Ο πρωτοπόρος της Ethio jazz (αιθιοπικής τζαζ) Μουλάτου Αστάτκε εμφανίζεται την Πέμπτη 25 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Βράχων (Βύρωνας), παρουσιάζοντας το μουσικό του ταξίδι που ενώνει την Αφρική και την τζαζ.
Ανέπτυξε τον ήχο του μέσα από σπουδές στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τη δεκαετία του ’50, προτού ταξιδέψει στη Νέα Υόρκη για να ηχογραφήσει το άλμπουμ «Mulatu Of Ethiopia» (1972). Από τότε που συνεργάστηκε με τους Heliocentrics το 2009 για το «Strut», συνέχισε να ηχογραφεί και να περιοδεύει σε όλον τον κόσμο.
Ο Μουλάτου Αστάτκε, από τους πιο σημαντικούς μουσικούς και ενορχηστρωτές της Αιθιοπίας, γνωστός κυρίως για τη ριζική αλλαγή που έφερε στη μουσική της χώρας, κατά τη διάρκεια της εποχής του «Swinging Addis», στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και τη δεκαετία του 1970. Είναι ο θρυλικός «πατέρας» της μουσικής που ονόμασε «Ethio jazz». Μεγάλωσε στην Αιθιοπία, αλλά πήγε στο εξωτερικό για να σπουδάσει τζαζ στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπως και στις ΗΠΑ. Επηρεάστηκε από τους Μάιλς Ντέιβις, Τζον Κολτρέιν και από τον οργανίστα Τζίμι Σμιθ. Αυτό που έφερε πίσω στην Αιθιοπία ήταν ένα μείγμα σόουλ και τζαζ, το οποίο στη συνέχεια συνδύασε, για άλλη μια φορά, με την παραδοσιακή αιθιοπική μουσική.
Το αποτέλεσμα είναι εύκολο να το ακούσεις και δύσκολο να το περιγράψεις. Τα κόρνα παίζουν κουλ τζαζ φιγούρες. Αλλά από κάτω κρύβεται ένα groove που θα μπορούσε να έχει δημιουργηθεί από τον Booker T. & the M.G.’s. Και τα δύο συνδέονται με μερικές αιθιοπικές συγχορδίες που ακούγονται εξωτικές και υπνωτιστικές. Γράφει τη μουσική, την ενορχηστρώνει και παίζει πιάνο, όργανο, βιμπράφωνο και κρουστά. Αν και τα χρυσά χρόνια (1968-1974) αυτής της αιθιοπικής μουσικής αποτελούν… αρχαία ιστορία, ο Αστάτκε εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική φυσιογνωμία στην αιθιοπική μουσική, παίζοντας και διδάσκοντας τακτικά.
Η αντίδραση των «παραδοσιακών»
Εκτός από το ότι ηγούνταν των δικών του συγκροτημάτων, ο Aστάτκε εργάστηκε ως ενορχηστρωτής για πολλούς από τους κορυφαίους καλλιτέχνες της Αιθιοπίας εκείνης της εποχής, όπως οι Μαχμούντ Αχμέτ, Γκέτατσου Μεκούρια και Τιλαχούν Γκέσε. Ωστόσο, η μουσική του συνάντησε σφοδρή αντίσταση από τους μουσικούς και πολιτιστικούς παραδοσιακούς κύκλους. Εισήγαγε στη μουσική του το βιμπράφωνο, τα ηλεκτρικά πλήκτρα, καθώς και τα κόνγκας και τα μπόνγκος για να δώσει μορφή σε λατινοαμερικάνικους ρυθμούς. Ισως το πιο αμφιλεγόμενο στοιχείο ήταν ότι άρχισε να χρησιμοποιεί παραδοσιακά αιθιοπικά όργανα με νέους τρόπους: το krar (λύρα), το masenqo (μονόχορδο βιολί) και το washint (φλάουτο) προσαρμόστηκαν για να παίξουν τη νέα τζαζ του Mουλάτου.
