Με τη χθεσινή ψήφιση από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης του SAFE, του νέου χρηματοδοτικού μέσου δηλαδή της Ένωσης που θα υποστηρίξει τα κράτη μέλη που επιθυμούν να επενδύσουν στην αμυντική βιομηχανική παραγωγή, όλα τα βλέμματα στη χώρα μας στράφηκαν στο τι προβλέπει η σύμφωνία σχετικά με τη συμμετοχή τρίτων χωρών και ειδικά της Τουρκίας στο πρόγραμμα.

Το γεγονός μάλιστα ότι στην επίσημη ανακοίνωση αναφέρεται ρητά πως το πρόγραμμα ανοίγει έναν νέο κεφάλαιο στη συνεργασία με τρίτες χώρες, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η Ουκρανία και οι χώρες του ΕΟΧ-ΕΖΕΣ (Ελβετία, η Ισλανδία, το Λίχτενσταϊν και η Νορβηγία) θα αντιμετωπίζονται με τους ίδιους όρους με τα κράτη μέλη, καθώς όχι μόνο θα μπορούν να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες, αλλά και να αγοράζουν από τις βιομηχανίες τους, ενώ παράλληλα το SAFE θα επιτρέψει επίσης στις προσχωρούσες χώρες, στις υποψήφιες χώρες (η Τουρκία διατηρεί το συγκεκριμένο στάτους), στις εν δυνάμει υποψήφιες χώρες και στις χώρες που έχουν υπογράψει εταιρικές σχέσεις ασφάλειας και άμυνας με την ΕΕ, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες, θεωρήθηκε ότι «ανοίγει τον δρόμο» για τη συμμετοχή της Τουρκίας.

Τι αναφέρουν διπλωματικές πηγές

Σύμφωνα όμως με όσα αναφέρουν διπλωματικές πηγές, κάτι τέτοιο δεν ισχύει στην πράξη, καθώς ο Κανονισμός που ψηφίστηκε θέτει το γενικό πλαίσιο της διαδικασίας. «Η συμφωνία προβλέπει ότι θα ακολουθήσουν διμερείς συμφωνίες της ΕΕ με την τρίτη χώρα που θα θελήσει να συμμετάσχει, εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Άρα κρίσιμο είναι το στάδιο της διμερούς συμφωνίας που θα αφορά την κάθε συγκεκριμένη χώρα. Με ελληνική παρέμβαση, για την υπογραφή κάθε τέτοιας διμερούς συμφωνίας απαιτείται ομοφωνία» προσθέτουν οι πηγές του ΥΠΕΞ.

Στο κείμενο επίσης του Κανονισμού διατυπώνεται σαφώς ότι η συμμετοχή τρίτης χώρας δεν πρέπει να απειλεί τα συμφέροντα της Ε.Ε. και των κρατών-μελών της. Σε κάθε περίπτωση, η συμμετοχή της Τουρκίας δεν αποκλείεται από δυνάμει μελλοντικές διμερείς ή πολυμερείς συνεργασίες. Αδιευκρίνιστες παραμένουν εξάλλου οι τελευταίες, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες «παράθυρο» συμμετοχής τουρκικών αμυντικών εταιρειών θα δοθεί μέσω κοινοπραξιών και σχετικών συμφωνιών μετόχων.

Κομισιόν: Η συμμετοχή μιας τρίτης χώρας μπορεί να αποκλειστεί αν απειλεί κράτος-μέλος

Παράλληλα, ο εκπρόσωπος της Επιτροπής, αρμόδιος για θέματα Άμυνας, Τομάς Ρενιέ, δήλωσε ότι η Επιτροπή έχει λάβει σοβαρά υπόψη ανησυχίες όπως αυτές της Ελλάδας και της Κύπρου: «Λάβαμε ήδη σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες που εγείρουν κάποια κράτη-μέλη, όταν προτείναμε το SAFE. Το Άρθρο 16 είναι σαφές. Η συμμετοχή μιας τρίτης χώρας μπορεί να αποκλειστεί, αν η εν λόγω τρίτη χώρα θέτει άμεση απειλή στην άμυνα ή την ασφάλεια ενός κράτους-μέλους της ΕΕ ή σε ολόκληρη την ΕΕ”, είπε ο Τομάς Ρενιέ, στέλνοντας σαφές μήνυμα στην Τουρκία για τις απειλές στο Αιγαίο».

