Από όλα αυτά που επιχειρεί με τον βαρβαρικό τρόπο του ο πρόεδρος Τραμπ, ένα είναι εκείνο που νομίζω ότι θα μείνει, επειδή ήταν σταθερή επιδίωξη και όσων άλλων πέρασαν από τη θέση του, από τον Μπους τον νεότερο μέχρι τον Μπάιντεν. Η εποχή που οι Αμερικανοί πλήρωναν τον λογαριασμό για την ασφάλεια της Ευρώπης τελείωσε.
Ολοι οι πρόεδροι της τελευταίας εικοσιπενταετίας ζητούσαν από τους Ευρωπαίους να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες τους, επειδή την ίδια ώρα οι αμυντικές δαπάνες των ΗΠΑ όλο και αυξάνονταν. Οι άλλοι προσπαθούσαν να το πετύχουν διακριτικά και ευγενικά, με το νυστέρι, ας πούμε, και δεν πετύχαιναν τίποτα – οι Ευρωπαίοι είχαν πολύ χοντρό πετσί για να πάρουν χαμπάρι. Μέχρι που εμφανίστηκε ο Τραμπ, με τον μπαλτά του χασάπη στο χέρι, και η δουλειά έγινε. Εγινε άσχημα, άτσαλα και ηλιθίως. Συμφωνώ, όμως τι περιμένατε αφού ήταν ο Τραμπ με έναν μπαλτά;
Ο τρόπος με τον οποίο οι Αμερικανοί περιγράφουν την ανισορροπία στις ευρωαμερικανικές σχέσεις, που ίσχυε μέχρι τώρα, έχει ως εξής: Οι ΗΠΑ, σου λένε, έχουν παγκοσμίως το 5% του πληθυσμού, το 25% του παγκόσμιου πλούτου και καταβάλλουν το 50% των αμυντικών δαπανών, ενώ η Ευρώπη έχει το 7% του πληθυσμού, παράγει το 17% του πλούτου και έρχεται πρώτη στις κοινωνικές δαπάνες με 50%.
Αν το θέσουμε με τους όρους του κλασικού διλήμματος ανάμεσα στο βούτυρο και τα κανόνια, η Αμερική μέχρι τώρα είχε να ξοδεύει και για βούτυρο και για κανόνια, όχι μόνο τα δικά της, αλλά και των άλλων. Αυτή η σχέση ανατρέπεται από τον Τραμπ: η Αμερική δεν θέλει πια να πληρώνει για τα κανόνια των άλλων. Και δεν νομίζω ότι θα αποκατασταθεί ξανά με τη μορφή που είχε στο παρελθόν. Στην καλύτερη περίπτωση, η σχέση τίθεται υπό αναθεώρηση. Η μείωση και ο εξορθολογισμός των αμυντικών δαπανών είναι πια όρος επιβίωσης για τις ΗΠΑ.
Κατά συνέπεια, εμείς, οι τυχεροί «baby boomers», που περάσαμε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας στην ασφάλεια της Pax Americana, ήμασταν οι ευνοημένοι της Ιστορίας. Σε εκατό χρόνια από τώρα, ίσως οι άνθρωποι τότε να βλέπουν την εποχή που ζήσαμε εμείς, με το ίδιο μείγμα δέους και νοσταλγίας που νιώθουμε σήμερα εμείς για τον πολιτισμένο, αστικό κόσμο της Ευρώπης, που κατέρρευσε με την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τον κόσμο που περιγράφει τόσο ωραία ο Στέφαν Τσβάιχ στο κλασικό έργο του «Ο κόσμος τού χθες».
Βέβαια, ο περιορισμός της αμερικανικής συμμετοχής στην ευρωπαϊκή ασφάλεια ούτε είναι κάτι τόσο απλό όσο ακούγεται, ούτε είναι δημοσιονομική σωτηρία για τις ΗΠΑ. Ετησίως, δαπανούν κάτι παραπάνω από 800 δισ. δολάρια, το δε περίφημο 16% που πληρώνουν στο ΝΑΤΟ είναι μόλις 500 εκατομμύρια δολάρια (ο ετήσιος προϋπολογισμός του ΝΑΤΟ είναι 3,5 δισ.). Επομένως, δεν σώζονται από τη μείωση της συμμετοχής τους στη Συμμαχία.
