Μόνο τυχαίο δεν ήταν, τονίζουν οι τούρκοι αναλυτές Ερκίν Εντζάν και Ταρίκ Μπασμπούογλου, μιλώντας στο ΒΗΜΑ, το timing της μονοήμερης επίσκεψης του μετρ των ελιγμών, των «διεισδύσεων» και κατάληψης «ρωγμών» και «κενών», Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, την Δευτέρα, στον αζέρικο θύλακα του Ναχιτσεβάν, μιας περιοχής μεταξύ Αρμενίας και Ιράν, που συνορεύει και με την Τουρκία, για να γιορτάσει τη «νίκη» του Αζερμπαϊτζάν, η οποία, σύμφωνα με τον Τούρκο πρόεδρο, ανοίγει «νέες ευκαιρίες για ομαλοποίηση» στην περιοχή, εκπέμποντας «σήματα» προς πάσα κατεύθυνση.

«Αποτελεί πηγή υπερηφάνειας για την Τουρκία να βλέπει τις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις του Αζερμπαϊτζάν να ολοκληρώνονται με επιτυχία σε σύντομο χρονικό διάστημα και με σεβασμό στα δικαιώματα των αμάχων», δήλωσε ο Ερντογάν, μιλώντας σε δημοσιογράφους μαζί με τον Αζέρο ομόλογό του, Ιλχάν Αλίεφ. «Με αυτή τη νίκη ανοίγουν νέα παράθυρα ευκαιριών για γενική ομαλοποίηση στην περιοχή», συμπλήρωσε ο Ερντογάν, που φρόντισε να παραστεί, μετά από σχετική πρόσκληση, στην τελετή θεμελίωσης του αγωγού φυσικού αερίου Igdir- Ναχιτσεβάν, ο οποίος θα μεταφέρει φυσικό αέριο στο Ναχιτσεβάν από την τουρκική μεθοριακή επαρχία Igdir, καθώς επιχειρεί η Άγκυρα να αναλάβει ενεργό ρόλο σε μια κρισιμότατη λωρίδα γης, που συνδέει το θύλακα με το Αζερμπαϊτζάν, μέσω του διαδρόμου Zangezur.

Η μεν πλευρά του Αζερμπαϊτζάν, «καρπώνεται τους καρπούς της επίλυσης της ιστορικής “υπόθεσης Καραμπάχ”», η δε Τουρκία «ενισχύει τον ρόλο της ως “μεγάλου αδερφού”, έναν ρόλο που έχει αναλάβει διακαώς από τη διάλυση της ΕΣΣΔ, ιδιαίτερα επί των ημερών της κυβέρνησης του Kόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης ΑΚΡ», είναι το πρώτο σχόλιο που κάνει στο ΒΗΜΑ ο τούρκος αναλυτής Ερκίν Εντζάν, τονίζοντας πως «όποτε εξετάζουμε το γεωπολιτικό τρίγωνο που περιλαμβάνει την Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία, είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι οι ενέργειες που αναλαμβάνονται από τα τρία έθνη έχουν επιπτώσεις όχι μόνο σε περιφερειακό επίπεδο, αλλά και στην αντίστοιχη εσωτερική τους πολιτική. Επί του παρόντος, η κρίση του Ναγκόρνο- Καραμπάχ αποτελεί ένα κομβικό ζήτημα που συνυφαίνει την περιφερειακή, διεθνή και εσωτερική πολιτική και των τριών».

Η Τουρκία ως «play maker στην περιοχή»

Από την σκοπιά, ειδικότερα, των Αρμενίων «φαίνεται ότι η κρίση έχει συνδεθεί εγγενώς με την πολιτική μοίρα του Πασινιάν. Επιπλέον, μέσα στο ιστορικό πλαίσιο της Γενοκτονίας των Αρμενίων, της σφαγής του Χοτζαλί ( το 1992) και παρόμοιων αμφισβητούμενων ζητημάτων μεταξύ των τριών εθνών, το Ναγκόρνο- Καραμπάχ έχει εξελιχθεί σε μια “εθνική υπόθεση” υψίστης σημασίας και για τα τρία κράτη», προσθέτει.