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2010, είχε φέρει την Ethio jazz σε κάθε μεγάλη ήπειρο μέσω των περιοδειών του, αποκτώντας συνεχώς νέους θαυμαστές. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου συνεργάστηκε με το αυστραλιανό συγκρότημα Black Jesus Experience στο άλμπουμ «Cradle Of Humanity». Εμφανίστηκε επίσης στο άλμπουμ «Freedom Fables» του σόουλ/τζαζ συλλογικού σχήματος Nubiyan Twist και ηχογράφησε με την Hoodna Orchestra κατά τη διάρκεια του 2024.
Για το 2025, ο πατέρας της Ethio jazz ξεκινά μια μεγάλη διεθνή αποχαιρετιστήρια περιοδεία και θα κυκλοφορήσει ένα νέο στούντιο άλμπουμ με τίτλο «Mulatu Plays Mulatu», από την εταιρεία Strut. Ηχογραφημένο στα στούντιο RAK του Λονδίνου και στο Jazz Village club του στην Αντίς Αμπέμπα, το άλμπουμ περιλαμβάνει την πλήρη big band του Mουλάτου, μαζί με παραδοσιακούς αιθίοπες μουσικούς, και αποτελεί έναν αντάξιο επίλογο σε μια απίστευτη καριέρα. (Tο άλμπουμ θα κυκλοφορήσει επισήμως την επομένη της αθηναϊκής συναυλίας του, δηλαδή στις 26 Σεπτεμβρίου.)
«Σε όλη μου τη ζωή, ήθελα να φέρω την Ethio jazz σε κάθε γωνιά του κόσμου για να την απολαύσει ο κόσμος, και νιώθω ότι το κατάφερα» έχει δηλώσει ο Μουλάτου και σίγουρα τα κατάφερε.
Eνας διάσημος θαυμαστής του: ο Τζιμ Τζάρμους
Ευτυχώς, ο αμερικανός σκηνοθέτης Τζιμ Τζάρμους είναι ένας από εκείνους τους σκηνοθέτες που όχι μόνο ακούνε πολλή μουσική, αλλά αναζητούν έναν τρόπο να την ενσωματώσουν στις ταινίες τους. «Η μουσική συχνά με οδηγεί» έχει δηλώσει στο παρελθόν σε συνέντευξή του. «Ανακάλυψα τη μουσική του Μουλάτου Αστάτκε πριν από περίπου επτά χρόνια (σ.σ. περί τα 1998) και έμεινα έκπληκτος από μερικά πράγματα που βρήκα ότι είχε ηχογραφήσει στα τέλη της δεκαετίας του ’60. Εψαχνα για αρκετά χρόνια: αγόρασα μερικά βινύλια, μερικά από τα τζαζ κομμάτια του, κάποια λάτιν τζαζ ηχογραφημένα στις ΗΠΑ, άλλα αιθιοπικά κομμάτια.
Και μετά σκέφτηκα: “Ω, φίλε, πώς μπορώ να βάλω αυτή τη μουσική σε μια ταινία; Είναι τόσο όμορφη και σαν μουσική επένδυση”. Μετά, όταν έγραφα το φιλμ “Broken Flowers” (2005) σκέφτηκα: “Λοιπόν, αυτός ο γείτονας (τον υποδύεται στην ταινία ο Τζέφρι Ράιτ) είναι αμερικανός αιθιοπικής καταγωγής, μπορώ να τον κάνω να νιώσει τη μουσική”». Και το έκανε. Υπάρχουν και άλλοι μουσικοί στο soundtrack του «Broken Flowers» και τέσσερα τραγούδια του Aστάτκε που είναι κρίσιμα για το συναίσθημα της ταινίας. Οπως «κρίσιμη» κατά μία έννοια είναι και η ατάκα του Μπιλ Μάρεϊ στο «Broken Flowers»: «Η μουσική της Αιθιοπίας κάνει καλό στην καρδιά».
