Σαν σήμερα, στις 13 Ιουλίου 1985, ο κόσμος της μουσικής ένωσε τις δυνάμεις του σε μια πρωτοφανή παγκόσμια κινητοποίηση ανθρωπιστικής αλληλεγγύης: το Live Aid, μια συναυλία-ορόσημο με σκοπό την ανακούφιση των θυμάτων του λιμού στην Ανατολική Αφρική, και κυρίως στην Αιθιοπία.
Την ιδέα συνέλαβε ο Ιρλανδός μουσικός Μπομπ Γκέλντοφ, ο οποίος είχε ήδη οργανώσει το φιλανθρωπικό single «Do They Know It’s Christmas?» το 1984 μαζί με τον Midge Ure.
Λιγότερο από έναν χρόνο αργότερα, στις 13 Ιουλίου 1985, δύο ταυτόχρονες συναυλίες στο στάδιο Γουέμπλεϊ του Λονδίνου και στο JFK Stadium της Φιλαδέλφειας συγκέντρωσαν μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της ροκ και ποπ μουσικής της εποχής: Queen, U2, David Bowie, Paul McCartney, Elton John, Led Zeppelin, Bob Dylan, Mick Jagger, Tina Turner και πολλούς ακόμη.
Περισσότεροι από 1,5 δισεκατομμύριο τηλεθεατές σε περίπου 150 χώρες παρακολούθησαν ζωντανά, μέσω δορυφορικής μετάδοσης, ένα μουσικό υπερθέαμα διάρκειας 16 ωρών.
Στα δύο στάδια παρευρέθηκαν πάνω από 150.000 θεατές, ενώ οι εισφορές από τη μετάδοση και τις δωρεές ξεπέρασαν τα 125 εκατομμύρια δολάρια.
Από τις σκηνές του Wembley και του JFK Stadium, η ροκ μουσική απέκτησε νέα πολιτική διάσταση, σε μια ημέρα που γράφτηκε στην ιστορία όχι μόνο για τον ήχο της, αλλά και για τον σκοπό της.
Η πρωτοφανής αυτή παγκόσμια κινητοποίηση αποτυπώθηκε έντονα και στον ελληνικό Τύπο της εποχής, ο οποίος κατέγραψε τόσο τη δυναμική του γεγονότος όσο και τις πολιτισμικές και κοινωνικές του διαστάσεις.
«TO BHMA», 16.7.1985, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Οι σταρ, οι στιγμές, οι αντιδράσεις
Στον «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ» της 1ης Αυγούστου 1985, ο Γιάννης Συνοδινός καταγράφει τα στιγμιότυπα, τις αντιδράσεις και την απήχηση του Live Aid:
«Ποτέ άλλοτε, στο παρελθόν, δεν στάθηκε δυνατό να μαζευτούν τόσα πολλά χρήματα για τα θύματα της λεγόμενης “ντροπής της ανθρωπότητας”, μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα.
»Πρωταγωνιστές αυτού του πρωτοφανούς κατορθώματος ήταν οι τραγουδιστές της σύγχρονης μουσικής, που έδωσαν τρία μεγάλα ρεσιτάλ (“είναι το νέο σας Γούντστοκ”, φώναξε στα πλήθη η Τζόαν Μπαέζ) την ίδια μέρα, στο Λονδίνο, τη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ και το Σίδνεϋ της Αυστραλίας.
»Περισσότεροι από 300.000 νεαροί έδωσαν το «παρών» μέσα και έξω από τα στάδια των τριών αυτών πόλεων, όπου έγιναν τα ρεσιτάλ, και είχαν την ευκαιρία ν’ ακούσουν τα μεγαλύτερα ονόματα της μουσικής ποπ και ροκ της εποχής μας.
Όταν οι σταρ πλήρωσαν για να τραγουδήσουν
»Το σημαντικότερο ίσως γεγονός, είναι ότι όλοι αυτοί οι αστέρες της μουσικής (χτυπητή εξαίρεση ο Μάικλ Τζάκσον, που απουσίασε από το πανηγύρι) ήταν ότι δεν πήραν δεκάρα γι’ αμοιβή, αλλά και πλήρωσαν από την τσέπη τους, για να βρεθούν άλλοι στις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι στην Αγγλία. Ακόμα και οι δημοσιογράφοι και τα μέλη των συνεργείων της τηλεόρασης, που κάλυψαν το γεγονός, πλήρωσαν μεγάλα ποσά, που κυμαίνονταν από 100 ως 1.000 δολάρια!