Οι προσπάθειες ωστόσο της Τουρκίας να επεκτείνει τη σφαίρα επιρροής της στον Νότιο Καύκασο, μέσω της συμμαχίας της με το Αζερμπαϊτζάν, «εκτείνονται πέρα από τους απλούς “δεσμούς αίματος” με το Μπακού», διευκρινίζει ο Ερκίν Εντζάν, καθώς η Τουρκία, υπό τον Ερντογάν, «προσπαθεί να εδραιωθεί ως play maker στην περιοχή. Mια στρατηγική αντιδυτική, με τις ρίζες της στο “νεο-οθωμανικό” ιδεολογικό πλαίσιο, που ευνοείται από τα διαδεδομένα εθνικιστικά αισθήματα κι αντανακλαστικά στη χώρα», απαιτώντας, παράλληλα, σύμφωνα με τον τούρκο αναλυτή, «και στρατιωτικές επεμβάσεις στη Συρία».

Κάτω από «το ιδεολογικό-ψυχολογικό επίχρισμα», της “συγγένειας” μεταξύ Μπακού και Άγκυρας, και της στάσης “ούτε με εσάς- ούτε χωρίς εσάς” του Αλίεφ, όσον αφορά στη Ρωσία, το ενεργειακό ζήτημα «αποκτά κεντρικό ρόλο», τονίζει ο τούρκος αναλυτής. «Ο αγωγός Igdir-, Ναχιτσεβάν, με ετήσια δυνατότητα μεταφοράς φυσικού αερίου 500 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων, θα καλύψει, μετά την ολοκλήρωσή του, τις απαιτήσεις φυσικού αερίου του Ναχιτσεβάν, μιας περιοχής με πληθυσμό 500 χιλιάδων κατοίκων».

Ο Ερντογάν με την παρουσία του κατά τη θεμελίωσή του μετέφερε επιπλέον ένα ισχυρό μήνυμα στην Ευρώπη, υποστηρίζει ο Ερκίν Εντζάν, εμφανιζόμενος ως παράγων που «θα ενισχύσει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της». Ταυτόχρονα, κατά την ίδια συνάντηση, οι δύο χώρες υπέγραψαν και το Πρωτόκολλο Προθέσεων για το Σιδηροδρομικό Έργο Καρς- Ναχιτσεβάν. «Κάποιος μπορεί επίσης να ερμηνεύσει αυτές τις πρωτοβουλίες ως συνέχιση της πολιτικής και στρατιωτικής υποστήριξης της Τουρκίας προς το Αζερμπαϊτζάν κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης του Ναγκόρνο- Καραμπάχ».

Συμπερασματικά, το συμφέρον της Τουρκίας για το «αδελφό Αζερμπαϊτζάν», σύμφωνα με τον τούρκο ειδικό, «είναι συνυφασμένο με τις φιλοδοξίες της να αναδειχθεί σε περιφερειακή δύναμη, μέσα από το πρίσμα της έμπειρης εξισορροπητικής πλοήγησης του Ερντογάν μεταξύ Ανατολής και Δύσης και του κρίσιμου ζητήματος της εναλλακτικής πηγής ενέργειας, έναντι της Ρωσίας».

«Η προσπάθεια της τουρκικής ηγεσίας να πείσει ως ειρηνοποιός δύναμη τη Δύση και ιδιαίτερα τις ΗΠΑ»

Παρότι η Τουρκία υποστήριξε τις «αντιτρομοκρατικές» επιχειρήσεις εναντίον των Αρμενίων αυτονομιστών στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, «δεν ήθελε να διακόψει τους δεσμούς της με τη σημερινή αρμενική ηγεσία του Νικόλ Πασινιάν», επισημαίνει στο ΒΗΜΑ ο τούρκος πολιτικός αναλυτής και στο Caledonian Univercity , Ταρίκ Μπασμπούογλου.

