Για όσους έζησαν τον Ολυμπιακό του Ιωαννίδη, στα 90s, θα καταλάβουν την εικόνα: Βρισκόμαστε περίπου 20 μέτρα μακριά από τη θέση που σημάδεψε ανεξίτηλα ένα μεγάλο μέρος της καριέρας του «Ξανθού». Εκεί που άφηνε πάντα το πινακάκι του πριν τον αγώνα, με το που έφτανε στον στον πάγκο του Ολυμπιακού -κάτω από τα επίσημα του ΣΕΦ στα αριστερά. Το 1991 ο Ιωαννίδης μετά από μια σεζόν «αγρανάπαυσης» (όρος που εισήγαγε ο ίδιος στην μπασκετική ιδιόλεκτο), κατεβαίνει στην Αθήνα και αναλαμβάνει τον Ολυμπιακό προκειμένου να ξυπνήσει το τμήμα μπάσκετ από μια δεκαετή και πλέον «χειμερία νάρκη».
Πέντε χρόνια αργότερα, όταν εγκατέλειψε για πρώτη φορά αυτή τη θέση, άφησε πίσω του μια ομάδα αναγεννημένη, γαλουχημένη με το πνεύμα του Ιωαννίδη, πρωταθλήτρια 4 συνεχόμενες χρονιές, απόλυτα κυρίαρχη επί του αιωνίου αντιπάλου, ένα μεγάλο «δράμα», αυτό του χαμένου τελικού του Τελ Αβίβ και ένα saga που καλύπτει περίπου το 1/3 της αυτοβιογραφίας του («Γεννημένος Νικητής», εκδ. Ψυχογιός), η οποία κυκλοφορεί εδώ και λίγο καιρό.
Οι δύο επιμελητές του βιβλίου, ο Δημήτρης Καρύδας και ο Βασίλης Σκουντής, εκ των επιφανέστερων ομοτράπεζων του κόουτς, εμβριθείς γνώστες τόσο της ροής των γεγονότων που διαμόρφωσαν την σταδιοδρομία του Ιωαννίδη όσο και αυτής της άυλης αίσθησης που συγκροτούσε τον «τρόπο του Ιωαννίδη», αφού κάνουν μερικά βήματα στο παρκέ του γηπέδου, κάθονται κοντά στη θέση του Ιωαννίδη και εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η πρώτη σειρά των court seats. «Ίσως να μας κρυφακούσει», τους λέω, αλλά δεν έχουν κάτι να κρύψουν. Άλλωστε, όσες ιστορίες σχετικά με τον κόουτς έχουν παραμείνει άγνωστες, είναι εκείνες που ο ίδιος δεν ήθελε να μαθευτούν.
Φωτό: Σίσσυ Μόρφη
Το «Γεννημένος Νικητής» είναι η εκ βαθέων εξιστόρηση της ζωής του Ιωαννίδη από τον ίδιο τον Ιωαννίδη. Δεν θα είχε φτάσει πότε στα βιβλιοπωλεία, ωστόσο, δίχως τη δουλεία των δύο δημοσιογράφων, οι οποίοι κατέγραψαν, απομαγνητοφώνησαν, αξιολόγησαν και επιμελήθηκαν το υλικό που προέκυψε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων τους με τον Θεσσαλονικιό προπονητή. «Το αξιοποιήσιμο υλικό ήταν 78 ώρες», λέει ο Δημήτρης Καρύδας. Η διαχείριση αυτού του υλικού έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε αναδειχθεί «η προσωπική αφήγηση του Ιωαννίδη, η δική του εκδοχή πάνω σε γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή του -άλλοι μπορεί να συμφωνήσουν και άλλοι να διαφωνήσουν», συμπληρώνει.
«Ο Ιωαννίδης δεν αγαπούσε τη δημοσιότητα, μα η δημοσιότητα αγαπούσε τον Ιωαννίδη», Βασίλης Σκουντής
Ο Ιωαννίδης ήταν μια φιγούρα που γεννούσε πάθη. Ταυτόχρονα ήταν και μια φιγούρα εξαιρετικά οικεία. Από τις Πέμπτες του Άρη μέχρι τους αγώνες του «καλύτερου πρωταθλήματος της Ευρώπης» aka A1 και από τις γεμάτες ιδρώτα ενστάσεις μέχρι την αγαπημένη του χορογραφία με το σακάκι ανάλογα με την εξέλιξη του αγώνα, ο Ιωαννίδης δεν έμπαινε απλώς μέσω της τηλεόρασης σε όλα τα σπίτι, αλλά καθόταν δίπλα στους ενοίκους, άναβε ένα τσιγάρο στο σαλόνι τους και μαγνήτιζε τους πάντες -ειδικά εκείνους που δεν τον άντεχαν.
