Η φυματίωση, που μέχρι πρότινος θεωρούνταν μια «ξεχασμένη» ασθένεια του παρελθόντος, εξακολουθεί να υπάρχει και να αποτελεί ακόμη και σήμερα την πρώτη αιτία θανάτου από λοιμώδες νόσημα, σημειώνουν οι ειδικοί με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Φυματίωσης (24/3).
Το 1/3 του πληθυσμού της γης έχει μολυνθεί με το μυκοβακτήριο της φυματίωσης το οποίο έχει την μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα από όλα τα παθογόνα του ανθρώπου και έχει κοινή εξελικτική πορεία με τον άνθρωπο.
Η επίκουρη καθηγήτρια Πνευμονολογίας του ΑΠΘ, Κατερίνα Μανίκα με αφορμή ομιλία της με θέμα «Το σύγχρονο πρόσωπο της φυματίωσης», στο Νοσοκομείο «Παπανικολάου», σημείωσε ότι «η φυματίωση εξακολουθεί να υπάρχει παρά τις εξελίξεις που έχουν γίνει στη διάγνωση και τη θεραπεία της. Επίσης υπάρχουν πλέον και μορφές της που είναι ανθεκτικές είτε σε ένα φάρμακο είτε σε περισσότερα. Η αντοχή στα αντιφυματικά φάρμακα είναι αποτέλεσμα αυτόματων και ανεξάρτητων μεταλλάξεων. Η ανθεκτική φυματίωση είναι ένα ανθρώπινο δημιούργημα και οφείλεται στην ανεπάρκεια του θεραπευτικού σχήματος, που ευνοεί την ανάπτυξη των ανθεκτικών στελεχών. Η σύνθετη αντοχή είναι το αποτέλεσμα διαδοχικών μονοθεραπειών. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην πολυανθεκτική είναι ασθενέστερα, ακριβότερα και με περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες».
Ως παράγοντες της επανάκαμψης της φυματίωσης ανέφερε η κ. Μανίκα την μετανάστευση, την λοίμωξη με HIV, την εξασθένιση των προγραμμάτων ελέγχου την εμφάνιση πολυανθεκτικών και εκτεταμένα ανθεκτικών στελεχών.
Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μυκοβακτηριδίων, στην Ελλάδα στο διάστημα 1995-2016 σημειώθηκαν 9695 νέες περιπτώσεις φυματίωσης (65% Έλληνες – 35% αλλοδαποί) ενώ τα ποσοστά πολυανθεκτικής μορφής της νόσου ήταν πιο συχνά τους αλλοδαπούς (4,8% έναντι 2,3% στους Έλληνες). Στο διάστημα 2006-2016 καταγράφηκαν 128 περιπτώσεις πολυανθεκτικής φυματίωσης ( 38 Έλληνες και 90 αλλοδαποί) και 20 περιπτώσεις ανθεκτικής (5 Έλληνες, 15 αλλοδαποί.
«Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η φυματίωση είναι ένα υποχρεωτικώς δηλούμενο νόσημα. Παρά το γεγονός αυτό στην Ελλάδα η υποδήλωση είναι σημαντική και ενώ οι περιπτώσεις που δεν δηλώνονται ετησίως 5-6/100.000 πληθυσμού ο πραγματικός αριθμός είναι 3-5 φορές μεγαλύτερος. Στην ουσία δεν ξέρουμε πόση φυματίωση έχουμε στην Ελλάδα», πρόσθεσε ο κ. Μανίκα.
Ο αριθμός των επισκέψεων στο εξωτερικό ιατρείο Φυματίωσης και Αναπνευστικών Λοιμώξεων της Πνευμονολογικής Κλινικής ΑΠΘ του ΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου» από 65 το 2011 αυξήθηκε σε 334 το 2012, το 2013 σημειώθηκε μια πολύ μικρή μείωση ( 332) ενώ το 2014 ο αριθμός έφτασε στις 487 και το 2015 σε 536.
Σύμφωνα με την κ. Μανίκα «παρά τις συνεχείς προσπάθειες εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρά προβλήματα όσον αφορά τη διάγνωση όσο και τη θεραπεία της φυματίωσης στη Βόρεια Ελλάδα. Ο εξοπλισμός, οι χώροι και η στελέχωση των εργαστηρίων για τη διάγνωση της νόσου χρήσουν βελτίωσης. Επιπλέον δεν υπάρχει πλαίσιο κοινωνικής και οικονομικής στήριξης των ασθενών με φυματίωση ενώ η χορήγηση φαρμάκων γίνεται επί πληρωμή. Αυτό αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία, καθώς τα φάρμακα για τη φυματίωση επιβάλλεται να διατίθενται δωρεάν. Παράλληλα υπάρχει σημαντική έλλειψη χώρων και εκπαιδευμένου προσωπικού για την παρακολούθηση των ασθενών τόσο σε επίπεδο εξωτερικών ιατρείων όσο και σε επίπεδο νοσηλείας».
Οικονομική κρίση και φυματίωση
Συνολικά 37 μελέτες που έγιναν παγκοσμίως για τις μεταδιδόμενες ασθένειες και την οικονομική κρίση (εκ των οποίων οι επτά για τη φυματίωση) έδειξαν: επίδραση της κρίσης στη φυματίωση, αύξηση της επίπτωσης, αυξημένο επιπολασμό ανθεκτικής νόσου, αυξημένη επίπτωση στις φυλακές, αύξηση στα παιδιά και αύξηση της θνητότητας.
Όπως ανέφερε η κ. Μανίκα «όσο χειρότερη είναι η οικονομία μιας χώρας τόσο περισσότερα είναι τα περιστατικά φυματίωσης και αυτό φαίνεται στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη όπως έχουν δείξει τα αποτελέσματα μελετών».
Τέλος είπε ότι στόχος της στρατηγικής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είναι η ελάττωση των θανάτων από φυματίωσης κατά 90% και της επίπτωσης της φυματίωσης κατά 80% ως το 2030 συγκριτικά με το 2015. Αλλά σύμφωνα με δεδομένα από 202 χώρες το 2015 σημειώθηκαν 10.400.000 νέες περιπτώσεις (10% σε παιδιά, 11% σε άτομα με HIV) εκ των οποίων το 60% σε Ινδία, Ινδονησία, Κίνα, Νιγηρία, Πακιστάν και Ν. Αφρική. Η ελάττωση ήταν 1,5% συγκριτικά με το 2014 ενώ θα έπρεπε να είναι 4,5%. Επίσης σημειώθηκαν 480.000 νέες περιπτώσεις πολυανθεκτικής φυματίωσης 1.400.000 θάνατοι από φυματίωση και 400.000 από φυματίωση-HIV.
