Το Δημοψήφισμα της 30ής Σεπτεμβρίου στην ΠΓΔΜ με αντικείμενο τη συμφωνία των Πρεσπών ανέδειξε με τον πιο εμφατικό τρόπο δύο παραμέτρους οι οποίες ήταν γνωστές στις τάξεις των κυβερνήσεων Αθηνών και Σκοπίων:
α) την αντίθεση των κοινωνιών και των δύο χωρών προς την πολιτική των κυβερνήσεων τους για μια βεβιασμένη συμφωνία
β) ώστε να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα της Δύσης (ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΕΕ) σε βάρος της Ρωσίας στον διαγκωνισμό των δύο πλευρών για αύξηση επιρροής στα Βαλκάνια.
Παρά τα συγχαρητήρια των δυτικών κυβερνήσεων και της Αθήνας προς τον Ζάεφ, η πασιφανής νίκη του «όχι» μέσω της καταλυτικής αποχής (63%) κατέστησε το δημοψήφισμα άκυρο και απονομιμοποίησε πολιτικά την κυβέρνηση Ζάεφ τόσο στο εσωτερικό της ΠΓΔΜ όσο και στις συνομιλίες της με την Αθήνα, καθώς πλέον δεν είναι αξιόπιστος συνομιλητής στην ολοκλήρωση της διαδικασίας της συμφωνίας, αφού δεν εκφράζει την βούληση του λαού του. Το κυριότερο όμως είναι ότι το δημοψήφισμα έπληξε καίρια την ίδια την συμφωνία των Πρεσπών καθιστώντας την κενό γράμμα.
Στην πράξη οι κάτοικοι της ΠΓΔΜ έπραξαν το ίδιο που θα έπρατταν και οι Έλληνες σε αντίστοιχο μελλοντικό δημοψήφισμα στην Ελλάδα.
Τι μέλλει γενέσθαι όμως γεωπολιτικά αναφορικά με τις διμερείς σχέσεις Ελλάδας-ΠΓΔΜ στο πλαίσιο της σύγκρουσης ΗΠΑ-Ρωσσίας στα Βαλκάνια;
Πέραν του ότι ο Ζάεφ θα επιχειρήσει να «κρύψει τον ελέφαντα κάτω από το χαλί» νομιμοποιώντας θεσμικά τον ίδιο και την συμφωνία στο κοινοβούλιο των Σκοπίων, είναι προφανές ότι ο Ζάεφ δέχθηκε καίριο πλήγμα αξιοπιστίας στην χώρα του και μαζί με αυτόν η αμερικανική πολιτική στα Βαλκάνια. Το δημοψήφισμα ανέδειξε νικήτρια την Ρωσία σε αυτή την μάχη. Ο πόλεμος όμως της επιρροής μαίνεται. Η αύξηση του ρωσικού κύρους στην ΠΓΔΜ σηματοδοτεί την επανάκαμψη της ρωσσικής επιρροής στην κοινή γνώμη πολλών Βαλκανικών χωρών, αυτό που ακριβώς ήθελε να αποτρέψει η πολιτική της «βεβιασμένης συμφωνίας» της Ουάσινγκτον. Η Τουρκία θα συνεχίσει να διαδραματίζει τον ρόλο του επιτήδειου ουδέτερου αποκομίζοντας οφέλη από την ρωσσοαμερικανική διένεξη σε βάρος της Ελλάδας η οποία δεν είναι σε θέση να έχει τέτοιο ρόλο αφού η ηγεσία της δεν το επιθυμεί.
Η αύξηση της ρωσσικής επιρροής στην ΠΓΔΜ αναμένεται να εκδηλωθεί περαιτέρω στο εσωτερικό της χώρας με κινητοποιήσεις θεσμικές και εξωθεσμικές των αντιπάλων του Ζάεφ τις προσεχείς ημέρες και εβδομάδες. Παράλληλα η ρωσική επιρροή αναμένεται να αυξηθεί και στην διένεξη Σερβίας-Κοσσόβου αλλά και τον ρόλο του Μαυροβουνίου στα δυτικά Βαλκάνια. Το σημαντικότερο όμως κέρδος της ρωσσικής διπλωματίας είναι η αύξηση της συμπάθειας και δημοφιλίας της Μόσχας στις τάξεις των Ορθοδόξων Χριστιανών των Βαλκανίων, κάτι που είναι στρατηγικός στόχος της πολιτιστικής της διπλωματίας στην περιοχή και ευρύτερα στην Αν. Μεσόγειο…
*Ο Δρ. Ευάγγελος Βενέτης είναι Ειδικός σε θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Σταύρος Νιάρχος, Πανεπιστήμιο Σάιμον Φρέιζερ, Βανκούβερ