Η τηλεοπτική κάλυψη του Live Aid
»Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η τηλεόραση μετέδιδε στιγμιότυπα από τις συναυλίες, μέσω δορυφορικού κυκλώματος.
»Παρουσιάστρια ήταν η βραβευμένη με δυο Όσκαρ, Αμερικανίδα ηθοποιός Σάλυ Φηλντ, που συνεργαζόταν με τους δημοσιογράφους ενός από τα τρία μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα της χώρας, που μετέδωσε το γεγονός, ζωντανό, για δεκατέσσερις ολόκληρες ώρες. Από το πρωί ως το βράδυ!
»Εκατομμύρια άλλοι τηλεθεατές, απ’ ολόκληρο τον κόσμο, είδαν, σε ζωντανή μετάδοση, τα μοναδικά αυτά ρεσιτάλ της σύγχρονης μουσικής.
»Είναι χαρακτηριστικό, ότι ακόμα και από την Σοβιετική Ένωση, μεταδόθηκαν βίντεο με συγκροτήματα μουσικής ποπ, που ας σημειωθεί, εντυπωσίασαν, τόσο με το ρυθμό της μουσικής τους, όσο και με τις θαυμάσιες φωνές των τραγουδιστών τους.
»Το σώου στην αμερικανική τηλεόραση, δεν περιορίστηκε μονάχα στην παρουσίαση των συγκροτημάτων. Συνοδεύτηκε με δηλώσεις, τόσο των τραγουδιστών όσο και άλλων διεθνών προσωπικοτήτων, από τον Πάπα ως τη Νάνσυ Ρήγκαν.
»Η εκστρατεία για τα θύματα της πείνας, ήταν το γεγονός της εβδομάδας στην αμερικανική τηλεόραση και, τη μέρα των συναυλιών, υποσκέλισε στα ειδησεογραφικά δελτία της Τι-Βι ακόμα και την ανακοίνωση από τον Λευκό Οίκο ότι ο πρόεδρος Ρήγκαν είχε καρκίνο!
«Είμαστε ο κόσμος»
»Εμπνευστής αυτής της γιγαντιαίας εκστρατείας ήταν ο Βρετανός τραγουδιστής Μπομπ Γκέλντορφ, γνωστός από την παραγωγή του δίσκου για την Αιθιοπία «Είμαστε ο κόσμος», που έχει ήδη πουλήσει έξι εκατομμύρια αντίτυπα».
Για τη δράση του, ο Μπομπ Γκέλντοφ προτάθηκε λίγο αργότερα (ανεπίσημα) για το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, αλλά, δεν ήταν τελικός υποψήφιος ούτε τιμήθηκε με αυτό. Τιμήθηκε όμως από τη βασίλισσα Ελισάβετ με τον τίτλο του ιππότη, το 1986.
»Από πλευράς καθαρά καλλιτεχνικής, τα ρεσιτάλ είχαν και κάτι το ξεχωριστό. Για πρώτη φορά, διάσημοι τραγουδιστές εμφανίστηκαν μαζί στη σκηνή και τραγούδησαν επιτυχίες τους.
»Έτσι συγκλόνισαν η Αμερικανίδα Τίνα Τέρνερ και ο Άγγλος Μικ Τζάγκερ των Ρόλινγκ Στόουνς, ο Φιλ Κόλινς των Τζένεσις, ο Στινγκ, ο Πωλ Μακ Κάρτνεϋ, οι “U2”, και ο Μπομπ Ντύλαν, που έκλεισε το πρόγραμμα στην Φιλαδέλφεια, με τον κιθαρίστα των “Στόουνς” Κηθ Ρίτσαρντς».
Ανάμεσα στις πιο εντυπωσιακές στιγμές της ημέρας ξεχώρισε η εμφάνιση του Φιλ Κόλινς, ο οποίος ήταν ο μόνος καλλιτέχνης που συμμετείχε και στις δύο συναυλίες του Live Aid. Ταξίδεψε με το υπερηχητικό Concorde από το Λονδίνο στη Φιλαδέλφεια, προλαβαίνοντας να εμφανιστεί τόσο στο Wembley όσο και στο JFK Stadium μέσα στην ίδια ημέρα.
