Η έκρηξη του ηφαιστείου τής έδωσε τη μοναδική της καλντέρα. Ο ολέθριος σεισμός του 1956 οδήγησε στη μετέπειτα οικονομική της άνθηση μέσα από την αύξηση της φήμης της διεθνώς. Στην ξηρασία του ηφαιστειογενούς της εδάφους οφείλει το περίφημο άνυδρο ντοματάκι, τη λευκή μελιτζάνα και τη φάβα της. Η Σαντορίνη μοιάζει να είναι ένα νησί που μέσα από τις φυσικές καταστροφές βγαίνει ακόμα πιο δυνατό, πιο ανθεκτικό.
Όταν η φυλλοξήρα έπληξε το 19ο αιώνα τους αμπελώνες της Ευρώπης από άκρη σε άκρη αφανίζοντας κλήματα αιώνων, τα οποία έπρεπε να στηθούν από την αρχή, η Σαντορίνη έμεινε αλώβητη. Το μικροσκοπικό έντομο που τρέφεται από τις ρίζες ανοίγοντας πληγές που σαπίζουν και σκοτώνουν σταδιακά το φυτό δεν μπόρεσε ποτέ να επιβιώσει στο μοναδικό αυτό ηφαιστειακό νησί. Έτσι, ενώ η υπόλοιπη Ευρώπη μετρούσε ανυπολόγιστες απώλειες, οι σαντορινιοί αμπελώνες συγκαταλέγονταν στους ελάχιστους διεθνώς που συνέχισαν αδιάλειπτα την πορεία τους.
Από αυτή την ιστορική συνέχεια ωφελήθηκε η πιο διάσημη ποικιλία του νησιού, το Ασύρτικο. Ένα σταφύλι με περισσότερες από τρεις χιλιετίες ζωής που έχει εξελιχθεί σε παγκόσμιο σημείο αναφοράς. Σήμερα αντιμετωπίζει με αποτελεσματικότητα έναν νέο πανίσχυρο αντίπαλο: την κλιματική κρίση.
Στην κοιλάδα της Νάπα δεν φτιάχνουν κουλούρες
Τα χαρακτηριστικά που κράτησαν ζωντανό το Ασύρτικο στη Σαντορίνη είναι εκείνα που το ταξιδεύουν σήμερα στην Καλιφόρνια, και συγκεκριμένα στη Νάπα Βάλεϊ, μία από τις πιο εξελιγμένες οινοπαραγωγικές περιοχές του Νέου Κόσμου, η οποία όμως πιέζεται αφόρητα από τις αυξημένες θερμοκρασίες και τη λειψυδρία. Λύσεις οι οινοποιοί αναζητούν, εκτός των άλλων, στις ανθεκτικές καλλιέργειες, όπως έκανε ο Μαρκ Νιλ, στην οικογένεια του οποίου ανήκει το Neal Family Vineyards, που βρήκε την απάντηση στο ελληνικό σταφύλι.
Φωτό: Shutterstock
Με γιαγιά από την Κρήτη και οικογενειακή ιστορία δεκαετιών στο αμπέλι, φύτεψε πριν από πέντε χρόνια 2,5 στρέμματα με Ασύρτικο. Φέτος εμφιάλωσε την πρώτη του σοδειά. «Το Ασύρτικο είναι παρόμοιο με άλλες λευκές μεσογειακές ποικιλίες, όπως το Fiano, το Vermentino και το Albariño, που ευδοκιμούν πολύ στη Βόρεια Ακτή», λέει ο Νιλ, η εταιρεία διαχείρισης αμπελώνων του οποίου καλλιεργεί 1.200 βιολογικά στρέμματα στην κοιλάδα της Νάπα. «Ήθελα να δω αν αυτό το σταφύλι, που άντεξε 3.000 χρόνια στη Σαντορίνη, μπορεί να σταθεί κι εδώ. Πειραματίστηκα μαζί του για κάποιο διάστημα, μέχρι να το φέρω στο σημείο που ήθελα. Τώρα, όμως, πιστεύω ότι το κρασί του είναι εξαιρετικό».
Το παιχνίδι του τον οδήγησε σε μια μέθοδο καλλιέργειας διαφορετική από αυτήν της κουλούρας που χρησιμοποιείται στη Σαντορίνη (τα κλήματα πλεγμένα σε χαμηλά καλάθια που αγκαλιάζουν το χώμα προστατεύουν τον καρπό από τον άνεμο και τον καυτό ήλιο, ενώ συγκρατούν την υγρασία από το χώμα τη νύχτα), όμως, όπως ισχυρίζεται ο ίδιος, εξίσου αποτελεσματική. Έχει εφαρμόσει λοιπόν ένα διπλό σύστημα υποστύλωσης όπου μια ανθεκτική στη ζέστη ερυθρή ποικιλία έχει καλλιεργηθεί στο ανώτερο επίπεδο για να προσφέρει σκιά στη λευκή στο κατώτερο. Το αποτέλεσμα είναι ένα μικροκλίμα που προστατεύει τη λευκή ποικιλία από τον ήλιο και τη ζέστη.
Πάνω από το Ασύρτικο του Νιλ και τις άλλες λευκές ποικιλίες έχουν φυτευτεί πολυάριθμες ελληνικές ερυθρές καθώς και Cabernet Sauvignon, Petite Sirah και Zinfandel. «Όταν ήμουν παιδί, στη Νάπα Βάλεϊ καλλιεργούσαμε όλες αυτές τις παράξενες ποικιλίες. Μετά μπήκαμε στο μονοπάτι του βαρελάτου Chardonnay», συνεχίζει την αφήγησή του ο οινοποιός. Θεωρεί όμως ότι τώρα αυτό τελείωσε και οι νέοι θέλουν αλλαγές και πιο ιδιαίτερες ποικιλίες.
