Παρακολουθώντας τις τελευταίες εξελίξεις μάς γεννήθηκε, όπως και σε πολλούς ακόμα ανθρώπους ανά την υφήλιο, η εξής απορία: υπάρχει τελικά δημοκρατία; Ζούμε στον 21ο αιώνα. Συμβαδίζει πράγματι αυτός ο αιώνας της εξέλιξης με τις αρχές του δημοκρατικού πολιτεύματος; Νομίζω πως όλοι έχουμε στο μυαλό μας μιαν απάντηση. Και τι γίνεται με τα δικαιώματά μας;
Η επικαιρότητα φέρνει στο φως καθημερινά εικόνες φρίκης. Η ελευθερία, η ισότητα, η δικαιοσύνη, η ασφάλεια παραβιάζονται συστηματικά. Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή.
Ελευθερία
Ο προβολέας ρίχνει μεγαλόπρεπα το φως του στο πιο αισχρό, το πιο τρομακτικό από όλα τα εγκλήματα. Ο πόλεμος.
Ναι, η Ευρώπη είναι η ήπειρος του πολιτισμού. Ναι, η Ευρώπη καταδικάζει τις εκδηλώσεις τρομοκρατικών επιθέσεων και ξεσπάσματα πολέμου εκτός των συνόρων της. Αλλά τι συμβαίνει όταν ένα από τα μεγαλύτερα ενεργά πολεμικά μέτωπα βρίσκεται στον δικό της πυρήνα; Τι συμβαίνει όταν δεκάδες Ευρωπαίοι συνελήφθησαν αιχμάλωτοι πολέμου ή δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ; Στον πίνακα του Ευγενίου Ντελακρουά βλέπουμε την Ελευθερία να οδηγεί τον γαλλικό λαό στην επανάσταση το 1789. Εν έτει 2025, πώς και πού τη συναντάμε άραγε την Ελευθερία;
Ισότητα
Θα μας πείτε, η ισότητα έχει από μόνη της πολλά παρακλάδια. Και θα σας ρωτήσουμε: σε ποιο από αυτά η ισότητα υπάρχει γνήσια και αδιάρρηκτη; Ανάμεσα στα δύο φύλα; Είναι πράγματι ίσες οι γυναίκες με τους άνδρες, υπάρχει όντως η πολυπόθητη ισοτιμία; Μήπως εξασφαλίζεται πλήρως η ισονομία; Η ισηγορία; Η ισοπολιτεία; Ή μήπως δεν γίνονται διακρίσεις με βάση εθνικά, θρησκευτικά, ηλικιακά, κοινωνικά, οικονομικά κριτήρια;
Δικαιοσύνη
Ενα ζήτημα που αποτελεί μια διαιωνισμένη μαύρη σελίδα στην Ιστορία – για την Ελλάδα τουλάχιστον. Πρόσφατα περιστατικά έχουν οξύνει την εντύπωση πως η Δικαιοσύνη πλέον δεν υπάρχει. Δύο δυστυχήματα. Τέμπη, Ελλάδα, 2023 και Νόβι Σαντ, Σερβία, 2024. Δύο απλά παραδείγματα της πολιτικοποίησης και της αλλοίωσης μιας αξίας που εξυμνείται από την αρχαιότητα.
Ασφάλεια
Υπάρχει πράγματι ασφάλεια; Νιώθει μια γυναίκα ασφαλής όταν περπατάει στον δρόμο μόνη, ακόμα και την ημέρα; Νιώθει ασφαλής ένας μετανάστης στη νέα του πατρίδα; Νιώθει ασφαλής ένας φοιτητής που κάνει βόλτα στο κέντρο μιας ευρωπαϊκής πρωτεύουσας; Ενα παιδί που θέλει να παίξει έξω; Ενας άνδρας στο εργασιακό του περιβάλλον; Αλίμονο αν υπάρχει έστω κι ένας πολίτης που να μπορεί να πει με ειλικρίνεια πως αισθάνεται ασφάλεια.
Επειτα, υπάρχουν κι άλλοι τομείς τους οποίους συχνά παραβλέπουμε.
Υγεία
Η δωρεάν παροχή υγειονομικής περίθαλψης δεν είναι δεδομένη για πολλά κράτη ανά τον κόσμο, ούτε καν για το σύνολο των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Είναι πράγματι ηθικά και νομικά – σύμφωνα με τη νομοθεσία που αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα – σωστό να αποτελεί προϋπόθεση η καταβολή χρημάτων για να μπορέσει ένας άνθρωπος να έχει πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας;
Εκπαίδευση
Είναι γνωστό πως στην Ελλάδα προωθείται η στείρα γνώση, μέσω της απαιτούμενης αποστήθισης. Μεγαλώνουμε σε μια χώρα όπου η προσωπική μας άποψη, οι ιδέες, η δημιουργικότητα και η φαντασία μας αποτελούν εμπόδιο στη σωστή μας εκπαίδευση.
Κόκκινη κάρτα Νούμερο 1: αδυναμία έκφρασης.
Φυσικά, μιλώντας για την εκπαίδευση, δεν θα μπορούσε να παραλειφθεί η αναφορά στις πανελλαδικές εξετάσεις. Αν και είναι μια από τις πιο δίκαιες διαδικασίες όσον αφορά τον τρόπο που γίνεται η εξέταση, δεν παύει να διακρίνεται ως ένας πραγματικός άθλος όλων των μαθητών και μαθητριών.
Κι εννοείται πως για να μπορέσει κάποιος να έχει καλά αποτελέσματα στις πανελλαδικές πρέπει να αφιερώσει υπέρογκα ποσά στα φροντιστήρια. Πού είναι το ίσο δικαίωμα στη μάθηση; Πώς θεωρείται αυτονόητο ότι μια μέση οικογένεια, έστω και με ένα μόνο παιδί, έχει την οικονομική δυνατότητα να αντέξει μια τέτοια δαπάνη;
Κόκκινη κάρτα Νούμερο 2: δυσκολία πρόσβασης. Τέλος, η λειτουργία των ιδιωτικών πανεπιστημίων εγκυμονεί ακόμη ένα μεγάλο πρόβλημα του συστήματος εκπαίδευσης. Οπως όλοι γνωρίζουμε, εντείνει τις κοινωνικές και πολιτικές ανισότητες και γενικά την ανισότητα στην πρόσβαση στην εκπαίδευση. Η φοίτηση στα ιδιωτικά πανεπιστήμια απαιτεί μεγάλα χρηματικά ποσά, γεγονός που δημιουργεί ένα χάσμα μεταξύ εκείνων που μπορούν να αντέξουν οικονομικά τις σπουδές σε αυτά και εκείνων που είναι περιορισμένοι στα δημόσια ιδρύματα.
Κόκκινη κάρτα Νούμερο 3: πρόκληση ανισοτήτων.
Συνεργάστηκαν η Ευρυδίκη Κέττα και ο Γεώργιος Κελίδης.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο ένθετο «Το Βήμα της Ευρώπης» που κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» στις 11 Μαΐου 2025.
