Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις Βρυξέλλες, που ήρθαν να προστεθούν σε εκείνες στο Παρίσι τον Νοέμβριο, η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με πολύ σοβαρά ερωτήματα για την ισλαμιστική τρομοκρατία. Τέσσερα εξ αυτών είναι τα κυριότερα: πρώτον, ποιος θα είναι ο επόμενος στόχος· δεύτερον, πώς θα αναδιοργανωθούν οι μυστικές υπηρεσίες της Δύσης· τρίτον, γιατί οι τρομοκράτες που δρουν στην Ευρώπη είναι μετανάστες δεύτερης γενιάς και, τέταρτον, πώς θα αποτραπεί εφεξής η ριζοσπαστικοποίηση νέων μουσουλμάνων Ευρωπαίων ώστε να μην προκύψει μια νέα γενιά ευρω-τζιχαντιστών.
Οι βομβιστικές επιθέσεις στις Βρυξέλλες ήταν το τρίτο μεγάλο τρομοκρατικό χτύπημα στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) μέσα σε λιγότερο από 15 μήνες (ξεκινώντας από το μακελειό στο «Charlie Hebdo» και σε εβραϊκό σουπερμάρκετ στο Παρίσι τον Ιανουάριο του 2015). Το κύμα όμως των επιθέσεων που οφείλεται σε ευρωπαίους πολίτες αραβικής καταγωγής που πήγαν στη Συρία να πολεμήσουν στο πλευρό του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) και επέστρεψαν στην Ευρώπη για να διαπράξουν τρομοκρατική ενέργεια ξεκίνησε νωρίτερα, τον Μάιο του 2014, λίγο πριν από την αυτοανακήρυξη του Χαλιφάτου (τον επόμενο μήνα), όταν ένας γάλλος πρώην μαχητής του ISIS άνοιξε πυρ εναντίον του Εβραϊκού Μουσείου στις Βρυξέλλες σκοτώνοντας τρία άτομα. Εκτοτε έχουν σκοτωθεί περισσότερα από 185 άτομα στην Ευρώπη λόγω της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, όμως η μεγάλη επιτυχία των τζιχαντιστών είναι ότι κατάφεραν να τρομοκρατήσουν περισσότερους από 500 εκατ. Ευρωπαίους.
75 επιθέσεις σε 20 χώρες


Η σύγχρονη ισλαμιστική τρομοκρατία δεν είναι νέο φαινόμενο στην ΕΕ. Υπάρχει επί 20 και πλέον χρόνια. Το νέο στοιχείο είναι η ενίσχυση της επιχειρησιακής ικανότητας των τρομοκρατών, το οποίο με τη σειρά του ενισχύει την απειλή που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και παράλληλα ενισχύει την «αίγλη» του Ισλαμικού Κράτους ώστε να προσελκύει περισσότερους οπαδούς και βομβιστές αυτοκτονίας.
Συνολικά το ISIS έχει πραγματοποιήσει άμεσα ή έχει εμπνεύσει 75 τρομοκρατικές επιθέσεις σε 20 χώρες εκτός της Συρίας και του Ιράκ. Οι επιθέσεις στο Παρίσι και στις Βρυξέλλες επισφράγισαν ότι το ISIS έγινε παγκόσμιας εμβέλειας αλλάζοντας την αρχική στρατηγική του που ήταν επικεντρωμένη στην περιοχή του. Το ανησυχητικό είναι ότι οι ειδικοί προβλέπουν πως όσο το ISIS θα χάνει έδαφος στην «έδρα» του –έχει χάσει το 22% των εδαφών του στη Συρία και στο Ιράκ από τον Ιανουάριο –τόσο θα προσπαθεί να αποδείξει ότι παραμένει ισχυρό εξαπολύοντας τρομοκρατικές επιθέσεις στη Δύση και αλλού.
Οι ΗΠΑ, η Ρωσία και οι σύμμαχοί τους βομβαρδίζουν το ISIS επί μήνες. Η Ουάσιγκτον έχει στείλει 3.500 στρατιώτες στο Ιράκ, καθώς και ειδικές δυνάμεις στη Συρία, ενώ ανέβαλε την πλήρη απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν.
Παρ’ όλα αυτά, η Αλ Κάιντα εμφανίζει ανησυχητικά σημάδια ενίσχυσης στην Αφρική (Ακτή Ελεφαντοστού, Μπουρκίνα Φάσο και Μάλι), οι Ταλιμπάν έχουν πάρει τα πάνω τους στο Αφγανιστάν περισσότερο από ποτέ μετά την πτώση τους το 2001, ενώ το ISIS έχει προσελκύσει μαχητές από 100 χώρες και οι «θυγατρικές» του φθάνουν τις 34 σε όλον τον κόσμο.
Εγιναν τζιχαντιστές στη φυλακή


