Ο Ντόναλντ Τραμπ επέβαλε δασμούς 10% στην Κίνα, με την απάντηση να έρχεται λίγες ώρες αργότερα. Το Μεξικό και ο Καναδάς κέρδισαν την τελευταία στιγμή αναστολή εκτέλεσης δασμών 25%. Ο πρόεδρος τον ΗΠΑ απειλεί επίσης να πλήξει την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Πόσο εύκολο είναι να προχωρήσει σε αυτές τις κινήσεις; Ο Τραμπ λέει ότι θέλει να χρησιμοποιήσει το όπλο των δασμών για να σταματήσει τη ροή της φαιντανύλης και των παράνομων μεταναστών μέσω των βόρειων και νότιων συνόρων των Ηνωμένων Πολιτειών. Για να το πετύχει αυτό έχει επικαλεστεί εξουσίες έκτακτης ανάγκης – παρόλο που η αμερικανική οικονομία αναπτύσσεται έντονα και βρίσκεται σε καθεστώς πλήρους απασχόλησης.
Θέλει επίσης να κλείσει το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ ύψους 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων με τον υπόλοιπο κόσμο. Η ομάδα Τραμπ υποστηρίζει ότι η ύψωση ενός δασμολογικού τείχους θα αναγκάσει τις εταιρείες να μεταφέρουν τις επενδύσεις και τις θέσεις εργασίας πίσω στις ΗΠΑ. Παράδειγμα τα τσιπ πυριτίου που κατασκευάζονται τώρα στην Ταϊβάν ή τα iPhones που κατασκευάζονται στην Κίνα.
Αλλά οι επικριτές προειδοποιούν ότι ο εμπορικός πόλεμος του Τραμπ θα οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές, χαμηλότερη ανάπτυξη, χαμένες θέσεις εργασίας και διαταραγμένες αλυσίδες εφοδιασμού – τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Υποστηρίζουν επίσης ότι οι δασμοί είναι το λάθος εργαλείο για να διορθωθεί το εμπορικό έλλειμμα που προκαλείται από τις συνήθειες δανεισμού και κατανάλωσης της Αμερικής.
Τι είναι ο εμπορικός πόλεμος;
Είναι μια σύγκρουση που προκύπτει όταν η μία πλευρά αισθάνεται ότι μια εμπορική σχέση είναι άδικη. Ο Ντόναλντ Τραμπ θεωρεί ότι πολλές χώρες με τις κινήσεις τους πλήττουν την οικονομία των ΗΠΑ και έχει προαναγγείλει ότι θα πάρει όλα τα απαραίτητα μέτρα με στόχο «να κάνει τις ΗΠΑ σπουδαίες ξανά».
- Επιλέγει την κλιμάκωση: Ο Ντόναλντ Τραμπ απειλεί να πλήξει τους πιο στενούς εμπορικούς εταίρους της Αμερικής με δασμούς σχεδόν στα πάντα. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε τον μεγαλύτερο εμπορικό πόλεμο από τη δεκαετία του 1930.
Πώς λειτουργούν οι δασμοί;
Ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι οι νέοι δασμοί του θα κάνουν τους Αμερικανούς πλούσιους – έχει μάλιστα υποσχεθεί να δημιουργήσει μια νέα Εξωτερική Υπηρεσία Εσόδων για να εισπράττει όλα τα έσοδα που θα αποφέρουν. Λέει επίσης ότι οι ξένες εταιρείες θα τους πληρώσουν και ότι δεν θα βλάψουν τους Αμερικανούς καταναλωτές.
- Οι δύο δρόμοι: Οι δασμοί είναι ένας φόρος που καταβάλλεται από τον εισαγωγέα στα σύνορα. Αν αυξηθούν, ο εισαγωγέας αντιμετωπίζει μια επιλογή – να μετακυλήσει την αύξηση της τιμής στον καταναλωτή ή να δεχτεί τη συμπίεση των περιθωρίων κέρδους του.
- Τι υποστηρίζουν οι οικονομολόγοι: Οι αυξήσεις των τιμών από τους οριζόντιους δασμούς του Τραμπ θα εμφανιστούν αμέσως στον πληθωρισμό των καταναλωτών, λένε οι οικονομολόγοι. Και παρόλο που έχει υποσχεθεί να αντισταθμίσει τον αντίκτυπό τους με φορολογικές περικοπές αλλού, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι αυτό θα συμβεί ακόμη.
- Μια άλλη εποχή: Όσον αφορά τα πιθανά έσοδα από τους δασμούς, ο Τραμπ αρέσκεται να ανατρέχει στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν οι δασμοί αντιπροσώπευαν πάνω από το ήμισυ των ομοσπονδιακών εσόδων των ΗΠΑ. Αλλά αυτό ήταν πριν από τη φορολογία εισοδήματος – η οποία σήμερα στηρίζει μια κυβέρνηση πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με τη συνολική οικονομία. Απλώς δεν υπάρχει περίπτωση τα δασμολογικά έσοδα να μπορούν να πληρώσουν ένα σύγχρονο κράτος.
