ΤΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ του «θεάτρου» ΜΠΑΝΤΜΙΝΤΟΝ

Η Ελλάδα δεν ανακάλυψε το μπάντμιντον από τα χτυπήματα της μικρής μπάλας με τη φούντα πάνω στη ρακέτα αλλά από το ανορθόδοξο πινγκ πονγκ των κυβερνήσεων στο μεγάλο τερέν της δημόσιας γης. Αυτό ανέδειξαν οι πρόσφατες κινητοποιήσεις κατοίκων και φορέων στο Πάρκο Γουδή έξω από το μουσικό θέατρο όπου παρουσιαζόταν «Η Λίμνη των Κύκνων». Το γήπεδο μπάντμιντον, η προσωρινή ολυμπιακή κατασκευή, μετατράπηκε σε μόνιμη και παραχωρήθηκε προς χρήση σε ιδιωτική κοινοπραξία που στέγασε στον χώρο μουσικό θέατρο. Προηγήθηκε βέβαια η παράδοση δημοσίων εκτάσεων από την κυβέρνηση της ΝΔ – όπου υπήρχαν ολυμπιακές εγκαταστάσεις – για διαχείριση στην εταιρεία Ολυμπιακά Ακίνητα, η οποία τις διένειμε προς χρήση σε ιδιώτες. Η παραχώρηση στην ιδιωτική κοινοπραξία με επίκεντρο το γήπεδο μπάντμιντον αφορά συνολικά 25 στρέμματα στην καρδιά της έκτασης περίπου 965 στρεμμάτων που προορίζονταν, σύμφωνα και με νομοθετικές δεσμεύσεις, για τη δημιουργία του Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή.

Πίσω από το γήπεδο μπάντμιντον ξετυλίγεται μια ιστορία αφερεγγυότητας της πολιτείας, που κρατά χρόνια τώρα, απέναντι στο φυσικό περιβάλλον της Αθήνας. Κάτοικοι και τοπικοί φορείς έχουν ενώσει τη φωνή τους με επιστήμονες ώστε να μη χαθεί ο τελευταίος ενιαίος αδόμητος χώρος στην κεντρική περιοχή της Αθήνας. Η Επιτροπή Αγώνα για το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή κατέθεσε, τέλος Ιανουαρίου, αίτηση ακύρωσης στο ΣτΕ για παράλειψη της διοίκησης να επαναφέρει τον χώρο της «λυόμενης» κατασκευής του μπάντμιντον στην προγενέστερη κατάσταση (ελεύθερος χώρος). Οπως λέει στο «Βήμα» ο κ. Κώστας Διάκος, δικηγόρος – νομικός περιβάλλοντος, ο οποίος κατέθεσε την αίτηση ακύρωσης, προσβάλλεται δικαστικά και η ανακατασκευή του γηπέδου μπάντμιντον, επισημαίνοντας την έλλειψη μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων που είναι αναγκαία προκειμένου να γίνει παρέμβαση σε έναν χώρο που έχει κριθεί νομοθετικά προστατευόμενος (Δάσος Γουδί). Μάλιστα τα Ολυμπιακά Ακίνητα έχουν οχυρωθεί πίσω από την άποψη ότι είναι εταιρεία του ιδιωτικού τομέα, παρά το γεγονός ότι διαχειρίζονται δημόσια έκταση και το μετοχικό κεφάλαιό τους είναι 100% του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. «Η εταιρεία στηριζόμενη σε αυτή τη λογική αρνείται να πληροφορήσει τους αρμόδιους φορείς, τους πολίτες, τα θεσμικά όργανα και τον Συνήγορο του Πολίτη για τη δημόσια περιουσία που διαχειρίζεται και να παράσχει τα έγγραφα προκειμένου να ελεγχθεί αν ενεργεί νόμιμα ή παράνομα» παρατηρεί ο κ. Διάκος.

Η κυβέρνηση με δύο νομοθετικές ρυθμίσεις μονιμοποίησε την εγκατάσταση του μπάντμιντον και ιδιωτικοποίησε τον διαχειριστικό φορέα της δημόσιας περιουσίας που είναι οι ολυμπιακές εγκαταστάσεις. Οπως τονίζει ο κ. Διάκος, «κατά πληροφορίες μας, η επιμονή για αξιοποίηση του μπάντμιντον στηρίζεται στο ότι αυτό χρησιμοποιήθηκε ως ακίνητο που μπήκε υποθήκη για το δάνειο από τράπεζες προκειμένου να καλυφθεί ο προϋπολογισμός για τους Ολυμπιακούς Αγώνες».

