Αντιμέτωπη με ένα ασφυκτικό χρονικό πλαίσιο 10 μηνών βρίσκεται η κυβέρνηση προκειμένου να καταφέρει να υλοποιήσει όλα τα ορόσημα που απομένουν έως τα τέλη Αυγούστου 2026, για να εξασφαλίσει την εκταμίευση-απορρόφηση του συνόλου των 36 δισ. ευρώ, που αφορούν το ελληνικό πρόγραμμα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Τα «φειδωλά» κράτη-μέλη της ΕΕ, όπως χαρακτηρίζονται η Γερμανία, η Ολλανδία, η Πολωνία και οι σκανδιναβικές χώρες που είθισται να κρατούν κλειστά τα «πορτοφόλια» τους, αντιδρούν σφόδρα στο ενδεχόμενο οποιασδήποτε παράτασης της καταληκτικής προθεσμίας που έχει οριστεί η 31η Αυγούστου 2026 για την ολοκλήρωση όλων των οροσήμων και στόχων, προκειμένου να γίνουν και οι τελευταίες καταβολές, είτε αυτές αφορούν χαμηλότοκα δάνεια είτε απευθείας επιχορηγήσεις.

Αρνητικές θέσεις

Μάλιστα, οι αρνητικές θέσεις των κρατών-μελών, που αντιδρούν στο ενδεχόμενο παράτασης της καταληκτικής προθεσμίας, έγιναν πιο ξεκάθαρες στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όταν αποφασίστηκε τον Μάιο του 2022 η επέκταση του Ταμείου Ανάκαμψης με το πρόγραμμα REPowerEU που αφορά την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης.

Παρά το γεγονός ότι κυβερνητικά στελέχη υποστηρίζουν ότι ανεξάρτητα αν πετύχουμε ή όχι τα ορόσημα εντός του χρονικού πλαισίου που έχει οριστεί δεν θα χαθούν κεφάλαια γιατί θα μεταφερθούν σε άλλα εθνικά ή κοινοτικά προγράμματα επενδύσεων, τυχόν προτάσεις για μεταφορές κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης σε άλλα κοινοτικά ή άλλα προγράμματα εθνικών επενδύσεων (π.χ. ΕΣΠΑ ή Αναπτυξιακός Νόμος) εκτιμάται ότι είναι σχεδόν αδύνατο να υλοποιηθούν. Αυτό διότι μέχρι στιγμής δεν υφίσταται καμία νομική βάση στην Ευρωπαϊκή Ενωση για μια τέτοια διαδικασία.

Τα ίδια στελέχη, είτε γιατί δεν γνωρίζουν τους κοινοτικούς νόμους και κανόνες σε βάθος είτε γιατί θέλουν να πιστεύουν ότι μπορεί κάτι να αλλάξει μέχρι τις 31 Αυγούστου 2026, επιμένουν ότι τελικά θα καταφέρει η Ελλάδα να μεταφέρει κεφάλαια σε άλλα επενδυτικά προγράμματα αν προκύψει ζήτημα απώλειας χρημάτων από το Ταμείο Ανάκαμψης ακόμη και αν αυτό δεν προβλέπεται και δεν επιτρέπεται από πουθενά.

Το νέο πλαίσιο

Επιπλέον, η έναρξη των συζητήσεων για το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης κάνει την κατάσταση ακόμη πιο δύσκολη για την πιθανότητα μεταφοράς χρημάτων σε άλλα προγράμματα, λόγω των διαφορετικών αντιλήψεων και προτάσεων που υπάρχουν για το νέο αυτό πλαίσιο.

Πρακτικά, αυτή την περίοδο τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και σε συνάρτηση με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι οικονομίες της Γερμανίας και της Γαλλίας, καλούνται να διαπραγματευτούν το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, δηλαδή τον προϋπολογισμό της ΕΕ για τα επόμενα πέντε χρόνια.

Για τον λόγο αυτόν και επειδή θα επικεντρωθούν σχεδόν αποκλειστικά στις συζητήσεις για την υιοθέτηση του νέου αυτού πλαισίου, δεν φαίνεται να υπάρχει διάθεση να ασχοληθούν με συγκεκριμένα αιτήματα κρατών-μελών για μεταφορά ποσών από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας σε άλλα εθνικά προγράμματα επενδύσεων.

Αξίζει να τονιστεί ότι ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αποτελεί χρηματοδοτικό εργαλείο της Ευρωπαϊκής Ενωσης που δημιουργήθηκε ως απάντηση στην πανδημία COVID-19 και στόχο έχει να στηρίξει τις χώρες-μέλη στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για την προώθηση της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, την ανθεκτικότητα και την ευημερία των οικονομιών και κοινωνιών τους, με την Ελλάδα να καλείται να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις μέσω του Εθνικού Σχεδίου «Ελλάδα 2.0» τέσσερις μήνες πριν το τέλος του 2026.

