Δεν συζητεί, προς το παρόν τουλάχιστον, το θέμα της συγχώνευσης των δύο ανεξάρτητων αρχών, της Αρχής Διασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) και της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, η κυβέρνηση.
Παρότι υπήρξαν σχετικά δημοσιεύματα, μεταδίδεται ότι τέτοια ρύθμιση δεν περιλαμβάνεται στο νομοσχέδιο για το επιτελικό κράτος, το οποίο αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή τον Σεπτέμβριο καθώς οι νέοι υπουργοί θα πρέπει να ενημερωθούν για τον Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, ο οποίος χαρακτηρίζεται το «Σύνταγμα» της Δημόσιας Διοίκησης, και θέτει νέες διαδικασίας του κράτους έναντι του πολίτη.
Όμως, σύμφωνα με πληροφορίες, στις άμεσες προθέσεις της κυβέρνησης δεν είναι να υπάρξει ούτε αυτοτελής ρύθμιση για τις δύο ανεξάρτητες αρχές, οι οποίες ανήκουν στις πέντε συνταγματικά κατοχυρωμένες, ενόψει μάλιστα της συζήτησης που εκκρεμεί για την κατάργηση ή συγχώνευση μικρότερων ανεξάρτητων αρχών προκειμένου να περιοριστεί ο αριθμός τους. Το σχετικό νομοσχέδιο είχε ετοιμάσει ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Παναγιώτης Πικραμένος, αλλά με την παρατεταμένη προεκλογική περίοδο δεν έφτασε στη Βουλή.
Μια συζήτηση που ξεκίνησε το 2013
Χρήστος Ράμμος
Η συζήτηση για το συγκεκριμένο θέμα δεν ήρθε από το πουθενά, έχει ξεκινήσει από το 2013. Όμως, το προηγούμενο διάστημα, με αφορμή την υπόθεση των παρακολουθήσεων πολιτικών και δημοσιογράφων από την ΕΥΠ, προκλήθηκε σύγκρουση της κυβέρνησης με τον επικεφαλής της ΑΔΑΕ Χρήστο Ράμμο. Τότε είχαν ξεκινήσει οι πρώτες διαρροές για το ενδεχόμενο συγχώνευσης των δύο αρχών, ώστε να τεθεί επικεφαλής της νέας αρχής ένα νέο πρόσωπο.
Ωστόσο, οι σκέψεις για την παύση θητείας εν ενεργεία μέλους Ανεξάρτητης Αρχής προσκρούουν τόσο στο Σύνταγμα, το οποίο κατοχυρώνει την προσωπική ανεξαρτησία των προέδρων και των μελών των Ανεξάρτητων Αρχών, όσο και στη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με αυτή, η συγχώνευση των ανεξάρτητων αρχών δεν οδηγεί αυτόματα στη λήξη της θητείας των εν ενεργεία μελών της. Δηλαδή, αν υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση θα ήθελε να απαλλαγεί από τον «ενοχλητικό Ράμμο», με την συγχώνευση της ΑΔΑΕ και της ΑΠΔΠΧ, θα υποχρεωνόταν εκ του νόμου να τον αναβαθμίσει σε πρόεδρο της νέας και ισχυρότερης ανεξάρτητης αρχής. Να σημειωθεί ότι η θητεία του κ. Ράμμου λήγει σε περίπου δύο χρόνια, ενώ η θητεία του Κωνσταντίνου Μενουδάκου στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων έχει ήδη λήξει.
Οι δεύτερες σκέψεις στο επιτελείο του πρωθυπουργού
Για τον λόγο αυτό, φαίνεται ότι επικράτησαν δεύτερες σκέψεις στο πρωθυπουργικό επιτελείο και δεν αναμένονται βιαστικές κινήσεις, τουλάχιστον μέχρι το φθινόπωρο, όπως διευκρινίζουν κυβερνητικές πηγές.
Επίσης, επειδή η Βουλή συγκροτείται εκ νέου μετά τις εκλογές, δεδομένης της επταήμερης περιόδου δημόσιας διαβούλευσης των νομοσχεδίων και του θερινού κλεισίματος του Κοινοβουλίου στις 4 Αυγούστου, δεν υπήρχε επαρκής χρόνος για να συζητηθούν και να ψηφιστούν δύο νομοσχέδια. Έτσι, θα ψηφιστεί σε αυτή τη φάση το φορολογικό νομοσχέδιο και τα υπόλοιπα, με κύριο αυτό για το επιτελικό κράτος, θα παραπεμφθούν στον Σεπτέμβριο, ίσως και αργότερα.
Το νομικό ζήτημα
Το νομικό ζήτημα έχει αναλύσει σε σχετική ανάρτησή του ο καθηγητής Διοικητικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών, Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος. «Η συγχώνευση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) και της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) είναι όχι μόνο νομικά δυνατή αλλά και θεσμικά σκόπιμη», σημειώνει. Ωστόσο, προσθέτει, «δεν προσφέρεται ως μεθόδευση προκειμένου η Κυβέρνηση να απαλλαγεί πρόωρα και εύκολα από την παρουσία του προέδρου της ΑΔΑΕ Χρ. Ράμμου, η θητεία του οποίου δεν έχει ακόμη λήξει και ο οποίος έδειξε ότι είναι αποφασισμένος να τηρήσει το συνταγματικό καθήκον του και να μην επιτρέψει τη συγκάλυψη των συνθηκών άρσης του απορρήτου των επικοινωνιών μεταξύ πληθώρας προσώπων, ακόμη και δημοσιογράφων, πολιτικών και ανωτάτων στρατιωτικών. Μια τέτοια συγχώνευση δεν θα μπορούσε από μόνη της να δικαιολογήσει αντικειμενικά την άμεση αποπομπή των εν ενεργεία μελών των δύο παραπάνω Ανεξάρτητων Αρχών χωρίς τη λήψη μεταβατικών μέτρων τα οποία θα επέτρεπαν τη διασφάλιση του σεβασμού της διάρκειας της θητείας τους».