Οι ισλαμιστές τρομοκράτες που δρουν στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια έχουν μερικά κοινά χαρακτηριστικά: όλοι τους είναι μετανάστες δεύτερης γενιάς (εντυπωσιάζει η απουσία πρώτης και τρίτης γενιάς), κανείς τους δεν είχε παρελθόν πιστού μουσουλμάνου, πολλοί είχαν ποινικό μητρώο (και ασπάστηκαν την ακραία εκδοχή του Ισλάμ στη φυλακή), ενώ λάμπουν διά της πλήρους απουσίας τους οι Παλαιστίνιοι, οι Ιρακινοί και οι Αφγανοί (που θα ήταν λογικό να εκδικούνταν όσα συμβαίνουν στη χώρα τους εξαιτίας της Δύσης). Μελέτες για την προέλευση των ισλαμιστών τρομοκρατών στην Ευρώπη έχουν καταλήξει ότι δεν υπάρχει σημαντική σύνδεση ανάμεσα στη θρησκευτική ευλάβεια και στην τρομοκρατία. Πολλοί είναι νεοφώτιστοι και ελάχιστοι μεγάλωσαν σε ευσεβείς οικογένειες. Η έντονα θρησκευτική ταυτότητα, αντίθετα, φαίνεται ότι αποτρέπει τη στροφή στην τρομοκρατία. «Δεν μπορούμε να αποδώσουμε την άνοδο της τρομοκρατίας στην ίδια τη θρησκεία, αν και υπάρχουν ακραία στοιχεία στο Ισλάμ που ενθαρρύνουν τη βία» λέει στο «Βήμα» η Λουίζ Σέλι, διευθύντρια του Κέντρου για την Τρομοκρατία, το Διεθνές Εγκλημα και τη Διαφθορά στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Μέισον στις ΗΠΑ.
Νέοι της μεσαίας τάξης


Σύμφωνα με τον Ολιβιέ Ρουά, γάλλο καθηγητή και ειδικό στο Ισλάμ και την τρομοκρατία, ο τζιχάντ προσελκύει νέους όχι μόνο των υποβαθμισμένων περιοχών αλλά και της μεσαίας τάξης επειδή είναι «μια μηδενιστική εξέγερση και όχι μια θρησκευτικής έμπνευσης ουτοπία». Εκφράζεται όμως με θρησκευτικούς όρους επειδή αυτοί που προσελκύονται έχουν κυρίως μουσουλμανική καταγωγή και επειδή ο τζιχάντ είναι «η μοναδική ιδεολογία στην παγκόσμια αγορά» –άλλες ακραίες ιδεολογίες όπως η άκρα Αριστερά ή η ριζοσπαστική οικολογία είναι «υπερβολικά αστικές και διανοουμενίστικες» γι’ αυτούς.
Η προϊστορία του Ισλαμικού Κράτους
Οι βαθιές ρίζες του τζιχάντ
Αποτέλεσμα της δυτικής νεο-αποικιοκρατίας; Της φτώχειας και της πολιτικής και κοινωνικής καταπίεσης στη Μέση Ανατολή; Ή «γέννημα» μιας «βάρβαρης» θρησκείας, όπως συχνά χαρακτηρίζουν το Ισλάμ κάποιοι ανιστόρητοι στη χριστιανική Δύση;
Το βέβαιον είναι ότι καθώς τα δυτικά κράτη αναζητούν απαντήσεις για τα αίτια της ισλαμιστικής τρομοκρατίας οι τζιχαντιστές λυμαίνονται εδάφη στη Συρία και στο Ιράκ και απειλούν την Ευρώπη.
Το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) και άλλες σαλαφιστικές οργανώσεις στηρίζουν μεγάλο μέρος της προπαγάνδας τους στη μισαλλόδοξη ιδέα του «πραγματικού» Ισλάμ. Υιοθετούν τον βίαιο αγώνα για να εξαλείψουν κάθε εμπόδιο προς την επαναφορά της βασιλείας του Θεού στη Γη.
Πιστεύουν ότι μια κυβέρνηση που βασίζεται στη σαρία ή στον ισλαμικό νόμο είναι ανώτερη οποιασδήποτε κυβέρνησης που βασίζεται σε κοσμικούς νόμους. Ωστόσο μόνο μια μικρή μειοψηφία καταφεύγει στην τρομοκρατία ως μέσο συσσώρευσης εξουσίας και ισχύος.
Παραβίαση του Κορανίου