Στην περίπτωση, τελικά, που δεν δοθεί παράταση πέραν της προκαθορισμένης καταληκτικής ημερομηνίας (31 Αυγούστου 2026), η κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα εθνικής χρηματοδότησης των μεγάλων έργων που είναι ενταγμένα στο Ταμείο Ανάκαμψης με βασική, όμως, ουσιαστική και καθοριστική προϋπόθεση να μπορεί ο προϋπολογισμός να αντέξει δημοσιονομικά αυτή τη χρηματοδότηση. Ουσιαστικά, δηλαδή, να υφίσταται ο δημοσιονομικός χώρος που να μπορεί να καλύψει τα ποσά των επιχορηγήσεων ή των δανειοδοτήσεων που κανονικά είναι να δοθούν μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης.

Τροποποιήσεις

Ωστόσο, λόγω του ότι πλέον υφίσταται ένα στενό δημοσιονομικό πλαίσιο που ορίζεται από τους νέους κανόνες της οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, με καθορισμένο ύψος πρωτογενών δαπανών στο 3,7% του ΑΕΠ σε ετήσια βάση για την Ελλάδα για τα 4 επόμενα χρόνια, το περιθώριο εθνικής χρηματοδότησης είναι και αυτό περιορισμένο.

Σε κάθε περίπτωση, τα κράτη-μέλη έχουν δικαίωμα να υποβάλουν τροποποιήσεις στο υπάρχον εθνικό τους πρόγραμμα προκειμένου να επιλέξουν ποια ορόσημα θεωρούνται ως πιο επείγοντα και πιο κρίσιμα του προγράμματος μεταφέροντας πόρους από άλλα ορόσημα που κρίνονται ως λιγότερο σημαντικά. Ομως, ο περιορισμένος χρόνος των 10 μηνών που απομένει και οι διαδικασίες που απαιτούνται για τροποποίηση των οροσήμων δημιουργούν ένα ασφυκτικό πλαίσιο για τη χώρα μας για την εκταμίευση των υπολοίπων επιχορηγήσεων και δανείων που δικαιούται.

Αιτήματα

Επιπλέον το πλαίσιο γίνεται ακόμη πιο πιεστικό εάν σκεφτεί κανείς ότι παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζουν πολλές ακόμη ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες και αυτές αναμένεται να υποβάλουν αιτήματα τροποποιήσεων των εθνικών τους σχεδίων.

Ολα αυτά τα αιτήματα είναι βέβαιο ότι θα επιβαρύνουν χρονικά τη διαδικασία αξιολόγησης που πρέπει να ακολουθήσει το συμβούλιο της ΕΕ, με αποτέλεσμα αρκετά κράτη να μείνουν εκτός λόγω του ότι δεν θα προλάβει το Συμβούλιο να βγάλει απόφαση εντός των υφιστάμενων χρονικών πλαισίων. Αξίζει να τονιστεί ότι πρόσφατα ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης κ. Κωστής Χατζηδάκης αναφερόμενος στο ζήτημα της απορρόφησης των κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης ανέφερε ότι με τις κινήσεις που έγιναν και συνεχίζονται «είμαστε αισιόδοξοι ότι θα εξελιχθεί θετικά για τη χώρα μας. Βρισκόμαστε στην κορυφή από πλευράς απορρόφησης των κονδυλίων, μεταξύ έκτης και όγδοης θέσης στην Ευρώπη» και σημείωσε ότι πάντοτε τα περισσότερα ορόσημα εκπληρώνονται στο τέλος της διαδρομής.

Επίσης, ανέφερε ότι σε συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή γίνεται το λεγόμενο overbooking, δηλαδή αν κάποια έργα δεν προχωρούν ικανοποιητικά, υπάρχουν στον κατάλογο άλλα που μπορούν να τα αντικαταστήσουν.

H αξιολόγηση

Σύμφωνα με τα τελευταία ευρωπαϊκά διαθέσιμα στοιχεία έχει υλοποιηθεί το 48% των οροσήμων και στόχων και έχουν εκταμιευθεί 9,94 δισ. ευρώ επιχορηγήσεις, σε σύνολο 18,22 δισ. ευρώ, ενώ επίκειται και η 6η δόση που ανέρχεται σε 2,1 δισ. ευρώ μετά τη θετική προκαταρκτική αξιολόγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 6ο αίτημα πληρωμής της Ελλάδας από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

H θετική αξιολόγηση αποστέλλεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή (Economic and Financial Committee), η οποία θα εκδώσει τη γνωμοδότηση για να ακολουθήσει η εκταμίευση των 2,1 δισ. ευρώ. Οσον αφορά το σκέλος των επιδοτούμενων δανείων, από το σύνολο των 17,728 δισ. ευρώ έχουν χορηγηθεί 11,4 δισ. ευρώ.