Πριν από 140 και πλέον χρόνια, ο Κάρολος Δαρβίνος πρόσεξε κάτι παράξενο στα εξημερωμένα θηλαστικά όπως ο σκύλος. Συγκριτικά με τους άγριους προγόνους τους, τα εξημερωμένα είδη είναι λιγότερο επιθετικά και συχνά παρουσιάζουν ιδιαίτερα ανατομικά χαρακτηριστικά, όπως πεσμένα αφτιά, μικρό σαγόνι, νεανικό πρόσωπο και λευκά μπαλώματα στο τρίχωμα.
Αυτό το «σύνδρομο της εξημέρωσης» παραμένει μυστηριώδες μέχρι και σήμερα, ωστόσο μια νέα θεωρία για το φαινόμενο δημοσιεύεται τώρα στην επιθεώρηση «Genetics». Είναι μια θεωρία που παραμένει αναπόδεικτη, δείχνει όμως να εξηγεί πολλά από τα επιμέρους χαρακτηριστικά των εξημερωμένων ζώων.
Τα νέα ευρήματα
Σύμφωνα με τη διεθνή ερευνητική ομάδα, το σύνδρομο της εξημέρωσης δεν αποκλείεται να σχετίζεται με μεταλλάξεις που επηρεάζουν τη λεγόμενη νευρική ακρολοφία, μια ομάδα βλαστικών κυττάρων που παίζουν κρίσιμο ρόλο στα αρχικά στάδια της ανάπτυξης.
«Δεδομένου ότι ο Δαρβίνος έκανε αυτές τις παρατηρήσεις όταν η επιστήμη της γενετικής μόλις που ξεκινούσε, το σύνδρομο της εξημέρωσης είναι ένα από τα παλαιότερα προβλήματα σε αυτό το ερευνητικό πεδίο» λέει ο Άνταμ Ουίλκινς του Πανεπιστημίου της Βιέννης, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης και επιμελητής του «Genetics». «Ήταν άκρως συναρπαστικό να συνειδητοποιούμε ότι η υπόθεση της νευρικής ακρολοφίας ενώνει αυτό το συνονθύλευμα χαρακτηριστικών» αναφέρει.
«Εξημερώνοντας» την ακρολοφία
Η νευρική ακρολοφία είναι ένα αυλάκι που εμφανίζεται στην επιφάνεια του εμβρύου κατά τα αρχικά στάδια της ανάπτυξης και δίνει τελικά τη σπονδυλική στήλη. Καθώς το έμβρυο ωριμάζει, τα κύτταρα της νευρικής ακρολοφίας μεταναστεύουν σε διαφορετικές περιοχές του σώματος και δίνουν μια πληθώρα διαφορετικών ιστών, όπως τα μελανοκύτταρα του δέρματος, τμήματα του κρανίου, των σιαγόνων, των δοντιών και των αφτιών.
Από τα κύτταρα της ακρολοφίας προκύπτουν επίσης τα επινεφρίδια, αδένες πάνω στους νεφρούς οι οποίοι παράγουν αδρεναλίνη (επινεφρίνη) και κορτιζόνη και επηρεάζουν έτσι την αντίδραση του ζώου σε απειλητικές συνθήκες.
Σύμφωνα με τη νέα θεωρία, τα εξημερωμένα ζώα δεν αποκλείεται να παρουσιάζουν ατελή ανάπτυξη ή μετανάστευση των κυττάρων της ακρολοφίας. «Όταν οι άνθρωποι επέλεγαν τα πιο ήρεμα ζώα, δεν αποκλείεται να επέλεγαν στην πραγματικότητα ζώα με ήπιες ατέλειες της νευρικής ακρολοφίας, οι οποίες οδηγούσαν στην ανάπτυξη μικρότερων επινεφριδίων ή επινεφριδίων που ωρίμαζαν πιο αργά» εξηγεί ο Ουίλκινς. «Τα ζώα αυτά επομένως φοβούνταν λιγότερο» λέει.
Τα προβλήματα της νευρικής ακρολοφίας θα εξηγούσαν και άλλα χαρακτηριστικά του συνδρόμου της εξημέρωσης. Τέτοιες διαταραχές μπορούν για παράδειγμα να προκαλέσουν αποχρωματισμό του δέρματος και στην εμφάνιση των κηλίδων λευκού τριχώματος που παρατηρούνται συχνά στα εξημερωμένα ζώα. Μπορούν επίσης να επηρεάσουν το χόνδρο των αφτιών και να τα κάνουν έτσι πιο πεσμένα, ή να μειώσουν το μέγεθος των σιαγόνων.
Οι ερευνητές εκτιμούν επίσης ότι η μείωση του όγκου του πρόσθιου εγκεφάλου στα περισσότερα εξημερωμένα ζώα οφείλεται κι αυτή σε διαταραχές της ακρολοφίας, η οποία επηρεάζει έμμεσα την ανάπτυξη του εγκεφάλου στέλνοντας στο κεφάλι ένα κρίσιμο χημικό σινιάλο.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι οι ανατομικές ιδιαιτερότητες των εξημερωμένων ζώων είναι το αποτέλεσμα της επιλογής πιο ήρεμων ζώων για διασταύρωση.
«Η ενδιαφέρουσα αυτή ιδέα, βασισμένη στην αναπτυξιακή βιολογία, μας φέρνει πιο κοντά στην επίλυση ενός παλιού γρίφου. Προσφέρει μια ενοποιημένη υπόθεση την οποία μπορούμε να εξετάσουμε» σχολιάζει ο Μαρκ Τζόνστον, αρχισυντάκτης του «Genetics».
Το σημαντικό είναι ότι η νέα θεωρία μπορεί να υποβληθεί σε έλεγχο, καθώς άλλοι ερευνητές χαρτογραφούν τα γονίδια που άλλαξαν με την εξημέρωση στο σκύλο, την αλεπού και άλλα ζώα.
Η θεωρία προβλέπει ότι ορισμένα τουλάχιστον από αυτά τα γονίδια θα επηρεάζουν τα κύτταρα της νευρικής ακρολοφίας.
Κρίμα που ο Δαρβίνος δεν ζει για να μάθει την απάντηση στο μυστήριο που τον προβλημάτισε.
