Από την εργασία σε πλατφόρμες μέχρι την οικονομία της περιστασιακής απασχόλησης και τον αντίκτυπο της τεχνητής νοημοσύνης, η τεχνολογία αναδιαμορφώνει την αγορά εργασίας και ασκεί πιέσεις στους κοινωνικούς θεσμούς.
Antonio Aloisi & Valerio De Stefano. Εργοδότης μου είναι ένας αλγόριθμος. Τεχνητή νοημοσύνη, πλατφόρμες εργασίας και εργατικό δυναμικό.Μετάφραση: Νίκος Ρούσσος. Επιστημονική επιμέλεια: Ειρήνη Ανδριοπούλου
Σε αντίθεση με παλαιότερες αναλύσεις, που μιλούσαν για τον κίνδυνο απαξίωσης της ανθρώπινης εργασίας, το βιβλίο «Εργοδότης μου είναι ένας αλγόριθμος – Τεχνητή νοημοσύνη, πλατφόρμες εργασίας και εργατικό δυναμικό» των Antonio Aloisi & Valerio De Stefano, που θα κυκλοφορήσει στη χώρα μας από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης μετά το Πάσχα, υποστηρίζει ότι τα ψηφιακά εργαλεία μάλλον θα υποκαταστήσουν διευθυντικές λειτουργίες και θα εντατικοποιήσουν τις διαδικασίες παραγωγής στους χώρους δουλειάς, παρά θα διευκολύνουν τη μαζική αντικατάσταση θέσεων εργασίας, όπως αναλύεται στο παρακάτω απόσπασμα:
«Λογιστική» οπτική
…Ενα φάντασμα πλανάται σε πλήθος αναλύσεις που αφορούν την ψηφιακή επανάσταση: η επικείμενη εξαφάνιση της (ανθρώπινης) εργασίας. Η συζήτηση που διεξάγεται στο πλαίσιο του κυρίαρχου ρεύματος σχεδόν μονοπωλείται από μια αμιγώς «λογιστική» οπτική, που αφορά τον αριθμό θέσεων εργασίας οι οποίες θα χαθούν εξαιτίας της αυτοματοποίησης, καθώς και το τι πρέπει να κάνουμε για αυτό. Ετσι, εν τέλει εξαρτιόμαστε αποκλειστικά από τα στατιστικά στοιχεία, και χαιρόμαστε ή απελπιζόμαστε ανάλογα με το αν τα τριμηνιαία υπολογιστικά φύλλα θα δώσουν θετικό ή αρνητικό ισοζύγιο. Η «αγωνία της αυτοματοποίησης» αναζητεί παρηγοριά στα διαγράμματα. Τούτη η ανησυχητική ερμηνεία των αλλαγών που βρίσκονται σε εξέλιξη έχει αντικαταστήσει τις αναλύσεις σε βάθος οι περισσότερες από τις κοινές παραδοχές σχετικά με τον τεχνολογικό μετασχηματισμό της εργασίας χαρακτηρίζονται από υπερβολή. […]
Σε αυτό το πλαίσιο, ακόμα και το πιο ασήμαντο ειδησεογραφικό άρθρο μετατρέπεται σε αδιάσειστη ένδειξη κάποιας πρωτοφανούς και μη αναστρέψιμης τάσης. Οι ίδιες αγωνίες επανεμφανίζονται ξανά και ξανά στη σκηνή της οικονομικής ιστορίας διεκδικώντας την προσοχή μας. Ισως είναι χρήσιμο να κοιτάξουμε στο παρελθόν για να δούμε το μέλλον. Στα τρία διαφορετικά εξώφυλλα του δημοφιλούς γερμανικού εβδομαδιαίου περιοδικού «Der Spiegel», βλέπουμε ένα ανθρωπόμορφο ρομπότ να ξεφορτώνεται έναν εργαζόμενο. Η μόνη ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στο εξώφυλλο του 1978 και σ’ εκείνο του 2016 αφορά τον εργαζόμενο: στην πρώτη περίπτωση είναι ένας εργάτης παραγωγής, στη δεύτερη ένας υπάλληλος γραφείου.
Η αντικατάσταση
Ενας δικηγόρος, ένας γιατρός, ένας σύμβουλος επιχειρήσεων και ένα διευθυντικό στέλεχος αντιμετωπίζουν παρόμοιους ή ακόμα χειρότερους κινδύνους αντικατάστασης σε σύγκριση με έναν νοσοκόμο, έναν ταχυδρόμο, έναν μάγειρα ή έναν οδηγό. Ενώ οι επικίνδυνες ζώνες επεκτείνονται, οι «ασφαλείς» περιοχές βρίσκονται κατά πάσα πιθανότητα στο σημείο τομής των υφιστάμενων κλάδων και θέσεων εργασίας. Για την ακρίβεια, δημιουργούνται υβριδικά επαγγέλματα, όπως οι αρχιτέκτονες μεγάλων δεδομένων, οι αναλυτές αλγορίθμων, οι επιστήμονες πληροφορικής με ειδίκευση στη νομική γνώση, οι γλωσσολόγοι υπολογιστών και οι εκπαιδευτές ρομποτικών-προσθετικών μελών. Παράλληλα, ακόμα περισσότερες είναι οι παραδοσιακές θέσεις εργασίας οι οποίες θα αντέξουν τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό: βοηθητικό προσωπικό υγείας και φροντίδας στο σπίτι, επαγγελματίες του μάρκετινγκ, εκπαιδευτικοί, προσωπικό ασφαλείας, κωμικοί, οικιακό προσωπικό και φροντιστές.
Πλεονέκτημα
Σε πολλούς τομείς, οι άνθρωποι θα εξακολουθήσουν να διατηρούν ένα ακλόνητο συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των μηχανών, ενώ θα επωφεληθούν από άνευ προηγουμένου συμμαχίες με έξυπνα ρομπότ και την ΤΝ. Πώς, όμως, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι αυτές οι ευκαιρίες δεν θα θυσιαστούν στον βωμό του τεχνοκρατικού laissez faire;
Οποιαδήποτε προσπάθεια να μαντέψουμε την ακριβή φύση της επόμενης τεχνολογικής εξέλιξης είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Ταυτόχρονα, είναι σχεδόν αδύνατον να προβλέψουμε ποιες δεξιότητες θα έχουν ζήτηση τα προσεχή έτη.
Η κύρια απειλή για την εργασία είναι η αργή και σταθερή πτωτική πίεση που ασκούν στην αξία και τη διαθεσιμότητα της εργασίας οι τεχνολογίες γενικής χρήσης.