Σύμφωνα με τη νομολογία του ΔΕΕ, αν επιτρεπόταν σε κράτος – μέλος της ΕΕ να περατώνει πρόωρα τη θητεία μελών ανεξάρτητων αρχών, η απειλή αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια μορφή υπακοής της στην πολιτική εξουσία: «Η αλλαγή θεσμικού πλαισίου δεν μπορεί αφ΄ εαυτής να δικαιολογήσει αντικειμενικώς τον τερματισμό της θητείας του προσώπου που κατείχε το αξίωμα (…) χωρίς τη λήψη μεταβατικών μέτρων τα οποία θα επέτρεπαν τη διασφάλιση του σεβασμού της διάρκειας της θητείας του», αναφέρει η απόφαση ΔΕΕ, 8.4.2014, C-288/12 Επιτροπή κατά Ουγγαρίας (υπάρχει και προγενέστερη κατά της Γερμανίας). Ως μεταβατικά μέτρα θεωρούνται να περιληφθούν υποχρεωτικά στη νέα Αρχή τα εν ενεργεία μέλη των δύο προηγούμενων Αρχών μέχρι να λήξει η θητεία τους και πάντως ότι πρώτος πρόεδρος της νέας Αρχής θα είναι ο εν ενεργεία πρόεδρος της ΑΔΑΕ μέχρι να λήξει η δική του θητεία.
Να θυμίσουμε ότι μόλις ανέλαβε την εξουσία η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ «εκπαραθύρωσε» την επικεφαλής της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, η οποία δεν ανήκει στις πέντε συνταγματικά κατοχυρωμένες, προκαλώντας τριβές με την τρόικα. Το Συμβούλιο της Επικρατείας κάλυψε την τότε κυβέρνηση, αλλά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δικαίωσε την Κατερίνα Σαββαΐδου.
Από το 2022 προσπαθούν να καλύψουν τις κενές θέσεις
Προσπάθειες να πληρωθούν θέσεις μελών των οποίων έληξε η θητεία στις Ανεξάρτητες Αρχές ξεκίνησαν από τον Μάιο του 2022, αλλά ενδο-νεοδημοκρατικές αντιπαραθέσεις οδήγησαν σε ναυάγιο το εγχείρημα. Νέες προσπάθειες έγιναν και πριν τις εκλογές, αλλά δεν επετεύχθη πλειοψηφία 3/5 στη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής.
Αυτή τη στιγμή έχει λήξει η θητεία ή παραιτήθηκαν χωρίς οι θέσεις τους να έχουν καλυφθεί 17 μέλη σε 4 Ανεξάρτητες Αρχές. Στην ΑΔΑΕ χρειάζεται να πληρωθούν 7 θέσεις (αντιπρόεδρος, αναπληρωτής αντιπρόεδρος, 2 τακτικά μέλη και 3 αναπληρωματικά), η θητεία των οποίων έληξε τον Μάρτιο του 2022. Στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, 5 μέλη (πρόεδρος, αναπληρωτής πρόεδρος και 3 τακτικά μέλη) που η θητεία τους έληξε τον Αύγουστο του 2022. Στο ΕΣΡ, 7 μέλη (πρόεδρος και 6 μέλη) των οποίων η θητεία έληξε τον Νοέμβριο του 2022.
Και ο Συνήγορος του Πολίτη, η θητεία του οποίου έληξε στις 25 Ιουλίου 2022. Με τη νέα σύνθεση της Βουλής, έπειτα από την εκλογή αντιπροέδρων από τα πέντε από τα οκτώ κόμματα καθώς υπήρξε μπλόκο στους Σπαρτιάτες, αλλά ούτε η Νίκη και η Πλεύση Ελευθερίας κατάφεραν να εκλέξουν αντιπρόεδρο, τα πράγματα γίνονται πιο περίπλοκα. Η ΝΔ έχει στη Διάσκεψη των Προέδρων έχει 13 από τα συνολικά 26 μέλη.
Ο ΣΥΡΙΖΑ μετέχει με 3 μέλη, το ΠΑΣΟΚ, το ΚΚΕ και η Πλεύση Ελευθερίας -η Ζωή Κωνσταντοπούλου μετέχει αυτοδικαίως ως πρώην Πρόεδρος της Βουλής – με δύο μέλη και τα υπόλοιπα κόμματα με ένα μέλος. Με αυτά τα δεδομένα, για να συμπληρωθεί η απαραίτητη πλειοψηφία των 3/5 προκειμένου να προχωρήσουν οι αλλαγές στις ανεξάρτητες Αρχές, χρειάζεται η συνεργασία άλλων δύο κομμάτων, κάτι που εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε αδιέξοδα.
Το πιθανότερο είναι, όπως έχει ξανασυμβεί, να τροποποιηθεί η σύνθεση της Διάσκεψης με την προσθήκη ενός ακόμα μέλους από τη ΝΔ, ώστε τα μέλη συνολικά να γίνουν 27 και η πλειοψηφία των 3/5 να μπορεί να επιτευχθεί με τη συνεργασία τουλάχιστον δύο κομμάτων.
