Είναι ωραίες οι ιστορίες των ανθρώπων. Ειδικά αυτών -των ιστοριών- που χάνονται στην λήθη του χρόνου, αλλά επανέρχονται από καιρό σε καιρό, πασπαλισμένες με μύθους, από τις παρέες που τις διηγούνται. Όπως αυτή του Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Προπολεμικό Περιστέρι, με όριο από τους «πρωτευουσιάνους» της Αθήνας τον Κηφισό ποταμό. Η Μικρασιατική Καταστροφή θα γέμιζε το προάστιο με χιλιάδες πρόσφυγες και κάπου εκεί γεννήθηκαν ο Γρηγόρης και ο Θωμάς. «Γηγενείς», περιστεριώτες. Την ίδια χρονιά, το 1922. Μονοκατοικίες, βασιλικοί, γαρδένιες και γαρύφαλλα στις πόρτες και τις αυλές, πηγάδια, ξεροπόταμοι όπως η Θηβών, που έριχναν τα νεκρά ζώα.

Τα δύο αλάνια της ιστορίας μας φόρτωσαν τα γράμματα στον κόκορα παράλληλα με τα παιχνίδια στον δρόμο. Εκ του αποτελέσματος μπορεί να μην έκαναν και λάθος. Μεγάλωναν οι δύο φίλοι, όπως μεγάλες ήταν και οι υποχρεώσεις των οικογενειών τους. Από μικροί στο μεροκάματο. Να συνεισφέρουν ένα πιάτο φαΐ στην οικογένεια. Και το έφερναν με πολύ πόνο. Υδραυλικοί, χτίστες, λουλουδάδες, βαρελάδες, κυνηγοί πουλιών, έστηναν ξόβεργες για να πιάσουν σπουργίτια και να τα πουλήσουν – πουλιοπιάστες κατά τον ορισμό της πιάτσας – ό,τι καθότανε.

Από την Αντίσταση στη Μακρόνησο

Ο ένας από τους δύο, ο Γρηγόρης, είχε και ένα μεράκι. Τη μουσική. Και όταν πρωτάκουσε τον Μάρκο Βαμβακάρη, όλα τα άλλα έκλεισαν και άνοιξε στην ψυχή η πόρτα της μουσικής και του τραγουδιού. Τα χρόνια περνούσαν, άρχισε να παίζει σε κουτούκια και ταβέρνες -παράλληλα ήταν και υδραυλικός- ήρθε ο πόλεμος η Κατοχή, η φτώχεια, η πείνα, η Αντίσταση, οι Χίτες, οι Τσολιάδες και οι Μπουραντάδες (το μπλόκο στις 6 Ιουλίου 1944), τα Δεκεμβριανά (o Γρηγόρης κρύφτηκε σε ένα πηγάδι) και η Απελευθέρωση.

Το Περιστέρι, στο κέντρο των γεγονότων, όσον αφορά στις Δυτικές Συνοικίες.  Κάπου εκεί στη Θηβών, ανάμεσα στις ελιές, κρυβόταν και το κανόνι που βάραγε τους Άγγλους στο Σύνταγμα, τον Δεκέμβρη του ΄44. Όλα αυτά οι δύο φίλοι αλλά και τα αδέρφια τους, τα είχαν δει, τα είχαν ζήσει.

Ένα χρόνο μετά, ο Γρηγόρης και ο Θωμάς, παρουσιάστηκαν μαζί για να υπηρετήσουν την θητεία τους. Ο στρατολόγος είπε στον Γρηγόρη ότι θα πάει να υπηρετήσει στην Μακρόνησο. Πετάχτηκε από δίπλα ο Θωμάς και ζήτησε να πάει και αυτός μαζί του. «Είμαστε φίλοι, μαζί μεγαλώσαμε», είπε στον στρατολόγο. Ο τελευταίος τον αγριοκοίταξε και του το ξέκοψε. «Εσύ θα πας αλλού. Δεν θέλεις να έχεις την τύχη του», του είπε, όπως θέλει ο οικογενειακός μύθος.

Ο Θωμάς λούφαξε και έψαχνε να βρει που είναι και τι είναι αυτή η Μακρόνησος. Εκείνος κατέληξε να υπηρετεί στον Εθνικό Στρατό κατά τον Εμφύλιο και να πυροβολεί στον αέρα (παρά τρίχα γλύτωσε το στρατοδικείο) και ο άλλος ο Γρηγόρης, υπηρέτησε στην Μακρόνησο. Είδε από πρώτο χέρι τον εξευτελισμό του ανθρώπου, αλλά όχι μόνο δεν εξευτελίστηκε αλλά στην συνέχεια αυτή η περίοδος έθεσε τις βάσεις για την μεγάλη καριέρα που θα ακολουθούσε.

