Επιστήμονες ανακάλυψαν την περιοχή στον εγκέφαλο η οποία ελέγχει πόσο βαθιά κοιμόμαστε. Το κύκλωμα που προάγει τον ύπνο εντοπίστηκε στο εγκεφαλικό στέλεχος και πιστεύεται ότι αποτελεί «κλειδί» σχετικά με το αν ένα άτομο κοιμάται καλά το βράδυ ή όχι. Οι αμερικανοί ερευνητές ελπίζουν ότι η ανακάλυψή τους θα οδηγήσει σε καινούργιες, ριζοσπαστικές θεραπείες για την αϋπνία και άλλες διαταραχές του ύπνου.
«Κόμβος» του ύπνου
Η ανακάλυψη ανήκει σε ειδικούς της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ και της Σχολής Ιατρικής και Βιοϊατρικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μπάφαλο. Πρόκειται για τον δεύτερο μόλις «κόμβο» του ύπνου που εντοπίζεται στον εγκέφαλο των θηλαστικών, η λειτουργία του οποίου φαίνεται να είναι απαραίτητη για την παραγωγή του βαθέος ύπνου.
Η σχετική μελέτη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα στην επιθεώρηση «Nature Neuroscience» έδειξε ότι παραπάνω από τη μισή δραστηριότητα του εγκεφάλου που σχετίζεται με την προαγωγή του ύπνου αφορά τη ζώνη PZ (parafacial zone) του εγκεφαλικού στελέχους. Το εγκεφαλικό στέλεχος είναι μια από τις αρχέγονες περιοχές του εγκεφάλου η οποία ρυθμίζει βασικές λειτουργίες απαραίτητες για την επιβίωση όπως η αναπνοή, η πίεση του αίματος, ο καρδιακός παλμός και η θερμοκρασία του σώματος.
«Η στενή σχέση αυτού του κέντρου ύπνου του εγκεφάλου με άλλες περιοχές οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση μαρτυρεί την εξελικτική σημασία που έχει ο ύπνος για τον εγκέφαλο» ανέφερε η Καρολάιν Μπας, επίκουρη καθηγήτρια Φαρμακολογίας και Τοξικολογίας sτο Πανεπιστήμιο του Μπάφαλο, η οποία ήταν εκ των κύριων συγγραφέων της μελέτης.
Νευρώνες στο εγκεφαλικό στέλεχος στο επίκεντρο
Οι ερευνητές ανακάλυψαν μάλιστα ότι ένας συγκεκριμένος τύπος νευρώνων στη ζώνη PZ ο οποίος παράγει τον νευροδιαβιβαστή γ-αμινοβουτυρικό οξύ (GABA) είναι υπεύθυνος για τον βαθύ ύπνο.
Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν καινοτόμα εργαλεία προκειμένου να ενεργοποιήσουν αυτού του είδους τους νευρώνες εξ αποστάσεως – κατάφεραν να «ανοίγουν» και να «κλείνουν» τον… διακόπτη των νευρώνων κατά βούληση. «Αυτές οι νέες μοριακές προσεγγίσεις επιτρέπουν έλεγχο άνευ προηγουμένου επάνω στη λειτουργία του εγκεφάλου σε κυτταρικό επίπεδο» σημείωσε η Κρίστελ Ανσελετ, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και προσέθεσε: «Προτού αναπτυχθούν αυτά τα νέα εργαλεία χρησιμοποιούσαμε συχνά ηλεκτρική διέγερση προκειμένου να ενεργοποιήσουμε μια περιοχή, ωστόσο το πρόβλημα ήταν ότι με αυτή την προσέγγιση ενεργοποιούνταν όλα τα σημεία που άγγιζαν τα ηλεκτρόδια, ακόμη όμως και οι γειτονικές περιοχές που δεν ακουμπούσαν τα ηλεκτρόδια».
Ακριβής πρωτοποριακή στρατηγική ελέγχου του εγκεφάλου
Ετσι αναζητείτο μια πιο ακριβής στρατηγική. «Προκειμένου να έχουμε την ακρίβεια που απαιτείται για αυτά τα πειράματα εισαγάγαμε έναν ιό στη ζώνη ΡΖ ο οποίος εξέφραζε έναν ‘ειδικά σχεδιασμένο’ υποδοχέα μόνο στους νευρώνες GABA αλλά δεν άλλαζε κατά τα άλλα τη λειτουργία του εγκεφάλου» εξήγησε ο Πάτρικ Φούλερ, επίκουρος καθηγητής στο Χάρβαρντ και κύριος συγγραφέας της μελέτης. «Όταν ενεργοποιήσαμε τους νευρώνες GABA στη ζώνη ΡΖ τα ζώα γρήγορα έπεσαν σε βαθύ ύπνο χωρίς τη χρήση υπνωτικών ή άλλων βοηθημάτων ύπνου».
Προς νέες θεραπείες των διαταραχών του ύπνου
Το πώς ακριβώς αυτοί οι νευρώνες αλληλεπιδρούν στον εγκέφαλο με άλλες περιοχές του που σχετίζονται με τον ύπνο αλλά και τον… ξύπνιο απαιτεί περαιτέρω μελέτη, σύμφωνα με τους ερευνητές. Σε κάθε περίπτωση όμως τα νέα ευρήματα εκτιμάται ότι θα μεταφραστούν σε καινούργιες θεραπείες για τις διαταραχές του ύπνου, συμπεριλαμβανομένης της αϋπνίας, καθώς και σε καλύτερα αναισθητικά φάρμακα.
«Είμαστε σε ένα κομβικό σημείο σε ό,τι αφορά τη νευροεπιστήμη στο οποίο η χρήση ειδικά σχεδιασμένων γονιδίων μάς χαρίζει ανεπανάληπτη ικανότητα ελέγχου του εγκεφάλου. Μπορούμε πλέον να απαντήσουμε σε θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με την εγκεφαλική λειτουργία όπως στο ‘γιατί’ του ύπνου, ένα από τα πιο μεγάλα, διαρκή μυστήρια στη νευροεπιστήμη» κατέληξε η δρ Μπας.
