Ο Μπόρχες στο ποίημά του «Τhings that might have been» αναρωτιέται τα πράγματα που θα μπορούσαν να υπάρξουν αλλά δεν υπήρξαν. Αλλά και το πώς θα ήταν η Ιστορία αν της έλειπαν δύο βράδια. Το βράδυ εκείνο του Σταυρού και το βράδυ του κώνειου. Για να συμπληρώσει «Πώς θα ήταν η Ιστορία δίχως το πρόσωπο της Ελένης;».
Σίγουρα οποιαδήποτε παράμετρο και να πειράξεις από το παρελθόν, η εξέλιξη δεν θα μπορούσε να είναι ακριβώς η ίδια. Είτε πρόκειται για το γεγονός της Σταύρωσης, είτε για το γνωστό ακανόνιστο πέταγμα της πεταλούδας στην Κίνα.
Είναι κάτι αυταπόδεικτο, σχεδόν αξίωμα, που γοήτευσε κατά καιρούς τόσο την επιστήμη όσο και την τέχνη.
To τυχαίο και οι επιλογές. Καθόλου ευδιάκριτα δεν είναι τα όριά τους. Οπως δεν είναι ευδιάκριτη και η γραμμή της διαφωνίας ανάμεσα σε όσους πιστεύουν στο πεπρωμένο και εκείνους που θεωρούν πως ο δρόμος διανύεται με συνείδηση, άρα με προσωπική ευθύνη. Οταν αυτά τα όρια θαμπώσουν, τότε είναι πολύ εύκολο να βαφτίζεις κακή τύχη τη δική σου ανεπάρκεια, αλλά και το αντίθετο, να θεωρείς δηλαδή πως δεν βοηθήθηκες από καμία συγκυρία, από καμία ξένη παράμετρο και ό,τι κατάφερες το κατάφερες εντελώς μόνος σου, ερήμην όλου του σύμπαντος και της κοινωνίας.
Πραγματικά δεν ξέρω τι είναι αλήθεια και αν, σε τελική ανάλυση, έχει κάποιο νόημα να ψάχνεις κάποια αλήθεια σε αυτό. Ετσι κι αλλιώς, ο καθένας μας πορεύεται με τις προσωπικές του μυθολογίες – βαφτισμένες διαφορετικά πάντα. Πορεύεται με εκείνους τους σταθερούς «μύθους» που δίνουν μια επίφαση νοήματος σε ό,τι κάνει, γιατί δίχως νόημα λίγοι μπορούν να αντέξουν αυτό το ακαταλαβίστικο του βίου.
Λέγοντας μύθους περιλαμβάνω όλα – μα όλα – όσα πιστεύει ο άνθρωπος, ακόμη και τη συμφωνία μας πως ένα κι ένα κάνουν δύο. Βάζω δηλαδή και την Επιστήμη. Κάπως πρέπει να συνεννοούμαστε, κάποια κοινή βάση πρέπει να υπάρξει. Ακόμη και οι λέξεις που χρησιμοποιούμε έχουν μία εντροπία, υπάρχουν μεγάλα κενά ανάμεσα στη λέξη και στην αντιστοιχία της, χάνεται πολύ πράμα στην πορεία που δεν εκφράζεται. Οπως έχουν οι Εσκιμώοι σαράντα εννέα διαφορετικές λέξεις για το χιόνι, έτσι υπάρχουν και σαράντα εννέα διαφορετικές αποχρώσεις ακόμη και στη λέξη «ποδήλατο». Πόσο μάλλον για λέξεις όπως η Δημοκρατία, η Δικαιοσύνη, η Ισονομία, ο ανθρωπισμός, το δημόσιο αγαθό.
Επανερχόμενος στους λογισμούς του Μπόρχες, υπάρχει πολύς κόσμος που ζει ακριβώς στη χαραμάδα. Δηλαδή ανάμεσα σε εκείνα που θα μπορούσαν να γίνουν αλλά δεν έγιναν και στις μεταφράσεις όλων των σύγχρονων επιχειρημάτων και διαλόγων. Από τη μία ζουν σε ένα εντελώς άχρηστο παρελθόν και από την άλλη προσπαθούν να συμμετέχουν στο χτίσιμο ενός νέου κόσμου – λες και υπήρξε ποτέ πραγματικά κάτι τέτοιο. Σε μια εποχή που όλα μοιάζουν με τζούφιες τουφεκιές με αυτοσχεδιασμούς σωτηρίας.
Αν έλειπε από την Ιστορία το βράδυ της Σταύρωσης μπορεί το αποτέλεσμα να ήταν πραγματικά δευτερεύοντος αποτυπώματος στην ανθρωπότητα. Μπορεί η μυθική ομορφιά της Ελένης να μας κρατάει ακόμη ζεστούς και ελπίζοντες, περισσότερο από όλες τις θρησκείες μαζί.