Η γνωριμία με τον Θεοδωράκη

Εκεί λοιπόν ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, παίζοντας στην ορχήστρα του Στρατοπέδου της Μακρονήσου, για να τους αξιωματικούς και τους στρατιώτες, γνωρίστηκε με τον Μίκη Θεοδωράκη, έμαθε τον Γιάννη Ρίτσο και τον Κώστα Βάρναλη, σφυρηλατήθηκε η φωνή του, από τον άνυδρο αγριότοπο του Μακρονησιού, οι φωνητικές χορδές του χτυπήθηκαν ανελέητα από τους ανέμους για να μεστώσουν ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στους μεγάλους συνθέτες και μεγάλους ποιητές που ερμήνευσε. Η προπολεμική ζωή του, τον είχε ήδη μπολιάσει με τον καθημερινό μόχθο, την αδικία, την φτώχεια και έψαχνε ασυνείδητα, όλα αυτά να τα καταθέσει με το μπουζούκι του και την ερμηνεία του.

Μπήκε στη δισκογραφία το 1949 σε ηλικία 27 ετών ως συνθέτης με το τραγούδι «Το καντήλι τρεμοσβήνει» σε στίχους Χαράλαμπου Βασιλειάδη. Συνέθεσε περισσότερα από 200 τραγούδια, πολλά από τα οποία έγιναν μεγάλες επιτυχίες, όπως τα «Του Βοτανικού ο μάγκας», «Σε τούτο το στενό», «Επίσημη αγαπημένη», «Τρελοκόριτσο», «Στου Μπελαμή το ουζερί», «Ένα όμορφο αμάξι με δυο άλογα» – τον συνόδευσε στην τελευταία του κατοικία  και πλήθος άλλων.

Η συνεργασία του με τον Μίκη αλλά και με τον Μάνο Χατζιδάκι «γέννησε» τα καλύτερα ίσως τραγούδια του. Με την ερμηνεία του στον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου και μελοποίηση του Μίκη Θεοδωράκη χάραξε νέους δρόμους στο λαϊκό τραγούδι. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η ερμηνεία του στη μελοποίηση του ποιήματος «Το Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη από τον Μίκη Θεοδωράκη.

Η φωνή των πολλών

Επίσης, ερμήνευσε τραγούδια των Μάρκου Βαμβακάρη,  Βασίλη Τσιτσάνη, Γιώργου Μητσάκη, Γιάννη Παπαϊωάννου, Λευτέρη Παπαδόπουλου, Τάσου Λειβαδίτη,  Άκη Πάνου, Σταύρου Ξαρχάκου, Δήμου Μούτση, Νίκου Γκάτσου, Γιάννη Σπανού. Σημαντική στιγμή στη σπουδαία καριέρα του ήταν και η συνεργασία του με τον Μάνο Χατζιδάκι, ενώ αξιοσημείωτη υπήρξε η ερμηνεία του σε μουσικούς δίσκους του συνθέτη, όπως «Της γης το χρυσάφι» και η «Επιστροφή».

Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, στην πολύχρονη διαδρομή του, δεν έκανε επιλογές ρεπερτορίου. Είτε τραγουδούσε τη «Φραγκοσυριανή» είτε τον «Επιτάφιο», το «Αξιον Εστί» και το δικό του «Τρελοκόριτσο», προκαλούσε την ίδια συγκίνηση με το μέταλλο της φωνής του και το γλυκό του βλέμμα.

«Η φωνή του Μπιθικώτση είναι η συνισταμένη των φωνών όλων των ανθρώπων», είχε πει το 1961 ο Μίκης Θεοδωράκης, απαντώντας σε όσους τον κατηγόρησαν ότι δεν σεβάστηκε τον Ρίτσο, δίνοντας τον «Επιτάφιο» στον λαϊκό ερμηνευτή. Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, σεβάστηκε τους μεγάλους ποιητές, άλλωστε εκείνος ήταν το όχημα για να συναντηθεί η ελληνική ποίηση με το λαϊκό συναίσθημα, σεβάστηκε τους συνθέτες και τους δημιουργούς μα πάνω από όλα σεβάστηκε τον κόσμο που τον άκουγε.

Με το ένστικτό του, είχε αντιληφθεί ότι ο ρόλος του τραγουδιστή είναι ρόλος «μεσάζοντα» αλλά και ταυτοχρόνως «δημιουργού». Δημιουργός επειδή έδινε πνοή στα τραγούδια που ερμήνευε και μεσάζοντας επειδή έφερνε στο κοινό το έργο των ποιητών/στιχουργών και συνθετών. Αξιος συνεχιστής του Μάρκου Βαμβακάρη, τον οποίο αποκαλούσε «Σωκράτη της μουσικής», τραγουδούσε όπως έζησε. Απλά, λαϊκά και όμορφα.