Το Πάρκο Γουδή είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα εκχώρησης δημοσίου χώρου, παραγνώρισης του θεσμικού πλαισίου, ακύρωσης των οργανισμών που θα έπρεπε να εξασφαλίζουν την ενότητα του σχεδιασμού και στέρησης από τον πολίτη οποιασδήποτε δυνατότητας παρέμβασης, σύμφωνα με τον επίκουρο καθηγητή στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης κ. Γιώργο Πατρίκιο. Ιδού πώς περιγράφει ο κ. Πατρίκιος τη μεθόδευση της κατάτμησης του δημοσίου χώρου χωρίς σχεδιασμό και χωρίς να υπάρχει κάπου το όραμα για μητροπολιτικό πάρκο: «Ενα κομμάτι έχει παραχωρηθεί από τον Στρατό παρανόμως (ισχύει ο νόμος του 1977) για να φτιαχτεί νοσοκομείο για παιδιά με καρκίνο – εξαιρετικός ο σκοπός αλλά σε ποιον σχεδιασμό έχει ενταχθεί; Διερευνούν να δώσουν ένα κομμάτι για μητροπολιτικό ναό. Απέναντι από το μπάντμιντον φτιάχτηκε ένας ναός – δίπλα στο εκκλησάκι – σε χώρο που δεν ανήκει στην Εκκλησία. Πιο δίπλα υπάρχει χώρος πρασίνου και το Αλσος Στρατού (ο Στρατός αποφάσισε να το κάνει κάποιο είδος πάρκου), δύο κτίρια στεγάζουν μέσα σε χώρο του Στρατού την Εθνική Γλυπτοθήκη και τα υπόλοιπα κτίρια είναι παροπλισμένα, ενώ υπάρχει και ένα αναψυκτήριο. Στη μέση του χώρου, πίσω από τη Γλυπτοθήκη, υπάρχουν ημιτελείς κατασκευές από το 1980. Σιγά σιγά θα το χάσουμε ολόκληρο το Πάρκο. Και θα μείνουμε με μόνο πράσινο τον Εθνικό Κήπο και το Πεδίον του Αρεως, όπως μας παραδόθηκαν πριν από έναν αιώνα. Ολες οι μεγάλες πρωτεύουσες στην Ευρώπη και διεθνώς δημιουργούν νέα πάρκα και εμείς τίποτα…».


Πώς φθάσαμε στο κτίριο-εξάμβλωμα

Το κουβάρι της ιστορίας ξεκινά μετά τη χούντα, όταν κάποιο κίνημα στην περιοχή Ζωγράφου απαίτησε να γίνει πάρκο η «στρατιωτική πόλις Γουδή» σημειώνει ο κ. Πατρίκιος. Το 1977 η τότε κυβέρνηση προχώρησε με τον νόμο 732/77 στην παραχώρηση 965 στρεμμάτων στους δήμους Αθηναίων, Ζωγράφου και Παπάγου για να γίνουν μητροπολιτικό πάρκο. Στον νόμο προβλεπόταν επίσης ότι μια περιοχή στον Υμηττό, στα όρια του Δήμου Παπάγου, θα ρυμοτομούνταν για να δοθούν οικόπεδα σε αξιωματικούς. Ηταν όμως μέσα στη ζώνη Β’ του Υμηττού και κάτοικοι προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ), το οποίο έκρινε ότι αυτό είναι παράνομο. Η κυβέρνηση τότε εξέλαβε ως «εκπεσόντα» όλον τον νόμο – αν και η απόφαση του ΣτΕ αφορούσε μόνο το σκέλος της δόμησης στον Υμηττό – και, αντί να φέρει άλλον, τον πάγωσε. Πάντως αξίζει να σημειωθεί ότι ο νόμος αυτός ισχύει ως και σήμερα αλλά είναι ανενεργός.

Το 1985 το ΠαΣοΚ καταρτίζει και θεσμοθετεί το ρυθμιστικό σχέδιο της Αθήνας (μεγάλες χρήσεις για όλο το Λεκανοπέδιο) με τον Ν. 1515/85, όπου προβλεπόταν η δημιουργία μητροπολιτικού χώρου πρασίνου στην ευρύτερη περιοχή Γουδή. Δημιουργείται και ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας για να εφαρμόσει τον νόμο. Οταν ανακοινώνεται η ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων από την Αθήνα, ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας εκτιμά ότι είναι η μεγάλη ευκαιρία για να υλοποιηθούν οι δεσμεύσεις για την πρωτεύουσα και να ενταχθούν ορθολογικά στον πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό και οι ολυμπιακές εγκαταστάσεις. Αναθέτει στο Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ τη διερεύνηση για τη δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου στα 965 στρέμματα στην περιοχή Γουδή. Επρόκειτο για μια έρευνα στην οποία μετείχαν περισσότεροι από 30 επιστήμονες πολλών ειδικοτήτων (αρχιτέκτονες, γεωπόνοι, δασολόγοι, γεωλόγοι, νομικοί, οικονομολόγοι κ.ά.).