Οι Ελληνοαμερικανοί που παράγουν αφρώδες Ασύρτικο
Η ιστορία του Νιλ δεν είναι μοναδική. Στο Λόντι της Καλιφόρνιας, μια περιοχή φημισμένη για τα παλιά αμπέλια Zinfandel, οι αδελφοί Τζεφ και Τζον Περλέγκος έχουν τη δική τους σχέση με το Ασύρτικο. Έλληνες δεύτερης γενιάς, ανακάλυψαν το συγκεκριμένο κρασί σε ταξίδι τους στη Σαντορίνη και μαγεύτηκαν από τη γεύση του. «Ενθουσιαστήκαμε από την πρώτη στιγμή», θυμάται ο Τζεφ.
Φωτό: Shutterstock
Το κλίμα του Λόντι με τα θερμά ξηρά καλοκαίρια και τα αμμώδη εδάφη τούς φάνηκε ιδανικό για την ποικιλία. Εμπνευσμένοι από το κυκλαδίτικο πρότυπο, ξεκίνησαν πριν από επτά χρόνια με μισό στρέμμα ριζωμένο κατευθείαν στο χώμα και συνέχισαν με άλλο ενάμισι που προέκυψε από εμβολιασμό υπαρχόντων αμπελιών στο Κλέμεντς Χιλς. Το νέο τους δημιούργημα ονομάστηκε Θήρα.
Οι αδελφοί Περλέγκος το 2020 μπήκαν και στην οινοποίηση. Δύο χρόνια αργότερα, κυκλοφόρησαν την πρώτη τους σοδειά, εμφιαλώνοντας και αφρώδη εκδοχή. Παράλληλα, διαθέτουν μέρος της παραγωγής στον οινοποιό Τίγκαν Πασαλακούα για την ετικέτα Sandlands. «Δεν θέλουμε απλώς να καλλιεργούμε σταφύλια και να φτιάχνουμε κρασί. Θέλουμε να συμβάλουμε ουσιαστικά στη φήμη του Λόντι», τονίζει ο Τζεφ. «Πιστέψαμε ότι το Ασύρτικο θα προσαρμοστεί εξαιρετικά και, μέχρι στιγμής, είμαστε ενθουσιασμένοι με το αποτέλεσμα».
Από τη Σαντορίνη στην Αυστραλία και τη Νότια Αφρική
Το 2006 ο Αυστραλός οινοποιός Πίτερ Μπάρι βρέθηκε στη Σαντορίνη, όπου δοκίμασε το Ασύρτικο. Η άμεση αντίδρασή του ήταν να το πάρει μαζί του στην πατρίδα του. Ένα χρόνο αργότερα, στη Διεθνή Έκθεση Κρασιού του Λονδίνου, έψαχνε μανιωδώς κάθε ετικέτα της ποικιλίας. Χρειάστηκαν χρόνια για να ξεπεράσει τους κανονισμούς καραντίνας και να εισαγάγει τα κλήματα στην Αυστραλία. Η πρώτη εμπορική σοδειά κυκλοφόρησε το 2015 και συνεχίζει να κερδίζει κοινό.
Την ίδια περίπου περίοδο, η Ρόζα Κρούγκερ, μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της αμπελουργίας στη Νότια Αφρική, αναζητούσε λύσεις για τα κρασιά της Χερσονήσου του Ακρωτηρίου. Οι παραδοσιακές ποικιλίες έχαναν οξύτητα λόγω της ζέστης. Επέστρεψε από ταξίδι στην Ευρώπη με φιάλες Ασύρτικου. Το αποτέλεσμα ήταν να εισαχθούν μοσχεύματα καλύτερης ποιότητας και να περάσουν τη μακρά διαδικασία καραντίνας. Σήμερα οινοποιοί όπως οι Κρις και Αντρέα Μουλινέου εμφιαλώνουν τα πρώτα τους κρασιά με Ασύρτικο, γοητευμένοι από την ισορροπία και την πολυπλοκότητά του.
Φωτό: Shutterstock
Από την Καλιφόρνια και την Αυστραλία μέχρι τη Νότια Αφρική, το σταφύλι που ξεκίνησε από ένα μικρό πολύπαθο κυκλαδονήσι έχει αρχίσει αργά αλλά σταθερά να φυτεύεται σε νέους τόπους και να μετατρέπεται σε μία από τις πιο αναγνωρίσιμες ποικιλίες διεθνώς. Στην Καλιφόρνια έχει πια μπει στη συλλογή ποικιλιών του πανεπιστημίου UC Davis, ενώ το καλλιεργούν σε πειραματικούς αμπελώνες από το Σαν Μπενίτο έως το Κολούμπια Γκορτζ του Όρεγκον.
Ακόμα και ο εμβληματικός παραγωγός σαμπάνιας Σαρλ Φιλιπονά έχει εντυπωσιαστεί από το Ασύρτικο καθώς, όπως δηλώνει, έχει αποδειχθεί μία από τις πιο επιτυχημένες ξένες ποικιλίες που δοκιμάστηκαν ποτέ στην περιοχή. Η υψηλή οξύτητα και η ανθεκτικότητα του σταφυλιού άνοιξαν το δρόμο για αφρώδεις εκδοχές με αξιοσημείωτη ποιότητα. Όλα δείχνουν ότι η πορεία του Ασύρτικου της Σαντορίνης, που έχει εδραιώσει τη θέση του μεταξύ των κορυφαίων οίνων του πλανήτη, μόλις ξεκινά.