Ο ύμνος της Χούντας και η επιστολή του Μίκη

Γκρίζο σημείο της καριέρας του υπήρξε η επιλογή του να ερμηνεύσει σε πρώτη εκτέλεση τον Ύμνο της 21ης Απριλίου μαζί με τη Βίκυ Μοσχολιού στο νυχτερινό κέντρο Δειλινά στην Γλυφάδα τον Ιούλιο του 1967. Στην επιστολή που είχε στείλει, τότε,  ο συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης στον Γρηγόρη Μπιθικώτση έγραφε:

«Γρηγόρη. Διάβασα με κατάπληξη ότι πρόκειται να τραγουδήσεις στα “Δειλινά” τον “Υμνο της Επαναστάσεως”. Νομίζω ότι είσαι αρκετά μεγάλος για να καταλαβαίνεις τι πρόκειται να κάνεις. Πόσες ευθύνες επωμίζεσαι και σε τι σοβαρούς κινδύνους μπαίνεις.

Κάθισε σπίτι σου με αξιοπρέπεια. Μην γκρεμίζεις με μια κλωτσιά αυτό που χτίσαμε μαζί τόσα χρόνια. Μην ακούς τους κερδοσκόπους και τους προσκυνημένους. Μη ρίχνεις στον βούρκο το όνομά σου και το όνομα των παιδιών σου, που σε λίγο θα ντρέπονται για σένα. Κάνε τον άρρωστο. Φύγε για το εξωτερικό. Εκεί μπορείς ν’ αρχίσεις μια καινούργια καριέρα. Η Μελίνα σε περιμένει.

Γιατί αν εσύ ο Μπιθικώτσης, το πρωτοπαλίκαρο του Θεοδωράκη, γίνεις επίσημος τραγουδιστής της Δικτατορίας τραγουδώντας αυτό το άθλιο κατασκεύασμα, θα πρέπει να ξέρεις ότι θα γίνεις ο πιο αχάριστος και τιποτένιος προδότης που γέννησε ο Λαός μας. Στο όνομα της φιλίας μας και για χάρη της γυναίκας σου, των παιδιών σου και όλων των αμέτρητων φίλων μας, σε ικετεύω να μ’ ακούσεις για τελευταία φορά. Μετά την Πέμπτη θα είναι αργά. Πάρα πολύ αργά».

Και όπως αναφέρει ο Μάκης Μάτσας, στο βιβλίο του «Πίσω από την Μαρκίζα», όταν μετά από χρόνια ξανασυναντήθηκαν, έγινε το εξής:  «Αργότερα ο Μπιθικώτσης δικαιολογήθηκε στον ίδιο τον Θεοδωράκη με τη θυμοσοφία που τον χαρακτηρίζει: “Μη μου βαστάς κακία Μίκη μου. Τι ξέρω εγώ από αυτά; Όταν μου ζήτησαν να πάω να τραγουδήσω, σκέφτηκα ότι εγώ παπάς είμαι και όπου μου πουν να ψάλλω… ψέλνω”. Έτσι του απολογήθηκε ο Γρηγόρης και ο Μίκης όχι μόνο τον συγχώρησε αλλά έσκασε και στα γέλια»….

Αν και Περιστεριώτης, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ήταν του «Βοτανικού ο μάγκας/το καλύτερο παιδί». Άλλωστε το Περιστέρι δεν είναι και τόσο μακριά από τον Βοτανικό.

INFO

«ΑξΙΟΣ ΕΣΤΙ»

20 χρόνια από το θάνατο του Γρηγόρη Μπιθικώτση

ΚΑΛΛΙΜΑΡΜΑΡΟ ΣΤΑΔΙΟ

ΤΕΤΑΡΤΗ 17 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2025

Παρουσίαση – καλλιτεχνική επιμέλεια προγράμματος – σκηνοθεσία: Λάκης Λαζόπουλος. Συμμετέχουν οι Θέμης Αδαμαντίδης, Μελίνα Ασλανίδου, Πέτρος Γαϊτάνος, Χρήστος Δάντης, Πέγκυ Ζήνα, Γιάννης Ζουγανέλης, Γιάννης Κότσιρας, Ρένα Μόρφη, Δημήτρης Μπάσης, Γιάννης Μπέζος, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Πίτσα Παπαδοπούλου, Αντώνης Ρέμος, Στέλιος Ρόκκος, Ηρώ Σαΐα, Μάριος Φραγκούλης, Κώστας Χατζής. Μαζί τους στη σκηνή οι Τεκετζήδες ενώ με τιμητική συμμετοχή  θα είναι εκεί και ο Σταύρος Ξαρχάκος,

Μέρος των εσόδων θα δοθούν στους σκοπούς της ΦΛΟΓΑΣ – του Συλλόγου Παιδιών με Νεοπλασματική Ασθένεια. Σολίστ ο δεξιοτέχνης του μπουζουκιού Μανώλης Καραντίνης. Μαέστρος ο παλιός στενός συνεργάτης του Γρηγόρη Μπιθικώτση Νίκος Στρατηγός.

ΧΟΡΩΔΙΕΣ: ΡΥΘΜΟΣ- ΠΛΕΙΑΔΕΣ

Προπώληση εισιτηρίων more.gr

Καλλιμάρμαρο Στάδιο

Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου 2025 | Ώρα έναρξης: 21:00