Πολλοί ισλαμιστές τρομοκράτες πιστεύουν ότι ακολουθούν το παράδειγμα του προφήτη Μωάμεθ, ο οποίος το 622 μ.Χ. εγκατέλειψε τη Μέκκα συνοδευόμενος από μια μικρή ομάδα πιστών. Επέστρεψε με έναν ολόκληρο στρατό, το 630 μ.Χ., για να κατακτήσει τη Μέκκα και να εξαπλώσει το Ισλάμ στην Αραβική Χερσόνησο. Αλλά στην πραγματικότητα οι τρομοκρατικές τακτικές δεν συνάδουν με τις διδαχές του Ισλάμ. Το Κοράνι θέτει αυστηρούς κανόνες ενάντια στις δολοφονίες αθώων –γυναικών, παιδιών και ηλικιωμένων στις μάχες. Η συντριπτική πλειονότητα των μουσουλμάνων, ακόμη και οι φονταμενταλιστές, απορρίπτουν την τρομοκρατία καθώς πιστεύουν ότι παραβιάζει τις αρχές του Κορανίου.
Το σύγχρονο τζιχαντιστικό κίνημα εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν διάφορες οργανώσεις ξεκίνησαν εκστρατείες για την ανατροπή των καθεστώτων του αραβικού κόσμου με σκοπό την αντικατάστασή τους από ισλαμικά κράτη. Μετά τη δολοφονία του αιγυπτίου προέδρου Ανουάρ Σαντάτ από την ισλαμιστική οργάνωση Αλ Τζιχάντ το 1981, οι τζιχαντιστές της Αιγύπτου κατέφυγαν στο Αφγανιστάν.
Ρίγκαν και σκοταδιστές θεολόγοι

Οι κοσμικές Ηνωμένες Πολιτείες του προέδρου Ρόναλντ Ρίγκαν, συμμαχικά κράτη του Κόλπου και ο σουνίτης σκοταδιστής θεολόγος Αμπντουλάχ Γιουσούφ Αζάμ καλούσαν νεαρούς μουσουλμάνους να πάνε στο Αφγανιστάν προκειμένου να πολεμήσουν ενάντια στη Σοβιετική Ενωση που είχε εισβάλει στη χώρα το 1979. Ο Αζάμ, που αποκαλείται «πατέρας του παγκόσμιου τζιχάντ», ήταν ένας από τους ιδρυτές της Αλ Κάιντα και μέντορας του Οσάμα μπιν Λάντεν. Μετά την απόσυρση των σοβιετικών στρατευμάτων το 1989, πολλοί από τους μουτζαχεντίν εγκατέλειψαν το Αφγανιστάν για να συνεχίσουν τον τζιχάντ αλλού: Αίγυπτο, Λιβύη, Αλγερία, Τσετσενία, Βοσνία, Τατζικιστάν.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 το λεγόμενο Παγκόσµιο Ισλαµικό Μέτωπο για τον Ιερό Πόλεμο κατά των Εβραίων και Σταυροφόρων, με επικεφαλής τον Μπιν Λάντεν και τον Αιγύπτιο Αϊμάν αλ Ζαουάχρι, κήρυξε ολοκληρωτικό πόλεμο ενάντια στις Ηνωμένες Πολιτείες και στους συμμάχους τους.
Το 1998 η Αλ Κάιντα εξαπέλυσε επιθέσεις στις αμερικανικές πρεσβείες σε Κένυα και Τανζανία με αποκορύφωμα το 2001 την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ, με περισσότερους από 3.000 νεκρούς.
Ακολούθησαν επιθέσεις στο Μπαλί το 2002, στην Καζαμπλάνκα το 2003, στη Μαδρίτη το 2004 και στο Λονδίνο το 2005. Παρακλάδια της Αλ Κάιντα, όπως η Αλ Κάιντα της Αραβικής Χερσονήσου (AQAP), η Αλ Σαμπάμπ στη Σομαλία και η Αλ Κάιντα του Ισλαμικού Μαγκρέμπ, εξαπέλυαν αιματηρές επιθέσεις σε περιφερειακό επίπεδο.
Πριν ακόμη από την εκτέλεση του Μπιν Λάντεν στο Πακιστάν το 2011, η αποδυνάμωση της Αλ Κάιντα ήταν εμφανής.
Με το ξέσπασμα της Αραβικής Ανοιξης και τη διάψευση των ελπίδων του αραβικού κόσμου, το παγκόσμιο τζιχαντιστικό κίνημα απέκτησε νέο πρόσωπο: το Ισλαμικό Κράτος με αρχηγό τον Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι, ο οποίος τον Ιούνιο του 2014 ανακοίνωσε την ίδρυση του «χαλιφάτου» του από τη Μοσούλη του Ιράκ.