Μια από τις πιο καθηλωτικές στιγμές του Live Aid, ήταν η θρυλική εμφάνιση των Queen, με τον Freddie Mercury να ξεσηκώνει το κοινό σε ένα 20λεπτο set που έγραψε ιστορία στη ροκ μουσική.
Νέα Φιλανθρωπία;
Το Live Aid δεν ήταν απλώς ένα τηλεοπτικό υπερθέαμα ή μια συγκινητική πράξη φιλανθρωπίας.
Πολύ γρήγορα, η δυναμική του ξεπέρασε τα όρια του θεάματος, προκαλώντας ευρύτερους προβληματισμούς γύρω από τον ρόλο της μουσικής και των νέων μορφών ανθρωπιστικής παρέμβασης.
Στο «ΒΗΜΑ» της 2ης Αυγούστου 1985, στην στήλη «Σημασίες», ο Δημοσθένης Αγραφιώτης αναζητούσε τότε, τις βαθύτερες πολιτισμικές και ιδεολογικές διαστάσεις του Live Aid, επιχειρώντας μια πιο κριτική ανάγνωση του φαινομένου:
«Η εκδήλωση “feed the world – live aid” είχε μια σειρά από πολιτισμικές επιπτώσεις. Την πιο σημαντική ίσως για τις βιομηχανικές κοινωνίες αποτελεί η έξοδος του “κόσμου του ροκ” από το σχετικό περιθώριο ή καλύτερα το σβήσιμο των γενετικών του καταβολών ως περιθωριακή πολιτιστική ιδιοτυπία και ο ταυτόχρονος προβιβασμός του, ως οργάνου διεθνούς επικοινωνίας ανάμεσα στις χώρες, πέρα από τις διαφορές σε επίπεδο οικονομοτεχνικό και πολιτικό.
» Ο κόσμος του ροκ κατάκτησε σημαντικό χώρο στο κοινωνικό σώμα των βιομηχανικών κοινωνιών. […]
Πηγή: https://www.rte.ie/
»Η μουσική ροκ θα συνδέεται στη συλλογική φαντασίωση πια όχι μόνο με τα θέματα όπως “νεολαία”, “πολιτιστική βιομηχανία”, “εξέγερση”, “χρήση ναρκωτικών”, αλλά και με την “πολιτική”, “αλληλεγγύη”, “αμοιβαιότητα”.
Αμφισημίες και προκλήσεις της «νέας φιλανθρωπίας»
»Για αυτούς που θα δεχτούν τη βοήθεια τα πολιτιστικά ερωτήματα θα είναι πολλά. Πόσοι από τους κατοίκους των δύο χωρών της Αφρικής είχαν ευκαιρία να δουν τους “ευεργέτες τους”; Πόσοι από τους πεινασμένους κατοίκους μπορούν να αναγνωρίσουν το είδος αυτό της μουσικής; Πόσοι από τους κατοίκους μπορούν να διανοηθούν τα πολλαπλά συμφέροντα – δευτερεύοντα και κύρια, ρητά και άρρητα, που διαπερνούν την όλη εκστρατεία;
»Αλλά και όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη μας ίσως στιγμιαία να θέσουν το ερώτημα γιατί οι “πλούσιες” οικονομικά χώρες εκδηλώνουν με αυτό τον τρόπο τη φροντίδα τους για τους “φτωχούς” λαούς; Και άλλα πολλά ερωτήματα θα ήταν δυνατόν να διατυπωθούν.
»Το κρισιμότερο ίσως αναφέρεται στο γεγονός ότι εμφανίζεται ένα νέο είδος φιλανθρωπίας, καθώς οι κυβερνήσεις των χωρών τείνουν στη συγκράτηση και αυτονόμηση των διεθνών οικονομικών σχέσεων, οποιοδήποτε πρόβλημα μεταφέρεται για την επίλυσή του ή τη μείωση της έντασής του σε άλλο επίπεδο.
»Εμφανίζεται λοιπόν ο πολιτιστικός χώρος και ιδιαίτερα η καλλιτεχνική – πολιτιστική βιομηχανία το πεδίο όπου μικροδιορθώσεις της διεθνούς διαίρεσης της ανισότητας είναι ακόμη δυνατές. Η επιβεβαίωση αυτής της υποψίας θα απαιτήσει ίσως και άλλες πρωτοβουλίες και άλλες χειρονομίες, διαφανείς και αδιαφανείς».