Η έρευνα κατέληξε στο εξής συμπέρασμα: στα 965 στρέμματα μπορεί να δημιουργηθεί πυρήνας δημοσίου πάρκου υψηλής οικολογικής ποιότητας για την αναψυχή όλων των κατοίκων του Λεκανοπεδίου, ενώ ταυτόχρονα να ενοποιηθεί με μια δεύτερη ζώνη που περιελάμβανε δασικές εκτάσεις και πράσινο στις όμορες ιδιοκτησίες (υπουργείο Δικαιοσύνης, νοσοκομεία Παίδων και Αγλαΐα Κυριακού, νοσοκομεία Σωτηρία και Γεννηματά, οι εκτάσεις του ΕΜΠ στην Πολυτεχνειούπολη). «Ετσι θα διαμορφωνόταν ένας ενιαίος πράσινος χώρος 4.500 στρεμμάτων, εκ των οποίων 965 στρέμματα δημόσιο μητροπολιτικό πάρκο πρασίνου. Θα λειτουργούσε ως οικολογική σφήνα του ορεινού όγκου του Υμηττού στον αστικό ιστό, περιλαμβάνοντας ταυτόχρονα το μοναδικό τμήμα του Ιλισού ποταμού που παραμένει ακάλυπτο στην περιοχή των πηγών του» σημειώνει ο κ. Πατρίκιος, μέλος της ερευνητικής ομάδας του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος του ΕΜΠ.

Το πρόγραμμα παρελήφθη μετ’ επαίνων από την επιτροπή του Οργανισμού της Αθήνας (ΟΡΣΑ, ΟΤΑ, εκπρόσωποι ΓΕΣ) και στη συνέχεια σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα ξεκίνησε η προσπάθεια για τη διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου για να θεσμοθετηθεί το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή. Τότε όμως αλλάζει η πολιτική για τους Ολυμπιακούς Αγώνες με στόχο την επίσπευση των έργων για τις αθλητικές εγκαταστάσεις χωρίς να είναι σαφές ποια ολυμπιακά έργα θα γίνουν πού. «Το Πάρκο τούς ήταν εμπόδιο. Κάποια στιγμή, ύστερα από πολλές παλινωδίες, καταλήγουν στο μοντέρνο πένταθλο (συμβατό με το Πάρκο) και στο μπάντμιντον (ήταν ασύμβατο ως δραστηριότητα αλλά με κάποιον σχεδιασμό μπορούσε να ενσωματωθεί). Αποφασίζουν να είναι προσωρινή εγκατάσταση. Φτιάχνεται χωρίς καμία αρχιτεκτονική αξία (ένα υπόστεγο βιομηχανικού τύπου) και δεν οργανώνονται σαφείς προσβάσεις γιατί θεωρούν ότι θα είναι προσωρινό. Μετά από παραστάσεις των επιτροπών κατοίκων και υπόμνημα του Εργαστηρίου προς τον τότε υφυπουργό Πολιτισμού κ. Ν. Αλευρά υπήρξε σαφής προσωπική διαβεβαίωση ότι την επόμενη ημέρα των Ολυμπιακών Αγώνων το γήπεδο του μπάντμιντον θα απομακρυνόταν και θα υλοποιείτο ο σχεδιασμός για το Μητροπολιτικό Πάρκο» παρατηρεί ο καθηγητής.

Τον Δεκέμβριο του 2005 η αναπληρώτρια υπουργός Πολιτισμού εκείνη την εποχή κυρία Φάνη Πάλλη-Πετραλιά και ο τότε υπουργός Αμυνας κ. Σπ. Σπηλιωτόπουλος υπογράφουν μνημόνιο για την αξιοποίηση του χώρου στο μπάντμιντον, επισημαίνει ο κ. Γ. Βοζικάκης, μέλος της Επιτροπής Αγώνα για το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή. Με τον νόμο 3342/2005 γίνεται πλέον εφικτή η παραχώρηση και η διαχείριση των πέντε στρεμμάτων του γηπέδου μπάντμιντον και άλλων 20 στρεμμάτων γύρω από αυτό στην εταιρεία Ολυμπιακά Ακίνητα, η οποία τον περασμένο Ιούνιο τα έδωσε για χρήση σε ιδιώτες.

Ετσι καταλήγουμε στο κέντρο της Αθήνας να παραμένει σήμερα «ένα κτίσμα-εξάμβλωμα, με πάρκινγκ και δρόμους πρόσβασης παράνομους, αφού δεν έχουν ενταχθεί σε κάποιο θεσμοθετημένο ρυμοτομικό σχέδιο» όπως λέει χαρακτηριστικά ο κ. Πατρίκιος. Ο περιβάλλων χώρος οριοθετείται με ένα συρματόπλεγμα. Οσοι βρέθηκαν ως διαδηλωτές ή ως θεατές στο μουσικό θέατρο μπάντμιντον είδαν την προσπάθεια των επενδυτών να βρουν κάτι το… ωραίο να φωτιστεί στον χώρο. Οι δέσμες φωτός εστίασαν αμήχανα – παίζοντας με κίτρινο, κόκκινο, μπλε – σε δύο υδατόπυργους που είχαν μείνει από το παλαιό στρατόπεδο.