Μαξ Εϊμπραμς, καθηγητής στο Northeastern University στις ΗΠΑ
«Οσο συρρικνώνεται το ISIS σε Ιράκ και Συρία, τόσο θα διαχέεται διεθνώς»
«Οσο το Ισλαμικό Κράτος αποδυναμώνεται σε Ιράκ και Συρία, τόσο περισσότερο θα διαχέεται διεθνώς» λέει στο «Βήμα» ο Μαξ Εϊμπραμς, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Northeastern University στις ΗΠΑ και μέλος της δεξαμενής σκέψης Council on Foreign Relations.

Γιατί κάποιος αποφασίζει να ενταχθεί στο Ισλαμικό Κράτος;
«Ο ρόλος της θρησκείας μεταξύ των λόγων που κάποιοι αποφασίζουν να ενταχθούν στο Ισλαμικό Κράτος είναι υπερεκτιμημένος. Ολες οι τρομοκρατικές οργανώσεις εξ ορισμού διατυπώνουν έναν ιδεολογικό σκοπό. Ωστόσο, η άποψη ότι οι άνθρωποι εντάσσονται σε αυτές για να επιδιώξουν τον επίσημο ιδεολογικό σκοπό είναι λάθος. Ο καθένας συμμετέχει για τον προσωπικό του λόγο. Και αυτό το λαμβάνουν υπόψη οι υπεύθυνοι για την προπαγάνδα. Για αυτό παρουσιάζουν μια εξιδανικευμένη εικόνα για το πώς είναι να συμμετέχει κάποιος στο Ισλαμικό Κράτος, ότι θα έχουν όπλα, θα παίρνουν μέρος σε μάχες αλλά θα έχουν και φίλους, θα κάνουν πικ νικ στο γρασίδι με πλουσιοπάροχα γεύματα, θα μπορούν να μένουν σε ξενοδοχεία πέντε αστέρων κ.ο.κ. Και αυτό αντανακλάται και στους ανθρώπους που προσελκύει το Ισλαμικό Κράτος που έχουν πολύ διαφορετικό μεταξύ τους προφίλ: νεαρές κοπέλες ή ώριμοι άνδρες από διαφορετικά σημεία του πλανήτη. Συχνά εντάσσονται επειδή τυχαίνει να έχει πάει ένας φίλος τους, μπορεί να είναι άνεργοι, μπορεί να πιστεύουν ότι θα περάσουν μια περιπέτεια, ότι θα γνωρίσουν αυτούς που τους στρατολογούν. Στην πλειοψηφία τους δεν ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν ή να διατηρήσουν ένα χαλιφάτο, γνωρίζουν λίγα για το Ισλάμ, εξίσου λίγα και για ζητήματα γεωπολιτικής».
Σε τι κατάσταση βρίσκεται σήμερα το Ισλαμικό Κράτος;
«Αποδυναμώνεται εξαιτίας των αμερικανικών ενεργειών και των συμμάχων τους, του συριακού στρατού, της Χεζμπολάχ και των ρωσικών αεροπορικών βομβαρδισμών. Η οργάνωση τους τελευταίους έξι μήνες έχει χάσει εδάφη, εισοδήματα, πασχίζει να διατηρήσει τους μαχητές της και να διαδίδει την προπαγάνδα της. Ο αριθμός των λιποτακτών αυξάνεται, πολλοί προτιμούν να μην πηγαίνουν στη Συρία αλλά αλλού, όπως στη Λιβύη. Οταν η Τουρκία κατέρριψε το ρωσικό μαχητικό, έκλεισαν επιτέλους τα σύνορα από την Τουρκία στη Συρία, αυτός ο “υπερ-αυτοκινητόδρομος του Ισλαμικού Κράτους“. Και ο Πούτιν ντρόπιασε την Αγκυρα διεθνώς».
Ποια είναι τα στρατηγικά όρια του Ισλαμικού Κράτους;
«Οσο συρρικνώνεται στο Ιράκ και στη Συρία, τόσο περισσότερο η οργάνωσή του θα διαχέεται διεθνώς. Αν παρατηρήσουμε την επιλογή των στόχων των τρομοκρατικών επιθέσεων του Ισλαμικού Κράτους, θα δούμε ότι έχει γίνει πιο αποκεντρωμένη. Είμαστε αντιμέτωποι με ένα παράδοξο: ενώ η δύναμη του Ισλαμικού Κράτους μειώνεται, παρουσιάζεται, εξαιτίας των επιθέσεων, σαν να ενισχύεται επειδή πλήττει περισσότερες χώρες».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