Ψηφιακή αθανασία για όλους;

Μία εικόνα του μέλλοντος –ή μήπως απλώς των οραμάτων ορισμένων γι’ αυτό; –διαγράφηκε την προηγούμενη εβδομάδα στο διεθνές μελλοντολογικό συνέδριο Global Futures 2045 (GF2045) που έγινε στη Νέα Υόρκη. Η εικόνα αυτή είναι… ολογραφική, αφήνει πίσω της τη «φθαρτή» βιολογία του σώματος και περνάει στην τεχνολογική αθανασία, υποσχόμενη ψηφιακούς «κλώνους» του μυαλού μας και υπερευφυείς μηχανές που θα «περάσουν» την ανθρώπινη προσωπικότητά μας στην αιωνιότητα. Αν μάλιστα πιστέψουμε αυτούς που την προαγγέλλουν, δεν είναι καθόλου μακρινή –θα είναι εδώ πριν από τα μέσα του αιώνα.

To GF2045, πνευματικό «παιδί» του ρώσου πολυεκατομμυριούχου Ντμίτρι Ιτσκόφ, συγκέντρωσε στο Κέντρο Λίνκολν της αμερικανικής μητρόπολης διακεκριμένους επιστήμονες, «γκουρού» της τεχνολογίας, φιλοσόφους, αλλά και θρησκευτικούς και πνευματικούς ηγέτες, για να συζητήσουν το ανθρώπινο μέλλον μέσα στην αλματώδη πρόοδο της τεχνολογίας σε έναν ορίζοντα αρκετά κοντινό, το έτος 2045. Στους ομιλητές περιλαμβάνονταν μεταξύ άλλων ο εφευρέτης, μελλοντολόγος και νυν τεχνικός διευθυντής της Google Ρέιμοντ Κουρτσβάιλ, ο «διαστημάνθρωπος» και ιδρυτής του X Prize Πίτερ Διαμαντής, ο γνωσιακός επιστήμονας της Τεχνητής Νοημοσύνης Μάρβιν Μίνσκι και ο αστροφυσικός Ρότζερ Πένροουζ.

Για τον Ρέι Κουρτσβάιλ ως το 2045 η ευφυΐα θα έχει περάσει σε μια διάσταση εντελώς διαφορετική από αυτή που γνωρίζουμε. Δεν θα είναι όμως ακριβώς ανθρώπινη, αλλά μάλλον τεχνολογική. Ο μελλοντολόγος θεωρεί ότι πριν από τα μέσα του αιώνα θα έχει επέλθει η λεγόμενη «τεχνολογική μοναδικότητα»: η τεχνολογία θα έχει ξεπεράσει την ισχύ του ανθρώπινου εγκεφάλου δημιουργώντας ένα είδος «υπερνοημοσύνης», την οποία κατά τη γνώμη του θα μπορούμε να χρησιμοποιούμε προς όφελός μας. Οι εκτιμήσεις του, όπως εξήγησε στην ομιλία του, βασίζονται στον νόμο του Μουρ (από το όνομα του συνιδρυτή της Intel Γκόρντον Μουρ που περιέγραψε πρώτος αυτή την τάση τη δεκαετία του 1960), ο οποίος προβλέπει ότι η υπολογιστική δύναμη αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο, διπλασιαζόμενη ανά διετία.

Πολλές τεχνολογίες, υποστήριξε ο κ. Κουρτσβάιλ, από την αλληλούχιση του DNA ως την τρισδιάστατη εκτύπωση, προελαύνουν αλματωδώς τα τελευταία χρόνια φέρνοντας πολύ πιο κοντά την έλευση της τεχνολογικής μοναδικότητας που άλλοι ειδικοί έχουν «τοποθετήσει» στο 2100. «Ως το 2045» δήλωσε στους συνέδρους «και με βάση συντηρητικές εκτιμήσεις σχετικά με το μέγεθος της υπολογιστικής δύναμης που χρειάζεται για να δημιουργηθεί μια λειτουργική προσομοίωση του ανθρώπινου εγκεφάλου, θα είμαστε ικανοί να πολλαπλασιάσουμε το εύρος της νοημοσύνης μας κατά ένα δισεκατομμύριο».

