Ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια που δεν είχαν καλή πρόγνωση επιβίωσης «αναγεννήθηκαν» χάρη σε έγχυση βλαστοκυττάρων στην καρδιά τους η οποία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο πρωτοποριακής κλινικής δοκιμής.
Ελπίδα για κατάργηση της ανάγκης μεταμοσχεύσεων καρδιάς
Η δοκιμή που διεξήχθη στη χώρα μας και συγκεκριμένα στην Πανεπιστημιακή Καρδιοθωρακοχειρουργική Κλινική του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ είναι η πρώτη η οποία δείχνει πως η δημιουργία ουλώδους ιστού στον καρδιακό μυ μπορεί να αναστραφεί. Όταν δημιουργείται ουλώδης ιστός στην καρδιά, το όργανο δεν αντλεί αίμα αποτελεσματικά, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε νέα επεισόδια και αιφνίδιο θάνατο. Ωστόσο τώρα 11 άτομα με σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια τα οποία έλαβαν εγχύσεις βλαστικών κυττάρων ενόσω υποβάλλονταν σε μπάι-πας, είχαν πολύ καλή ανάρρωση.
Οι εγχύσεις έγιναν μεταξύ του Νοεμβρίου του 2012 και του Σεπτεμβρίου του 2013 – μάλιστα κάποιοι από τους ασθενείς που τις έλαβαν είχαν πολύ σοβαρή ανεπάρκεια με αποτέλεσμα να εκτιμάται ότι χωρίς παρέμβαση δεν θα είχαν περισσότερους από 24 μήνες ζωής. Ωστόσο, στο σύνολό τους οι εθελοντές συνεχίζουν να ζουν και μάλιστα με ποιότητα – είναι πολύ πιο δραστήριοι από όσο πριν την υποβολή τους στη βλαστοκυτταρική θεραπεία.
Τα βλαστοκύτταρα που χρησιμοποιήθηκαν στη δοκιμή δημιουργήθηκαν από τη βρετανική εταιρεία αναγεννητικής ιατρικής Celixir της οποίας ο συνιδρυτής είναι ο νομπελίστας καθηγητής σερ Μάρτιν Εβανς, ο πρώτος επιστήμονας σε παγκόσμιο επίπεδο που καλλιέργησε εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα ποντικού στο εργαστήριο. Μεγαλύτερου εύρους δοκιμές της θεραπείας σχεδιάζεται να ξεκινήσουν σε διαφορετικά κέντρα ανά τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της κλινικής του ΑΧΕΠΑ, μέσα στο 2017.
Με ελληνική συμμετοχή
Ο καθηγητής Χειρουργικής Στιβ Γουέσταμπι από το Νοσοκομείο John Radcliffe στην Οξφόρδη διεξήγαγε τις επεμβάσεις σε συνεργασία με τον αναπληρωτή καθηγητή Κυριάκο Αναστασιάδη και τον επίκουρο καθηγητή Πολυχρόνη Αντωνίτση του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης ΑΧΕΠΑ.
«Επρόκειτο για ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια σταδίου 3 οι οποίοι αναμενόταν να καταλήξουν μέσα σε περίπου δύο χρόνια. Τα άτομα αυτά είχαν συνεχώς δύσπνοια, δεν μπορούσαν καν να βάλουν τα παπούτσια τους επειδή οι αστράγαλοί τους ήταν μονίμως πρησμένοι» ανέφερε ο καθηγητής Γουέσταμπι και προσέθεσε ότι «εγχύσαμε τα βλαστοκύτταρα στους συγκεκριμένους ασθενείς και τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά. Ο ουλώδης ιστός του καρδιακού μυός δεν βελτιώνεται γενικώς καθόλου, οπότε η βελτίωση που παρουσιάστηκε ήταν αξιοσημείωτη».
Ο καθηγητής Γουέσταμπι είχε στο παρελθόν διεξαγάγει επεμβάσεις σε παιδιά με ανωμαλίες της στεφανιαίας αρτηρίας τα οποία είχαν υποστεί πολλαπλά καρδιακά επεισόδια. Ετσι ανακάλυψε πως στα παιδιά ο ουλώδης ιστός του καρδιακού μυός εξαφανιζόταν με την πάροδο του χρόνου, πιθανότατα χάρη σε βλαστικά κύτταρα τα οποία διαθέτουν οι άνθρωποι στα πρώτα χρόνια της ζωής. Ωστόσο αυτού του είδους η επούλωση του ιστού της καρδιάς δεν είχε ποτέ παρατηρηθεί σε ενηλίκους.
Οι επιστήμονες θεώρησαν λοιπόν πως η έγχυση βλαστικών κυττάρων απευθείας στην καρδιά θα μπορούσε να έχει ανάλογα καλά αποτελέσματα και στους ενήλικους ασθενείς – ωστόσο μέχρι σήμερα οποιαδήποτε τέτοια απόπειρα δεν είχε στεφθεί με επιτυχία.