Πότε ήταν ο τελευταίος εμπορικός πόλεμος;
Στην πρώτη θητεία του Τραμπ. Επέβαλε δασμούς 25% στον χάλυβα και 10% στο αλουμίνιο το 2018 – ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση απάντησε επιβάλλοντας δασμούς ύψους 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε μοτοσικλέτες Harley Davidson, τζιν Levi’s και μπέρμπον.
Ο Τραμπ απείλησε να κλιμακώσει χτυπώντας τις εισαγωγές ευρωπαϊκών αυτοκινήτων – αλλά δεν έφτασε ποτέ σε αυτό. Τελικά, οι δασμοί ανεστάλησαν και από τις δύο πλευρές. Η εκεχειρία της ΕΕ λήγει στα τέλη Μαρτίου, πράγμα που σημαίνει ότι ακόμη και αν ο Τραμπ δεν χτυπήσει την Ευρώπη με δασμούς τώρα, η εμπορική τους διαμάχη θα μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχο.
Το παράδειγμα του Νίξον: Το σαφέστερο προηγούμενο είναι πιθανότατα το λεγόμενο σοκ του Νίξον το 1971. Το σημείο εκκίνησης ήταν συγκρίσιμο με το σημερινό: Το κόστος του πολέμου του Βιετνάμ και των πολιτικών της Μεγάλης Κοινωνίας της δεκαετίας του 1960 είχε γείρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από πλεονασματικές σε ελλειμματικές.
Σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσει την ισορροπία, ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον κατήργησε τον κανόνα χρυσού – αναγκάζοντας τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ να ανατιμήσουν τα νομίσματά τους. Διέταξε να παγώσουν οι μισθοί και οι τιμές για 90 ημέρες. Και επέβαλε φόρο εισαγωγής ύψους 10 τοις εκατό.
Οι ενέργειες του Νίξον θεωρούνται πολιτική επιτυχία αλλά οικονομική αποτυχία. Ο φόρος εισαγωγής καταργήθηκε μέσα σε λίγους μήνες. Και η αμερικανική οικονομία πάλευε για χρόνια με τον στασιμοπληθωρισμό -ένας συνδυασμός χαμηλής ανάπτυξης και υψηλού πληθωρισμού- που εξαλείφθηκε από το σύστημα μόνο τη δεκαετία του 1980 από τη σκληρή νομισματική πολιτική του προέδρου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ Πολ Βόλκερ.
Ποιος είναι ο πραγματικός εχθρός;
Η Κίνα. Παρόλο που ο Τραμπ απείλησε να πλήξει την Κίνα μόνο με δασμούς 10%, οι δασμοί που εξακολουθούν να κρέμονται πάνω από τον Καναδά και το Μεξικό στοχεύουν έμμεσα στο Πεκίνο.
Αυτό συμβαίνει επειδή, βάσει της εμπορικής συμφωνίας USMCA (διάδοχος της NAFTA), οι κινεζικές εταιρείες – π.χ. οι κατασκευαστές ηλεκτρικών οχημάτων – θα απολαμβάνουν κανονικά αφορολόγητη πρόσβαση στην αμερικανική αγορά, εάν εγκαταστήσουν την παραγωγή τους στη Βόρεια Αμερική.
Τα τελευταία χρόνια υπήρξε διακομματική συναίνεση στην Ουάσινγκτον σχετικά με την ανάγκη να καταπολεμηθεί η Κίνα και το οικονομικό της μοντέλο, το οποίο έχει δημιουργήσει τεράστια βιομηχανική πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα και έχει κατακλύσει τις παγκόσμιες αγορές με πλεονάζουσα παραγωγή. Από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του, ωστόσο, ο Τραμπ έχει περιορίσει τη ρητορική, λέγοντας ότι θέλει απλώς μια «δίκαιη» εμπορική σχέση με την Κίνα.
Ένα πράγμα που πρέπει να προσέξετε: Θα εγκαταλείψει ο Τραμπ τους δασμούς κατά των συμμάχων της Αμερικής, αν συμφωνήσουν να ευθυγραμμιστούν με τις Ηνωμένες Πολιτείες για να αποκλείσουν την Κίνα; Αυτό είναι ένα καλαμάκι από το οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση γαντζώνεται με την ελπίδα να διατηρήσει τη διατλαντική ειρήνη.