Επειτα, δεν είναι απολύτως σαφές αν το κόστος για την άμυνα της Ευρώπης είναι διακριτό από το κόστος που συνεπάγεται ο παγκόσμιος ρόλος της υπερδύναμης. Αυτά τα δύο μπορεί να είναι αλληλένδετα σε σημείο που να μην είναι εύκολο να τα ξεχωρίσεις.
Σε τελευταία ανάλυση, τα 813 δισ., που δαπανά ετησίως η Αμερική για την άμυνά της, πηγαίνουν για να έχει τον στόλο που θα παρέχει ασφάλεια στις θαλάσσιες οδούς, τα οπλικά συστήματα που επιτρέπουν πλήγματα ακριβείας από απόσταση ασφαλείας, έναν τεράστιο σε μέγεθος και υψηλής εκπαίδευσης στρατό, τα μεταφορικά μέσα που του επιτρέπουν να μεταφέρεται οπουδήποτε στον κόσμο απειλούνται τα αμερικανικά συμφέροντα, τους δορυφόρους και τα ηλεκτρονικά συστήματα που της δίνουν υπεροπλία στον τομέα των πληροφοριών. Πηγαίνουν, θέλω να πω, σε όλα αυτά που κάνουν την Αμερική στρατιωτική υπερδύναμη. Δεν πηγαίνουν αποκλειστικά για την ασφάλεια της Ευρώπης.
Σε κάθε περίπτωση, εμείς, στην Ευρώπη, δεν ξέρουμε τι μορφή θα πάρει η σχέση, ούτε όμως έχουμε την πολυτέλεια να περιμένουμε να δούμε. Οπότε τρέχουμε, εξ ου και το πρόγραμμα SAFE των 150 δισ. ευρώ για συμπαραγωγές οπλικών συστημάτων. Κι εμείς, στη δική μας γωνιά της Ευρώπης, τι κάνουμε; Εμείς, εδώ στον Υπαρκτό Ελληνισμό, βασικά ψωνίζουμε! Αυτό κάνουμε – με ιδιαίτερη προτίμηση στις φρεγάτες.
Επίσης, φλυαρούμε μετά περισσής φιλοκαλίας, ιδίως όταν περιγράφουμε την «Ασπίδα του Αχιλλέα». Μην ξεχάσω ότι κάνουμε και κήρυγμα στους εταίρους μας, που δεν καταλαβαίνουν οι ανόητοι ότι το πραγματικό συμφέρον τους είναι το δικό μας. Το μόνο απτό, όμως, από αυτά που κάνουμε είναι τα ψώνια. Ολα τα άλλα, προπαντός τα περί εκσυγχρονισμού της δομής και της κουλτούρας των Ενόπλων Δυνάμεων, είναι θόρυβος στον αέρα. Απλώς, επειδή ο υπουργός κ. Δένδιας τα επαναλαμβάνει συνεχώς, έτσι δημιουργείται η ψευδαίσθηση ότι συμβαίνουν. Οχι. Το μόνο που συμβαίνει είναι τα ψώνια…
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ;
Για την Αριστερά, η έννοια της ασφάλειας είναι ό,τι και η έννοια της πατρίδας στο γνωστό ποίημα του Ιωάννη Πολέμη «Τι είναι η πατρίδα μας;», που απαντά στο ερώτημα με τον στίχο: «Ολα πατρίδα μας! Κι αυτά κι εκείνα».
Παρομοίως ο Νικόλας Φαραντούρης, ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ (που κινείται διακριτικά ως ανεξάρτητος), δηλώνει ότι η ευρωπαϊκή ασφάλεια δεν είναι μόνο θέμα όπλων, αλλά και ανθεκτικότητας δικτύων και υποδομών, είναι ζήτημα υδάτων, κλιματικής κρίσης και ψηφιακής συνοχής. Αφού διαστέλλει την έννοια της ασφάλειας σε τέτοιο σημείο, γιατί δεν περιλαμβάνει και την έννοια της καλής σεξουαλικής ζωής των Ευρωπαίων;
Είναι βασικός παράγων για την ψυχολογική ισορροπία, στην οποία θεμελιώνεται το αίσθημα της ασφάλειας. Κάτι θα πρέπει να κάνει γι’ αυτό η Επιτροπή. Μήπως να δημιουργήσει έναν ακόμη επίτροπο;