Καταστολή της φλεγμονής, αναγέννηση του καρδιακού ιστού
Τα κύτταρα που χρησιμοποιήθηκαν τώρα στη δοκιμή λαμβάνονται από δότη και εγχέονται γύρω από την περιοχή της βλάβης στην καρδιά του ασθενούς. Από τη δοκιμή φάνηκε ότι καταστέλλουν τη φλεγμονή και προάγουν την αναγέννηση του καρδιακού ιστού.
«Τα κύτταρα πηγαίνουν γύρω από το σημείο της βλάβης και βοηθούν στην αναγέννηση των περιοχών που εμφανίζουν πρόβλημα» σημείωσε ο Ατζαν Ρέτζιναλντ που ίδρυσε τη Celixir με τον σερ Μάρτιν το 2009. «Επίσης εκκρίνουν παράγοντες που σταματούν την εξέλιξη της καρδιακής ανεπάρκειας. Τα βλαστικά αυτά κύτταρα έχουν την ικανότητα να τροποποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα. Πιστεύουμε ότι ουσιαστικά αναγεννώνται τα υπάρχοντα κύτταρα αντί να παράγονται νέα. Εντοπίσαμε σημαντική μείωση του ουλώδους ιστού στην καρδιά».
Μείωση του ουλώδους ιστού κατά 40%
Ο κ. Ρέντιναλντ προσέθεσε πως η ερευνητική ομάδα δεν περίμενε τόσο καλά αποτελέσματα. «Ακόμη είμαστε επιφυλακτικοί καθώς η δοκιμή περιελάμβανε μόνο 11 ασθενείς. Ωστόσο δεν περιμέναμε σε καμία περίπτωση και οι 11 να είναι στη ζωή τρία με τέσσερα χρόνια μετά την έγχυση. Τα περισσότερα φάρμακα προσφέρουν βελτίωση της τάξεως του 5%-10%, αλλά η βλαστοκυτταρική θεραπεία μείωσε τον ουλώδη ιστό κατά 40%. Αυτού του είδους η μείωση έχει τεράστια επίδραση στην ποιότητα ζωής των ασθενών».
Σχολιάζοντας τα νέα αποτελέσματα, ο Τζέρεμι Πίρσον, ιατρικός υποδιευθυντής του Βρετανικού Ιδρύματος Καρδιάς, τόνισε πως απαιτούνται τώρα μεγαλύτερου εύρους δοκιμές προκειμένου να ελεγχθεί ότι η βελτίωση που εμφάνισαν οι ασθενείς δεν ήταν απλώς το αποτέλεσμα του μπάι-πας στο οποίο υποβλήθηκαν ταυτοχρόνως με τη βλαστοκυτταρική θεραπεία. «Αυτή η πολύ μικρή δοκιμή μαρτυρεί πως η στοχευμένη έγχυση στην καρδιά κυττάρων που προέρχονται από υγιή δότη και έχουν καλλιεργηθεί κατάλληλα στο εργαστήριο είναι ασφαλής. Ωστόσο είναι δύσκολο να είμαστε σίγουροι για την ευεργετική επίδραση των κυττάρων στην καρδιά αφού όλοι οι ασθενείς που τα έλαβαν στο πλαίσιο της δοκιμής υποβλήθηκαν συγχρόνως σε μπάι-πας, το οποίο συνήθως βελτιώνει την καρδιακή λειτουργία».
Απαιτούνται μεγαλύτερου εύρους δοκιμές
Ο δρ Πίρσον κατέληξε ότι απαιτείται τώρα μια νέα δοκιμή με πολύ περισσότερους ασθενείς ώστε να αποδειχθεί αν η έγχυση του συγκεκριμένου τύπου κυττάρων είναι όντως πιο αποτελεσματική σε σύγκριση με τις αποτυχημένες αντίστοιχες προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι τώρα στο πεδίο αντιμετώπισης της καρδιακής ανεπάρκειας.
Σημειώνεται ότι η σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια είναι σήμερα μη θεραπεύσιμη και οι ασθενείς έχουν προσδόκιμο ζωής μικρότερο από πολλούς ασθενείς με καρκίνο. Συνήθως εμφανίζεται μετά από ένα καρδιακό επεισόδιο στο οποίο ο καρδιακός μυς παρουσιάζει μη αναστρέψιμη βλάβη με αποτέλεσμα να μην μπορεί να στείλει αποτελεσματικά αίμα σε όλο το σώμα. Οι ασθενείς δεν μπορούν να φέρουν εις πέρας κοινές καθημερινές δραστηριότητες όπως το να ανεβαίνουν σκάλες. Σύμφωνα με το Βρετανικό Ιδρυμα Καρδιάς το ένα τρίτο των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια που εισάγεται κάθε χρόνο στο νοσοκομείο πεθαίνει μέσα σε 12 μήνες.
