Η παράσταση που σκηνοθετεί η Παυλίνα Μάρβιν με τίτλο «Μέσα στο ναρκοπέδιο, μου είπαν πως θα μάθω να χορεύω» δεν αφορά τον βιασμό. Αφορά το μετά. Την αντιμετώπιση από τη Δικαιοσύνη, από τους θεσμούς, από το βλέμμα της κοινωνίας. Αφορά αυτό που η Μάρβιν αποκαλεί «τη δεύτερη βία»,  τη διαδικασία που αναγκάζει τον άνθρωπο να επαναλάβει το τραύμα του για να γίνει πιστευτός.

«Το κύριο θέμα της παράστασής μας δεν είναι ο βιασμός», λέει στο ΒΗΜΑ. «Είναι η αντιμετώπιση από τη δικαστική αρχή. Το πώς ένα σύστημα εξουσίας αναγκάζει τον άνθρωπο να επαναλάβει το τραύμα του, να το εξηγήσει, να το περιγράψει, να πείσει ότι πόνεσε».

Η παράσταση  είναι εμπνευσμένη από μια πραγματική ιστορία: τον βιασμό ενός γκέι αγοριού που συνδέεται με την συγγραφέα του κειμένου Μαρία Λούκα και με τη συγκατάθεση του αυτή η ιστορία μπλεγμένη με τη συλλογική και επώδυνη εμπειρία πολλών ανθρώπων, έχει μεταγραφεί μυθοπλαστικά.

Είναι ένα έργο για τη σύγκρουση του σώματος με τους θεσμούς και της μνήμης με τη γραφειοκρατία. Ο Ιώκο Ιωάννης Κοτίδης, που ενσαρκώνει τον ήρωα, το συνοψίζει με μια φράση: «Για να αποδείξεις τι έχεις περάσει, πρέπει να το υποστείς ξανά το τραύμα. Χωρίς καμία έγνοια, κανένα ενδιαφέρον από τους θεσμούς».

«Όταν μια κοινωνία δεν έχει γλώσσα για τον πόνο, τον μετατρέπει σε θέαμα». – Π. Μάρβιν

Το πιο ριζοσπαστικό στοιχείο της παράστασης είναι ότι διευρύνει τη συζήτηση για τη βία πέρα από το δίπολο άντρας–γυναίκα. Αναδεικνύει τον βιασμό ως δομή εξουσίας, όχι μόνο ως πράξη μόνο επιβολής, αλλά και αποκλεισμού. Στην Ελλάδα, η συζήτηση για τη σεξουαλική βία εξακολουθεί να εξαντλείται στο επίπεδο του σοκ. Οι νόμοι αλλάζουν, οι θεσμοί εκσυγχρονίζονται με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς, αλλά η κοινωνία δεν έχει ακόμη λόγο που να μπορεί να ειπωθεί χωρίς ντροπή.

Η ανεπαρκής γλώσσα του πόνου

«Οι λέξεις δεν επαρκούν», λέει η Μάρβιν. «Αλλά το θέατρο είναι ο χώρος όπου μπορούμε να τις ξαναφτιάξουμε». Η έλλειψη αυτής της γλώσσας είναι βαθιά πολιτική. Όταν ένα εκπαιδευτικό σύστημα δεν μαθαίνει στους εφήβους τι σημαίνει συναίνεση, τι σημαίνει σώμα, τι σημαίνει όριο, το αποτέλεσμα είναι θεσμικά αναλφάβητοι πολίτες. Και όταν μια κοινωνία δεν έχει γλώσσα για τον πόνο, τον μετατρέπει σε θέαμα.

«Το να σταθείς δίπλα στον άλλον χωρίς να τον κρίνεις είναι μια πολιτική πράξη, ίσως η πιο δύσκολη σήμερα». – Ι. Κοτίδης

«Δεν έχουμε σεξουαλική αγωγή στα σχολεία», επισημαίνει η σκηνοθέτης. «Και την ίδια στιγμή συμβαίνουν περιστατικά κάθε εβδομάδα. Μια κοινωνία που δεν μορφώνει τα παιδιά της γύρω από τα έμφυλα ζητήματα, παράγει πολίτες που δεν ξέρουν πώς να σταθούν απέναντι στη βία. Όσο δεν υπάρχει θεσμική προτεραιότητα, όσο δεν καλλιεργείται γλώσσα και παιδεία, το ίδιο μοτίβο θα επαναλαμβάνεται». Η Παυλίνα Μάρβιν μιλά χωρίς θυμό, αλλά με επίγνωση.