«Δεν πρόκειται για ευφυολόγημα˙ ο Ιωαννίδης δεν αγαπούσε τη δημοσιότητα, μα η δημοσιότητα αγαπούσε τον Ιωαννίδη», υπογραμμίζει ο Βασίλης Σκουντής.
Σαν να ακούγεται η φωνή του Ιωαννίδη
Όσοι θυμούνται, έστω και αμυδρά, τον Γιάννη Ιωαννίδη στους πάγκους ή ακόμα και στα έδρανα της Βουλής, θα νιώσουν σαν να τον έχουν μπροστά τους να τους μιλάει -είναι τόσο έντονη η αίσθηση του δικού του, προσωπικού ύφους του από τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου. «Αυτή ήταν η πρόθεσή μας», θα πει ο Βασίλης Σκουντής, «και για το λόγο αυτό σεβαστήκαμε μέχρι κεραίας τα λεγόμενά του χωρίς να τα φτιασιδώσουμε.
Φωτό: Σίσσυ Μόρφη
Πράγματι, ο κόουτς είχε έναν ιδιαίτερο τρόπο έκφρασης όχι μόνο ως προς το τι έλεγε αλλά και ως προς το πώς το έλεγε: χειμαρρώδης, λαϊκός, αθυρόστομος (στο βιβλίο αυτό το στοιχείο αναμενόμενα εκλείπει πλήρως) και αδήριτα αλάνθαστος. Ένας μόνιμα οργισμένος Βαλκάνιος. «Οι συζητήσεις μαζί του ήταν πάντα απολαυστικές», υπογραμμίζει ο κύριος Σκουντής, αναφερόμενος στις θρυλικές ολονύχτιες διαλέξεις του Ιωαννίδη, στα λόμπι και στα μπαρ ξενοδοχείων πριν ή μετά τους αγώνες του Άρη, «αλλά θα έπρεπε να υπομείνεις ότι κάθε του ανάλυση για οποιοδήποτε θέμα θα ξεκινούσε με τη φράση ‘‘εσείς δεν ξέρετε’’».
Βιογραφώντας τον Ιωαννίδη
Οι δύο δημοσιογράφοι ξεκίνησαν τις συναντήσεις για το βιβλίο το 2018 και τις ολοκλήρωσαν το 2020, όταν η υγεία του Γιάννη Ιωαννίδη είχε κλονιστεί αρκετά. Τον επισκέπτονταν τα πρωινά, συνήθως μία ή δύο φορές την εβδομάδα. Πήγαιναν πάντα με μια σκαλέτα, διότι ήταν αναμενόμενο ότι η κουβέντα θα ξέφευγε και σε θέματα που δεν θα είχαν θέση στο βιβλίο.
«Ο κόουτς ήθελε να επιστρέψει στο μπάσκετ όσα εκείνο γενναιόδωρα του προσέφερε», Δημήτρης Καρύδας
«Η στάση μας ήταν ξεκάθαρη: αυτό θα ήταν ένα βιβλίο του Ιωαννίδη -και όχι δικό μας για τη ζωή του Ιωαννίδη. Για το λόγο αυτό, δεν αξιοποιήσαμε το προσωπικό μας αρχείο, παρά μόνο για να διασταυρώσουμε ορισμένες πληροφορίες», λέει στο ΒΗΜΑ ο κύριος Καρύδας. Άλλωστε και ο Ιωαννίδης δεν θα δεχόταν να αφηγηθεί κάποιος άλλος τη ζωή του πέρα από τον ίδιο. Πολλές φορές μάλιστα ερχόταν και σε ρήξη με τους δύο δημοσιογράφους. «Υπήρξαν στιγμές που δεν μας αντιμετώπιζε ως ‘‘βιογράφους’’ αλλά ως ‘‘ανακριτές’’», θυμάται ο Δημήτρης Καρύδας. Στο τέλος πάντα θα τα έβρισκαν, ενώ δεν έλειψαν και στιγμές που δάκρυζε κατά την εξιστόρηση των γεγονότων, όπως «όταν αναφέρθηκε στο βράδυ που είχε παραιτηθεί από τον Ολυμπιακό το 1996 και πήγε έξω από το σπίτι ένας πατέρας με τον γιο του κρατώντας τη σημαία του συλλόγου».
