυμνασίου. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι οι απόφοιτοι μπορούν να συνεχίσουν με τον τίτλο αυτόν τις σπουδές τους στο Λύκειο και κατόπιν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το μεγάλο ζήτημα που προκύπτει στην πράξη είναι η απουσία Λυκείου, παρά τον νόμο που προβλέπει την ύπαρξη και των τριών δομών σε κάθε Κατάστημα Κράτησης (Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου). Το πρόγραμμα διδασκαλίας διαρκεί πέντε τριανταπεντάλεπτες διδακτικές ώρες και λήγει έως τις δώδεκα. Τα μαθήματα που διδάσκονται είναι Νεοελληνική και Αγγλική Γλώσσα, Μαθηματικά, Πληροφορική, Κοινωνική και Αισθητική Αγωγή και Φυσική, που περιλαμβάνει και τη Μελέτη Περιβάλλοντος».

Αντιμετωπίζετε προβλήματα στη λειτουργία του σχολείου;

«Το βασικότερο πρόβλημα είναι ότι τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας των φυλακών δεν υπάγονται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αλλά σε έναν ξεχωριστό φορέα του υπουργείου Παιδείας, ο οποίος όμως δεν μεριμνά επαρκώς για τη χρηματοδότησή τους. Ετσι, οι οικονομικές τους ανάγκες καλύπτονται ως επί το πλείστον από ευρωπαϊκά προγράμματα αλλά και από ιδιωτικές χορηγίες. Μάλιστα, οι τελευταίες συλλέγονται συνήθως σε εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται για την αυτοχρηματοδότηση του σχολείου, με αυτές των φυλακών της Κέρκυρας να ανέρχονται στις 59 κατά τη διάρκεια των έξι ετών λειτουργίας του και περιλαμβάνουν μετακλήσεις θεατρικών παραστάσεων, βιβλιοπαρουσιάσεις, συναυλίες, μουσικο-παιδαγωγικά προγράμματα και αφιερώματα με την ενεργό συμμετοχή των μαθητών-κρατουμένων».

Τι είναι αυτό που κάνει το σχολείο πιο ελκυστικό για τους μαθητές σας;

«Κατ’ αρχάς, εκτός από τη μείωση της ποινής που υπάρχει, οι κρατούμενοι έχουν την ευκαιρία να ασχοληθούν με δημιουργικές δραστηριότητες, να αποκτήσουν μια ποιοτικότερη εκπαιδευτική υπόσταση και να ψυχαγωγηθούν μέσω των εκδηλώσεων.  Ωστόσο, το σχολείο αφορά τους κρατούμενους που έχουν ολοκληρώσει μόνο την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ετσι, εκείνοι που πληρούν τα κριτήρια είναι ελάχιστοι, με τους περισσότερους να μη συμπεριλαμβάνονται στο πρόγραμμα και συνάμα να μην μπορούν να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρει».

Ποια άποψη επικρατεί στην κοινωνία για το σχολείο των φυλακών;

«Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που θεωρούν ότι το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας στις φυλακές δεν μπορεί να αποτελέσει αξιόλογο μέσο σωφρονισμού από τη στιγμή που οι κρατούμενοι έχουν εκδηλώσει παραβατική συμπεριφορά παρόλο που έχουν διανύσει την πρωτοβάθμια και  πιθανόν δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ομως, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές στατιστικές το 80% των αποφυλακισθέντων από φυλακές β’ τύπου επιστρέφουν στο έγκλημα, ενώ εάν έχουν περάσει από σχολεία φυλακών το ποσοστό μειώνεται στο 10%. Επομένως, ο κοινωνικός παράγοντας υπερβαίνει τον βιολογικό σε θέματα παραβατικότητας. Μάλιστα, ο σωφρονισμός των κρατουμένων στη χώρα μας επιτυγχάνεται μόνο μέσω των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας, στα οποία εφαρμόζονται καινοτόμες μέθοδοι διδασκαλίας».

Νιώθετε ποτέ άβολα ή φόβο;

«Η απουσία σωφρονιστικού υπαλλήλου από τις σχολικές εγκαταστάσεις ενίοτε προκαλεί αισθήματα άγχους στους καθηγητές, οι οποίοι όμως αντιμετωπίζουν ψύχραιμα τις καταστάσεις. Μάλιστα, στα έξι χρόνια λειτουργίας του σχολείου δεν προέκυψαν ποτέ επεισόδια, ούτε παρατηρήθηκε προβληματική συμπεριφορά από την πλευρά των κρατουμένων. Οι εκπαιδευτικοί προσπαθούν να διατηρήσουν ακέραιη την ηθική τους κρίση προκειμένου να μη διολισθαίνουν στην προκατάληψη ή στην καχυποψία ώστε να μην παρεμποδίζεται το έργο τους. Για αυτόν τον λόγο, οι καθηγητές παραμένουν προσανατολισμένοι στο έργο αυτό και συνάμα στο γεγονός ότι είναι εκπαιδευτικοί διορισμένοι από το κράτος για να διδάξουν σε μαθητές. Ετσι, οι καθηγητές εστιάζουν στον σκοπό τους χωρίς να δαιμονοποιούν ή να υπεραναλύουν τις καταστάσεις».

Οπως προκύπτει από τα παραπάνω, τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας των φυλακών βοηθούν στην επιστροφή των κρατουμένων στον κοινωνικό ιστό μιας κοινωνίας, καθώς πολλές φορές οι μαθητές συνεχίζουν τη σχολική τους πορεία ακόμη και μετά την αποφυλάκισή τους. Βέβαια, οι εγγενείς αδυναμίες του κρατικού συστήματος όπως η έλλειψη πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης εντός των φυλακών και η μειωμένη χρηματοδότηση δυσχεραίνουν το έργο των εκπαιδευτικών. Γι’ αυτό χρειάζεται να αναγνωριστεί η κοινωνική συνεισφορά των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας, τα οποία προωθούν την επανένταξη και όχι τον αποκλεισμό των κρατουμένων από την κοινωνία.

Τι λένε οι ίδιοι οι κρατούμενοι;

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης με τον διευθυντή του σχολείου, είχαμε τη δυνατότητα να συνομιλήσουμε με τους κρατουμένους από απόσταση, μέσω του σταθερού τηλεφώνου των φυλακών. Μας απάντησαν σε μια κοινή κουβέντα, τα πρόσωπα της οποίας εναλλάσσονταν, τα παρακάτω:

Υπάρχει κάποια εκδήλωση η οποία σας επηρέασε περισσότερο από τις υπόλοιπες;

«Εχουμε ξεχωρίσει τη συναυλία που έγινε πέρυσι στις 22 Ιουνίου 2022, με τίτλο “Λίγες μείνανε…”, με τη συμμετοχή της Μαρίας Φαραντούρη, στην οποία παρουσιάστηκαν δώδεκα τραγούδια-μαθήματα του κοινωνικού γραμματισμού».

Τι σας προσφέρει το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας των φυλακών;

«Το σχολείο μας παρέχει μάθηση, μια δεύτερη ευκαιρία στη μόρφωση και “μεροκάματα”, καθώς για κάθε σχολική ημέρα αφαιρούνται δύο ημέρες ποινής. Επιπλέον, το σχολείο βελτιώνει εν μέρει την καθημερινότητά μας, δεδομένου ότι μας απομακρύνει από τη ρουτίνα, τη μονοτονία και την απραξία που συνεπάγεται ο μακροχρόνιος εγκλεισμός στις φυλακές».