Ο Τομάς Ρενιέ αναφέρθηκε επίσης στη ρήτρα διασφάλισης που διέπει το SAFE. Όπως εξήγησε, μέχρι το 65% των συστατικών ενός προϊόντος κοινής προμήθειας πρέπει να προέρχεται από χώρες της ΕΕ, της ΕΖΕΣ/ΕΟΧ ή την Ουκρανία. Όλες οι τρίτες χώρες μπορούν να συμμετάσχουν σε ένα ποσοστό όχι μεγαλύτερο από το 35% των συστατικών του προϊόντος.

«Η Ελλάδα δεν μπορούσε να μπλοκάρει την υιοθέτηση του Κανονισμού»

Την ίδια ώρα, απαντώντας σε διάφορες συζητήσεις που είδαν το φως της δημοσιότητα μετά την ψήφιση του SAFE, διπλωματικές πηγές σχολίαζαν πως η Ελλάδα δεν μπορούσε να μπλοκάρει την υιοθέτηση του Κανονισμού, καθώς υιοθετήθηκε με ειδική πλειοψηφία. «Συγκεκριμένα συναίνεσαν 26 από τα 27 κράτη μέλη, περιλαμβανομένης της Κύπρου» ανέφεραν.

Επίσης, από το ΥΠΕΞ τόνιζαν ότι «η χώρας μας κατάφερε να περιληφθεί στο άρθρο 16 του Κανονισμού SAFE, σχετικά με τους κανόνες επιλεξιμότητας εταιρειών και οντοτήτων τρίτων χωρών, ως προϋπόθεση η συνεκτίμηση των συμφερόντων ασφαλείας και άμυνας της ΕΕ και των κρατών-μελών».

Το SAFE στην πράξη

Υπενθυμίζεται ότι το SAFE είναι ο πρώτος πυλώνας της Λευκής Βίβλου για την ευρωπαϊκή άμυνα και το σχέδιο ετοιμότητας ως  «ReArm Europe», που παρουσίασε η Επιτροπή το Μάρτιο του 2025. Το σχέδιο αυτό προβλέπει τη μόχλευση άνω των 800 δισ. ευρώ σε αμυντικές δαπάνες. Το χρηματοδοτικό εργαλείο SAFE, από την πλευρά του, θα παρέχει χαμηλότοκα πολυετή δάνεια, ύψους έως και 150 δισ. ευρώ, τα οποία θα εγγυάται ο προϋπολογισμός της ΕΕ.

Συγκεκριμένα, το SAFE θα υποστηρίξει τα κράτη μέλη που επιθυμούν να επενδύσουν στην αμυντική βιομηχανική παραγωγή μέσω κοινών προμηθειών, χρηματοδοτώντας επείγουσες και μεγάλης κλίμακας επενδύσεις στην ευρωπαϊκή αμυντική τεχνολογική και βιομηχανική βάση (EDTIB). Στόχος είναι η ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας, η διασφάλιση της διαθεσιμότητας αμυντικού εξοπλισμού όταν χρειάζεται και η αντιμετώπιση των υφιστάμενων κενών σε δυνατότητες, ενισχύοντας τη συνολική αμυντική ετοιμότητα της ΕΕ. Τέλος, το SAFE θα επιτρέψει στην ΕΕ να υποστηρίξει περαιτέρω την Ουκρανία συνδέοντας την αμυντική της βιομηχανία.