Ο διοργανωτής του συνεδρίου Ντμίτρι Ιτσκόφ –ο «άνθρωπος που θέλει να ζήσει για πάντα», όπως τον αποκαλούν –φιλοδοξεί να καταργήσει τον θάνατο απελευθερώνοντας το ανθρώπινο μυαλό από το σώμα και «φορτώνοντάς» το σε ρομπότ και ολογράμματα που θα ελέγχονται από αυτό. Οσο κι αν η ιδέα ακούγεται σαν να ανήκει παντελώς στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας, ο ρώσος πολυεκατομμυριούχος χρηματοδοτεί αδρά έρευνες για την υλοποίησή της και έχει κερδίσει την υποστήριξη σοβαρών επιστημόνων, όπως ο κ. Κουρτσβάιλ και ο κ. Διαμαντής. Σε καμία περίπτωση άλλωστε δεν μπορεί να πει κάποιος ότι δεν έχει καμία επαφή με την πραγματικότητα, αν λάβει υπόψη την τεράστια πρόοδο που έχει σημειωθεί στη ρομποτική, στην Τεχνητή Νοημοσύνη και στις λεγόμενες διεπαφές εγκεφάλου – υπολογιστή (ΔΕΥ ή BCI), συστήματα δηλαδή στα οποία οι υπολογιστές ελέγχονται με τη δύναμη του μυαλού.

Σχετικές επιδείξεις έγιναν στο GF2045 από τον Νάιτζελ Ακλαντ (φωτό αριστερά © 2013 / GLOBAL FUTURE 2045 INTERNATIONAL CONGRESS), τον 53χρονο άνδρα στον οποίο έχει εμφυτευτεί το πιο εξελιγμένο «βιονικό» χέρι που έχει αναπτυχθεί ως σήμερα, αλλά και από τον ιάπωνα ειδικό της ρομποτικής Χιρόσι Ισικούρο. Ο κ. Ισικούρο δημιουργεί ανδροειδή με στόχο να κατανοήσει τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου. Το διασημότερο ρομπότ του είναι ένα «διδυμοειδές», όπως το αποκαλεί, το οποίο είναι ένα πιστό αντίγραφο του… εαυτού του. Το ρομποτικό αντίγραφο δεν κινείται ούτε περπατάει –για την ακρίβεια, είναι μονίμως καθιστό -, αλλά μιμείται στην εντέλεια τον επιστήμονα, ο οποίος το ελέγχει με τηλεχειρισμό μέσω ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Οταν ο κ. Ισικούρο μιλάει ή γυρίζει το κεφάλι του, το ρομπότ αναπαράγει με πανομοιότυπο τρόπο τη φωνή και τις κινήσεις του.

Η πιο θεωρητική πλευρά του συνεδρίου αφορούσε τη φύση της ανθρώπινης συνείδησης. Αν και εκ πρώτης όψεως φαίνεται «ξένο» προς το πεδίο του, το ζήτημα προβληματίζει ιδιαίτερα τον Ρότζερ Πένροουζ, ο οποίος παράλληλα με τις μαύρες τρύπες ασχολείται εδώ και χρόνια με τη συνείδηση και τη σχέση που αυτή μπορεί να έχει με θεμελιώδη ζητήματα της Φυσικής. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης διατυπώνει μια μάλλον ανορθόδοξη, αλλά ενδιαφέρουσα θεωρία, υποστηρίζοντας ότι η φύση της συνείδησής μας δεν είναι υπολογιστική –όπως πρεσβεύει η κρατούσα άποψη –αλλά κβαντική.

«Υπάρχει υπολογιστική δραστηριότητα στον εγκέφαλό μας, αλλά αυτή γίνεται υποσυνείδητα» λέει σε ένα βίντεο προαναγγέλλοντας την ομιλία του. «Εγώ θεωρώ ότι αυτό που κάνει η συνείδησή μας όταν καταλαβαίνει κάτι δεν είναι υπολογισμός, είναι κάτι άλλο. Επειδή είμαι επιστήμονας θεωρώ επίσης ότι τα όσα συμβαίνουν μέσα στο μυαλό μας υπόκεινται στους ίδιους νόμους στους οποίους υπόκειται το Σύμπαν έξω από αυτό. Αυτούς τους νόμους δεν τους καταλαβαίνουμε πάντα. Και οι νόμοι που δεν καταλαβαίνουμε, οι νόμοι στους οποίους έχουμε ένα μεγάλο κενό, είναι κβαντικοί».