Υπάρχουν καταστάσεις που επειδή δεν είναι κατά κυριολεξία πρωτόγνωρες νομίζουμε πως μπορούμε να τις κατανοήσουμε. Πρόκειται βέβαια για μεγάλη πλάνη. Πώς να εννοήσεις, για παράδειγμα, πώς είναι να μη βλέπεις την παραμικρή ομοιότητα με τα υπόλοιπα πρόσωπα της οικογένειας; Πώς να συναισθανθείς πώς είναι να έχεις πλήρη άγνοια για το ιατρικό ιστορικό των προγόνων σου; Μπορείς να φανταστείς τα οικογενειακά άλμπουμ χωρίς μισή φωτογραφία και τις κορνίζες πάνω στα ράφια κενές από πορτρέτα;
«Οσα για εσάς όλους είναι δεδομένα, για εμάς είναι κομμάτια του παζλ που λείπουν» μου λέει η κυρία Μαίρη Καρδαρά. Είναι ένα από τα χιλιάδες ελληνόπουλα που δόθηκαν για υιοθεσία στις Ηνωμένες Πολιτείες τα δύσκολα και σκοτεινά χρόνια του ’50 και του ’60.
Την πληγώνει που δεν ξέρει από πού προέρχεται. Αναρωτιέται βασανιστικά, και ανώφελα ίσως τόσα χρόνια μετά, αν ήταν ο καρπός κάποιου εφηβικού έρωτα ή το ακριβώς αντίθετο: το παιδί κάποιου βιασμού. Τη λυπεί που δεν πρόλαβε να δει απο κοντά τη γυναίκα που την έφερε στον κόσμο, αλλά εδώ και λίγο καιρό έχει στα χέρια της τη μοναδική της φωτογραφία και μαζί, για πρώτη φορά στη ζωή της, ένα πρόσωπο αναφοράς.
Τη γνώρισα χάρη στο βιβλίο της Γκόντα φαν Στιν «Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ποταμός.
Μαθαίνω πως είναι πολλά από εκείνα τα παιδιά, μεγάλοι άνθρωποι πια, που αναζητούν κομμάτια του δικού τους παζλ. Πολλά ευτύχησαν να υιοθετηθούν από ανθρώπους που τους έδωσαν αγάπη και μια καλή ζωή με προοπτικές που η Ελλάδα εκείνης της εποχής θα τους αποστερούσε. Αλλα δεν στάθηκαν το ίδιο τυχερά. Κάποια υιοθετήθηκαν νόμιμα. Αλλα όχι. Δεν έχει νόημα να κρίνει κανείς με τα σημερινά δεδομένα τις πρακτικές εκείνων των ετών. Ο πειρασμός είναι μεγάλος, όπως όμως και η παγίδα του αναχρονισμού.
Εκείνο που έχει σημασία για τα υιοθετημένα ελληνόπουλα του εξωτερικού είναι να βοηθηθούν στις έρευνές τους. Τα χρόνια περνούν και μαζί τους παίρνουν τους πρωταγωνιστές των ιστοριών τους. Οι βιολογικοί τους γονείς πεθαίνουν. Τα αρχεία, όπου τηρήθηκαν, είναι δυσεύρετα και η πρόσβαση σε αυτά δύσκολη. Η κυρία Καρδαρά μού εξηγεί πως για τα υιοθετημένα παιδιά της Ελλάδας είναι κρίσιμο και το θέμα της ιθαγένειας. Αναρωτήθηκα γιατί μπορεί να έχει τόση σημασία το ελληνικό διαβατήριο για μια Αμερικανίδα. Απαντά αφοπλιστικά: «Γιατί το ότι γεννηθήκαμε στην Ελλάδα είναι το μόνο που ξέρουμε με βεβαιότητα για τον εαυτό μας. Κι έπειτα, εμείς είχαμε ελληνικό διαβατήριο. Ηταν αυτό που μας έδωσαν για να μας βγάλουν από τη χώρα».