«Είναι θέμα δημοκρατίας. Θέμα θεσμών και εκπαίδευσης. Και το πιο δύσκολο δεν είναι να σοκάρεις,  είναι να δημιουργήσεις συνθήκες ενσυναίσθησης, να δείξεις τι σημαίνει φροντίδα». Ο Ιώκο Ιωάννης Κοτίδης συμπληρώνει: «Μπαίνω εγώ στην απέναντι πλευρά και βάζω το κοινό στη δική μου. Αυτή είναι η λειτουργία. Για λίγα λεπτά, οι θεατές νιώθουν πώς είναι να σε αμφισβητούν. Δεν θέλω να τους κάνω να αισθανθούν άβολα, αλλά να καταλάβουν πόσο δύσκολο είναι να πεις την αλήθεια σου και να την ακούσουν».

Στην παράσταση, ο πρωταγωνιστής ανακρίνεται. Οι ερωτήσεις πέφτουν ρυθμικά, σχεδόν μηχανικά: Τι ώρα πήγατε σπίτι του; Σας είχε προσκαλέσει εκείνος; Είστε σίγουρος πως το άκουσε; Είναι η στιγμή που το θέατρο αγγίζει το δικαστήριο, και το κοινό γίνεται μάρτυρας μιας άλλης βίας.Της διαδικασίας που ζητά από το θύμα να αποδείξει ουσιαστικά τον εαυτό του.

Το βλέμμα της εξουσίας

Στο πλευρό της Παυλίνας Μάρβιν βρίσκεται μια ομάδα που εργάστηκε με ακρίβεια και σιωπηλή ευαισθησία: η Μαρία Λούκα στο κείμενο, ο Ιώκο Ιωάννης Κοτίδης στην ερμηνεία, ο Τάσος Παλαιορούτας στους φωτισμούς, η Ασημίνα Λιαρμακοπούλου στη σκηνογραφία, η Παυλίνα Κατσή στη μουσική και η Ειρήνη Βουρλάκου ως βοηθός σκηνοθέτιδας.

«Θέλαμε να δείξουμε πώς λειτουργεί το βλέμμα της εξουσίας. Πώς το σύστημα ζητά από το σώμα να ξαναμιλήσει για ό,τι το κατέστρεψε», τονίζει η Παυλίνα Μάρβιν. Η ίδια στήνει έναν κόσμο όπου οι λέξεις «γειώνονται», ενώ ο Ιώκο τις περνά από το σώμα του χωρίς επίδειξη, με ακρίβεια και τρυφερότητα.

Ένας μονόλογος που ξεκινά σε ένα δωμάτιο, όμως λίγο αργότερα ο θεατής επιστρέφει στο δικό του δωμάτιο με κάτι που νωρίτερα δεν είχε: ένα λεξιλόγιο φροντίδας. Όχι για να «θεραπεύσει» (το θέατρο δεν τάζει τέτοια πράγματα), αλλά για να σου θυμίσει ότι υπάρχει μια άλλη, πιο γενναία στάση απέναντι στον πόνο. Να τον ακούσεις χωρίς να τον αμφισβητήσεις, να τον κουβαλήσεις λίγο μαζί με εκείνον που μίλησε.

«Δεν θεωρώ δύσκολο τον ρόλο», λέει ο Ιώκο. «Δύσκολη είναι η πραγματικότητα που τον γεννά. Η αξιοπρέπεια δεν είναι αυτονόητη. Είναι κάτι που πρέπει να την υπερασπίζεσαι κάθε μέρα. Και ίσως αυτό να είναι το νόημα του να μαθαίνεις να χορεύεις, να επιμένεις να κινείσαι, ακόμα και μέσα στο ναρκοπέδιο.Γιατί η φροντίδα είναι αντίσταση. Το να σταθείς δίπλα στον άλλον χωρίς να τον κρίνεις είναι μια πολιτική πράξη, ίσως η πιο δύσκολη σήμερα». Και κάπως έτσι, ο μονόλογος γίνεται διάλογος. Από τη Μάρβιν στον Ιώκο και από τον Ιώκο σε εμάς. Μεταξύ μας, εκεί που αρχίζει η κοινωνία.

Αγοράστε εισιτήρια για την παράσταση «Μέσα στο ναρκοπέδιο, μου είπαν πως θα μάθω να χορεύω» από το intickets.