Φωτό: Σίσσυ Μόρφη
Η χρονικά γραμμική αφήγηση των γεγονότων, η οργάνωση όλου του υλικού με βάση αυτά, καθώς και η αποφυγή οποιουδήποτε διδακτισμού ήταν επίσης συνειδητές επιλογές των δύο επιμελητών. Είναι συνηθισμένο πλέον πολλές βιογραφίες ή αυτοβιογραφίες προσωπικοτήτων του αθλητισμού να είναι περισσότερο ή λιγότερο καλυμμένα εγχειρίδια αυτοβελτίωσης, ένα απόσταγμα συμβουλών και νουθεσιών. Ο Ιωαννίδης δεν ήθελε κάτι τέτοιο, αν και «γνώριζε πόσο σημάδεψε το ελληνικό μπάσκετ και την ελληνική κοινωνία», όπως σχολιάζει ο Βασίλης Σκουντής στο ΒΗΜΑ. Η φιλοδοξία του ήταν πιο ρομαντική και ευγενής και δεν είχε να κάνει με λόγους ματαιοδοξίας ή υστεροφημίας. Ο κόουτς ήθελε να επιστρέψει στο μπάσκετ όσα εκείνο γενναιόδωρα του προσέφερε και ήθελε να το κάνει με την μορφή ενός βιβλίου που θα φτάσει σε όλη την Ελλάδα. Δυστυχώς, δεν πρόλαβε να το δει τυπωμένο, είχε όμως διαβάσει τη δική του αφήγηση, που αποτελεί το βασικό μεγαλύτερο μέρος της αυτοβιογραφίας και ήταν απόλυτα σύμφωνος.
Ο Ιωαννίδης στο σήμερα
Η ερώτηση προκύπτει αβίαστα: Θα υπήρχε χώρος σήμερα για μια προσωπικότητα όπως αυτή του Γιάννη Ιωαννίδη; «Μπορεί να έδειχνε ξεροκέφαλος, αλλά προσαρμοζόταν. Πιστεύω αυτό θα έκανε και τώρα καθώς θα αντιλαμβανόταν πλήρως τους νέους όρους της εποχής», σχολιάζει ο Δημήτρης Καρύδας, ο οποίος συνδέθηκε με βαθιά φιλία ετών με τον κόουτς, η οποία φυσικά δοκιμάστηκε πολλές φορές. Ο Βασίλης Σκουντής συμπληρώνει ότι δεν θα μπορούσε με τίποτα να φανταστεί πώς θα ήταν ο Ιωαννίδης στην εποχή των social media. Χώρος για μια τέτοια προσωπικότητα θα υπήρχε, θα ήταν ωστόσο εξαιρετικά δύσκολο να είχε δημιουργηθεί «το μέγεθος Ιωαννίδη» διότι στην εποχή μας «τα είδωλα και οι θρύλοι είναι ταχύτερα αναλώσιμοι συγκριτικά με το παρελθόν», προσθέτει.
Σε μια υπόθεση εργασίας, αν σήμερα εξέλιπε το «μέγεθος Ιωαννίδη» θα εξέλιπε εύλογα και η ανάγκη συγγραφής αυτού του βιβλίου. Πέραν τούτου όμως, θα υπήρχε και μια άλλη παράμετρος που θα καθιστούσε δύσκολη την έκδοση ενός τέτοιου βιβλίου για μια προσωπικότητα του διαμετρήματος του κόουτς: η μακροχρόνια και στενή επαφή με τους δημοσιογράφους θα ήταν απαγορευτική. «Με τα χρόνια δεν έχει αλλάξει μόνο η αντίληψη για το ρόλο του προπονητή, αλλά και για τη δημοσιογραφία», σχολιάζει ο κύριος Καρύδας. «Εκείνα τα χρόνια», εξηγεί, «ήταν αυτονόητο ο δημοσιογράφος να έχει επαφές με τους πρωταγωνιστές του ρεπορτάζ του, να μην μιλά καθημερινά στο τηλέφωνο μαζί τους. Σήμερα αυτό δεν συμβαίνει -κανένας αθλητικός οργανισμός δεν επιτρέπει τόσο στενές σχέσεις με προπονητές και αθλητές και τα Δελτία Τύπου θεωρούνται ‘‘ρεπορτάζ’’», καταλήγει.
Φωτό: Σίσσυ Μόρφη
Για όσους δεν την έχουν ζήσει, ίσως να μην φαίνεται τόσο γοητευτική η εποχή δίχως τις οθόνες υψηλής ευκρίνειας, τo fantasy, τα advanced stats, την εκλεπτυσμένη ορολογία και την on demand θέαση. Οι ήρωες της, παρά τις μυθικές τους διαστάσεις, εξαρτώνται από τα uploads που υπάρχουν για αυτούς στο YouTube. Η ανάμνησή τους είναι καταδικασμένη να διαρκεί όσο ένα βίντεο. Οι σελίδες του «Γεννημένος Νικητής» είναι κάτι περισσότερο από την ατμοσφαιρική ανασύσταση μιας εποχής που επιβιώνει σε εικόνες χαμηλής ευκρίνειας. Μοιάζουν με το time out πριν την τελευταία επίθεση˙ χάσεις ή κερδίσεις να το έχεις κάνει με τους δικούς σου όρους και με την μπάλα στα χέρια σου.
