Οι χώρες της Βόρειας Αφρικής βρίσκονται στο προσκήνιο της ελληνικής διπλωματίας το τελευταίο διάστημα, καθώς πέρα από τις διαπραγματεύσεις και τη συνάντηση με την αιγυπτιακή πλευρά, μετά τα όσα ακολούθησαν τη δικαστική απόφαση για τη Μονή Σινά, η χώρα μας προσπαθεί να αναθερμάνει και τις σχέσεις με τη Λιβύη, οι οποίες βρίσκονται σε δύσκολο σημείο από το 2019 και την υπογραφή του λεγόμενου τουρκολιβυκού μνημονίου.

Υπενθυμίζεται ότι τον Νοέμβριο του 2022 είχε λάβει χώρα η επεισοδιακή επίσκεψη του τότε υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Δένδια, όταν και αρνήθηκε να συναντηθεί με τη Λίβυα ομόλογό του στο αεροδρόμιο της Τρίπολης, όπου είχε φθάσει για να συναντηθεί με τον πρόεδρο του Προεδρικού Συμβουλίου Μ. Μένφι, καθώς η υπουργός Εξωτερικών ήταν αυτή που είχε υπογράψει λίγο πριν ακόμη ένα Μνημόνιο με την Τουρκία για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της χώρας από την τουρκική εταιρεία ΤΡΑΟ. Ο κ. Δένδιας τότε πέταξε στο Τομπρούκ, όπου συναντήθηκε με τον Ακίλα Σάλεχ, με τις σχέσεις των δύο χωρών έκτοτε να συνεχίζουν να είναι ουσιαστικά παγωμένες, ενώ έχουν ατονήσει και οι σχέσεις με την ανατολική Λιβύη.

Η αλλαγή στάσης και η προσπάθεια τουρκικής προσέγγισης

Το τελευταίο διάστημα τα δεδομένα φαίνεται να αλλάζουν μετά την αλλαγή στάσης του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ και της Βουλής των Αντιπροσώπων με έδρα το Τομπρούκ της ανατολικής Λιβύης. Η απόφαση της Βουλής, που μέχρι πρόσφατα δεν αναγνώριζε το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, να συγκροτήσει ειδική επιτροπή για την εξέταση της εν λόγω συμφωνίας έχει οδηγήσει την Αθήνα να εξετάζει προσεκτικά κάθε σενάριο προκειμένου να μην βρεθεί προ τετελεσμένων και δυσάρεστων εκπλήξεων.

Τους τελευταίους μήνες άλλωστε υπάρχει έντονο «φλερτ» της Άγκυρας προς την Ανατολική Λιβύη, με επισκέψεις του προέδρου της Βουλής Ακίλα Σάλεχ και του στρατηγού Χαφτάρ στην Άγκυρα, αλλά και με το άνοιγμα τουρκικού προξενείου στη Βεγγάζη. Στις 4 Απριλίου, μάλιστα, ο Τούρκος Υπουργός Άμυνας, Γιασάρ Γκιουλέρ, είχε δεχθεί στην Άγκυρα τον στρατηγό Χαφτάρ και είχαν συνομιλίες για τη συνεργασία των δύο χωρών, αλλά και την προώθηση της διαδικασίας επίλυσης της πολιτικής κρίσης στη Λιβύη.

Η τουρκική κυβέρνηση και ο ίδιος ο Ερντογάν, όπως και ο υπουργός Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, έχουν επανειλημμένα δηλώσει τις τελευταίες εβδομάδες ότι στους επόμενους στόχους του ενεργειακού σχεδιασμού της Τουρκίας περιλαμβάνονται και οι γεωτρήσεις στη Λιβύη.

Πάντως, τα οικόπεδα τα οποία προκήρυξε για αδειοδότηση η Λιβύη ακολουθούν τη μέση γραμμή που έχει ορίσει η Ελλάδα και δεν υιοθετούν τη γραμμή του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, η οποία επικαλύπτει μεγάλο μέρος της ελληνικής υφαλοκρηπίδας νοτίως της Κρήτης.

Εάν η Λιβυκή Βουλή κινηθεί προς την κατεύθυνση αναγνώρισης του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, θα πρέπει να εκτιμηθεί εάν αυτό γίνεται έναντι «ανταλλαγμάτων» από την Τουρκία, θεωρώντας ότι θα αποτελέσει πλήγμα και στον Χάρτη του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού που παρουσίασε η Αθήνα τον Απρίλιο.

Η επίσκεψη Γεραπετρίτη

Παράλληλα, η Αθήνα εξετάζει τις ημερομηνίες για πιθανή επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Γεραπετρίτη και στις δυο πλευρές της Λιβύης. Στόχος της αποστολής θα είναι η αποκατάσταση των διαύλων επικοινωνίας, τόσο με την κυβέρνηση Ντμπέιμπα στην Τρίπολη όσο και με τους δύο ισχυρούς παράγοντες της Ανατολικής Λιβύης τον στρατάρχη Χαφτάρ και τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου Ακίλα Σάλεχ.

Είχε προηγηθεί η συνάντηση του Έλληνα πρέσβη Νικόλαου Γαριλίδη, με τον Αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών της κυβέρνησης της Τρίπολης για ανασκόπηση, των διμερών σχέσεων και προετοιμασίας της επίσκεψης του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών στη Λιβύη.

Ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας αναμένεται να επαναλάβει τη θέση πώς το τουρκολιβυκό μνημόνιο, που υπεγράφη το 2019 , δεν παράγει κανένα έννομο αποτέλεσμα έναντι τρίτων, και δεν έχει καμία νομική υπόσταση, προεχόντως διότι η Λιβύη και η Τουρκία δεν έχουν αντικείμενες ακτές, όπως απαιτεί το Δίκαιο της Θάλασσας.

Με τις ελπίδες για διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών να απομακρύνονται , η ρευστότητα στη γειτονική χώρα της Β. Αφρικής, αφορά άμεσα την Ελλάδα, όχι μόνον για το θέμα των θαλασσίων ζωνών αλλά και του μεταναστευτικού. Η Λιβύη θεωρείται πύλη εξόδου της παράνομης μετανάστευσης προς την Ελλάδα με το φόβο να εκτοξευθούν οι ροές μετά και τις εξελίξεις σε Υποσαχάρια Αφρική και Μέση Ανατολή. Ήδη παρατηρείται μια σημαντική αύξηση από τον Νότιο Διάδρομο.

Συνεπώς, η ατζέντα της επίσκεψης του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών εκτός από το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο θα περιλαμβάνει και το μεταναστευτικό.

Στην Αθήνα ο γιος του Χαφτάρ

Παράλληλα, ενδιαφέρον προκάλεσε στα ελληνικά Μέσα Ενημέρωσης το γεγονός πως ο γιός του στρατάρχη Χαφτάρ, Αλ Σαντίκ, επισκέφθηκε την περασμένη Δευτέρα την Αθήνα. Συγκεκριμένα, υπήρξε ενημέρωση ότι επρόκειτο να έρθει για ένα 24ωρο στην Αθήνα για ιδιωτική επίσκεψη, καθώς η οικογένειά του έκανε διακοπές και θα συνέχιζαν για άλλον προορισμό. Όμως δεν υπήρξε καμία επίσημη επαφή του στη χώρα μας.