Μετά το πρόσφατο ταξίδι του στη Νέα Υόρκη, ο πρόεδρος Ερντογάν απάντησε στις ερωτήσεις Τούρκων δημοσιογράφων για τη σύγκρουση μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και των Αρμενίων αυτονομιστών. Δήλωσε ότι «αυτό το πρόσφατο περιστατικό (οι “αντιτρομοκρατικές” δραστηριότητες του Αζερμπαϊτζάν στο Καραμπάχ) δεν σχετίζεται με τον Πασινιάν. Δεν έχει επίσης καμία σχέση με το αρμενικό κράτος. Είναι προφανές», υπογραμμίζει ο τούρκος πολιτικός αναλυτής, ότι «η Τουρκία έχει τεράστιες πολιτιστικές και οικονομικές διασυνδέσεις με το Αζερμπαϊτζάν. Αυτή τη φορά, ωστόσο, διστάζει να περιθωριοποιήσει την κυβέρνηση Πασινιάν (2018- ). Ο πρωθυπουργός Πασινιάν εκπροσωπεί τη μετριοπαθή πτέρυγα της αρμενικής πολιτικής που στοχεύει στην επίτευξη ειρήνης με την Τουρκία, παρά την αντίθεση των σκληροπυρηνικών. Αντίθετα, οι σκληροπυρηνικοί επιδιώκουν στενότερες σχέσεις τόσο με τη Ρωσία όσο και με το Ιράν, περιφερειακούς αντιπάλους της Τουρκίας στον Καύκασο, από τη δεκαετία του 1990».

Η «δουλειά» του Προέδρου Ερντογάν «να βρει λύση σε αυτήν την εθνοτική σύγκρουση, δεν είναι εύκολη», προσθέτει ο Ταρίκ Μπασμπούογλου. «Από τη μία πλευρά προσέβλεπε στη νίκη του Αζερμπαϊτζάν, για να αναγκαστεί η αρμενική ηγεσία να διανοίξει τον διάδρομο του Zangezur, που είναι γεωπολιτικά σημαντικός, λόγω της δυνατότητάς του να συνδέει την Τουρκία με τις ενεργειακές και εμπορικές αγορές της Κεντρικής Ασίας. Από την άλλη πλευρά, ο πρόεδρος Ερντογάν δεν θέλει να ασκήσει μεγάλη πίεση στον πρωθυπουργό Πασινιάν, ο οποίος επιδιώκει προσέγγιση με την Τουρκία, γνωρίζοντας στο φόντο ότι η Ρωσία επέτρεψε στο Αζερμπαϊτζάν να ανακαταλάβει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ για να τιμωρήσει την κυβέρνηση Πασινιάν για τις φιλοδυτικές πολιτικές της».

Είναι ο λόγος που η τουρκική ηγεσία, (η οποία «προσπαθεί να επιτύχει μια διαδικασία “ομαλοποίησης” με την Αρμενία, από το 2021), «ανησυχεί για τις στρατιωτικές επιθέσεις του Αζερμπαϊτζάν εναντίον των Αρμενίων πολιτών», επισημαίνει ο τούρκος αναλυτής, αφού «θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την εγχώρια ισχύ του πρωθυπουργού Πασινιάν».

Η Άγκυρα -συνοψίζει ο Ταρίκ Μπασμπούογλου-, «πιστεύει ότι μια εθνοκάθαρση κατά των Αρμενίων θα μπορούσε να ωθήσει τους σκληροπυρηνικούς να ανατρέψουν την κυβέρνηση Πασινιάν». Στο υπόβαθρο πάντως των ενεργειών του τούρκου προέδρου στην περιοχή, κρύβεται, προσθέτει ο τούρκος συνομιλητής μας, «η προσπάθεια της τουρκικής ηγεσίας να πείσει ως ειρηνοποιός δύναμη τη Δύση και ιδιαίτερα τις ΗΠΑ».