Πόσο μπορεί να κλιμακωθεί αυτό;
Ο Τραμπ, στη δεύτερη θητεία του ως πρόεδρος των ΗΠΑ, δεν έχει δείξει αναστολές στο να αμφισβητεί την εδαφική ακεραιότητα άλλων εθνών – λέγοντας ότι ο Καναδάς θα πρέπει να γίνει το 51ο κράτος των ΗΠΑ ή διεκδικώντας τη Γροιλανδία, προτεκτοράτο της Δανίας, μέλους της ΕΕ.
Μια μεγαλύτερη ανησυχία είναι ότι, παίζοντας γρήγορα και χαλαρά με το διεθνές δίκαιο, ο Τραμπ παίζει στα χέρια ηγετών -όπως ο Ρώσος Βλαντίμιρ Πούτιν- που θέλουν να ανατρέψουν το status quo. Σε έναν κόσμο όπου πολλές φωτιές καίνε, ο Τραμπ ρίχνει απλόχερα βενζίνη και πετάει σπίρτα για να ανάψει νέες.
Μπορεί η Ευρώπη να ξεφύγει από την οργή του Τραμπ;
Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει εντείνει τη ρητορική του, ενώ την Κυριακή το βράδυ τόνισε ότι η ΕΕ δεν έχει φερθεί καθόλου καλά στις ΗΠΑ. Την τελευταία φορά, οι Βρυξέλλες απάντησαν στους δασμούς χάλυβα και αλουμινίου του Τραμπ με αντίποινα κατά των μοτοσικλετών, των τζιν και του μπέρμπον – μέτρα που είχαν στόχο να προκαλέσουν προβλήματα στα προπύργια των Ρεπουμπλικανών.
Η ΕΕ θα μπορούσε να κάνει ξανά το ίδιο – ή να χρησιμοποιήσει το εμπορικό της «όπλο», το μέσο κατά του εξαναγκασμού, το οποίο θα έθετε τα αντίποινα σε ισχυρότερη νομική βάση. Οι ειδικοί ανησυχούν, ωστόσο, ότι το μέσο κατά του εξαναγκασμού μπορεί να είναι πολύ αργό, επειδή προβλέπει μια περίοδο διαβουλεύσεων πριν από τη δράση. Η ΕΕ χρειάζεται ένα νέο, μεγαλύτερο όπλο που θα μπορεί να εκτοξεύεται σε πραγματικό χρόνο, υποστηρίζουν.
Μπορεί να σταματήσει ο Τραμπ;
Ο Τραμπ επικαλείται, για πρώτη φορά, εξουσίες έκτακτης ανάγκης βάσει του Νόμου περί Διεθνών Οικονομικών Εξουσίων Έκτακτης Ανάγκης (IEEPA) του 1977, που μέχρι στιγμής έχει χρησιμοποιηθεί μόνο από τον Τζο Μπάιντεν για την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας λόγω του πολέμου του Πούτιν κατά της Ουκρανίας.
Η IEEPA δεν έχει ακόμη χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει δασμούς – και είναι πιθανό ότι οι επιχειρηματικοί όμιλοι που θα υποστούν οικονομική ζημία ως αποτέλεσμα θα προσφύγουν στη δικαιοσύνη. Είναι απίθανο, ωστόσο, ένας δικαστής να εκδώσει άμεσα ασφαλιστικά μέτρα κατά των δασμών. Οποιαδήποτε δικαστική διαμάχη θα ήταν πιθανότατα χρονοβόρα.
Το αμερικανικό Κογκρέσο μπορεί επίσης να έχει τη δύναμη να σταματήσει τον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ. Πέρα από την αμφίβολη αιτιολόγηση ότι η φαιντανύλη και η παράνομη μετανάστευση συνιστούν οικονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, το νομοθετικό σώμα έχει επίσης αναθέσει στον πρόεδρο ευρεία ευθύνη για την εμπορική πολιτική – για πρώτη φορά το έκανε στον Φραγκλίνο Ρούσβελτ το 1934 – και μπορεί να την πάρει πίσω.
Αλλά με τη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων υπό τον έλεγχο των Ρεπουμπλικάνων, θα πρέπει να ανοίξει ένα μεγάλο ρήγμα στο εμπόριο για να τον σταματήσει. Και αυτό φαίνεται απίθανο αυτή τη στιγμή.
Στη συνέχεια, υπάρχει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου – ένας παγκόσμιος οργανισμός που δημιουργήθηκε πριν από 30 χρόνια για να ενεργεί ως διαιτητής σε εμπορικές διαφορές. Ωστόσο, επί του παρόντος δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει αυτόν τον ρόλο, αφού τόσο ο Τραμπ όσο και ο Μπάιντεν μπλόκαραν τον διορισμό δικαστών στο δευτεροβάθμιο όργανό του, ή αλλιώς στο ανώτατο εφετείο.
ΠΗΓΗ: Politico