Δύο χρόνια έχουν συμπληρωθεί από τα καταστροφικά 5,8 ρίχτερ (στις 27 Σεπτεμβρίου 2021) στο Αρκαλοχώρι του Δήμου Μινώα Πεδιάδας στο Ηράκλειο Κρήτης, τον μεγαλύτερο φυσικό «ολετήρα» για κτιριακές υποδομές στη χώρα τα τελευταία 35 χρόνια (8,000 κτίσματα χρήζουν άμεσης επιδιόρθωσης). Στην περιοχή, ακόμη και σήμερα, σε χαρακτηρισμένα κατεδαφιστέα «κόκκινα» και μη κατοικήσιμα «κίτρινα» σεισμόπληκτα σπίτια μένουν πολίτες.
Κάνοντας μια βόλτα το δείλι στον «πληγωμένο» κάποτε γραφικότατο και εμπορικά εύρωστο οικισμό, στην ενδοχώρα του Ηρακλείου, 25 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Κνωσού, φώτα ανάβουν και συνομιλίες ακούγονται σε οικοδομές με κόκκινο και κίτρινο σημάδι στους εξωτερικούς τοίχους.
«Πολλοί μένουν ακόμα και σε «κόκκινα» κτίρια»
Τα πιο πολλά σπίτια σήμερα μοιάζουν με καρμανιόλες. Δυο χρόνια μετά το χτύπημα του σεισμού στο Αρκαλοχώρι, άνθρωποι ζουν, παιδιά παίζουν μέσα και δίπλα σε κτίρια, που στην παραμικρή δόνηση, στην πρώτη δυνατή βροχή, υπάρχει κίνδυνος να καταρρεύσουν. Ζωές ανάμεσα σε μπάζα που κανένας δεν συνέλεξε.
Από τα 800 (20%) επικίνδυνα κατεδαφιστέα «κόκκινα» κτίρια έχουν κατεδαφιστεί μόλις 96 από τον Δήμο Μινώα Πεδιάδας. Τα υπόλοιπα 704 απειλούν κάθε διερχόμενο πολίτη ή όχημα. Στον Τομέα Αποκατάστασης Φυσικών Καταστροφών Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου έχουν κατατεθεί 2.400 φάκελοι (από τους 8.000 φακέλους, 30% – 2.400 – των κτιρίων είναι χαρακτηρισμένα «κίτρινα»), προκειμένου να εγκριθεί η διαδικασία αποκατάστασης. Μέχρι στιγμής έχουν δοθεί μόλις 41 άδειες.
«Πολλοί είναι αναγκασμένοι εν γνώσει της πολιτείας να μένουν δυο χρόνια ακόμα και σε «κόκκινα» κτίρια» επισημαίνει στο «Βήμα» ο Κώστας Γκαντάτσιος, πρόεδρος του Συλλόγου Σεισμοπλήκτων Δήμου Μινώα Πεδιάδας «Η Ελπίδα».
«Οι παππούδες μου, 87 και 70 ετών, μένουν στο χαρακτηρισμένο «κόκκινο» και «κίτρινο» σπίτι τους στο Αρχοντικό Αρκαλοχωρίου. Εχει ανοίξει το ταβάνι και από την τρύπα στο πάτωμα βγαίνουν τα σίδερα. Κινδυνεύουν να καταπλακωθούν» αναφέρει η Ελλη Κωστάκη, εγγονή των ηλικιωμένων. Δεν τους δόθηκε οικίσκος (συνολικά, στήθηκαν 170 για τους σεισμόπληκτους) και ενώ έχουν υποβάλει τον φάκελό τους στις αρμόδιες υπηρεσίες και έχουν κατατεθεί τα χρήματα στον λογαριασμό τους, «οι διαδικασίες δεν προχωρούν», σύμφωνα με την κυρία Κωστάκη, γιατί «οι 20 μηχανικοί που είχαμε στην Κρήτη έχουν μεταβεί στη Θεσσαλία».
«Οταν φυσάει άνεμος μπαίνει μέσα ο αέρας»
Λόγω «επαγγελματικών υποχρεώσεων» και επειδή δεν δικαιούται οικίσκο, ο αγρότης Μάρκος Κοκολάκης μένει στο μη κατοικήσιμο «κίτρινο» σπίτι του. «Οταν φυσάει άνεμος», λέει στο «Βήμα», «επειδή έχει «κόψει» η τοιχοποιία, μπαίνει μέσα όλος ο αέρας. Οταν βρέχει, σουρώνουμε το ταβάνι. Αν γίνει σεισμός, οι τοίχοι είναι στον αέρα. Κάναμε ένα τρίμηνο να κοιμηθούμε. Τώρα το συνηθίσαμε».
Για την κατάστασή του, αλλά και το «λουκέτο» σε περίπου 60 επιχειρήσεις, θεωρεί πως ευθύνονται οι «δαιδαλώδεις» διαδικασίες ελέγχου και έγκρισης φακέλων και η έλλειψη προσωπικού (ένας υπάλληλος μπορεί να έχει χρεωθεί και 200 φακέλους).
Κάποιοι μετέτρεψαν αγροτικά μετόχια άρον-άρον σε κατοικία, κάποιοι φιλοξενούνται σε συγγενείς, άλλοι εγκατέλειψαν εντελώς το Αρκαλοχώρι. «Εγώ, με 90% αναπηρία, κατάκοιτος, μένω σε τέσσερις λαμαρίνες, στα 24 τετραγωνικά στον οικίσκο-φυλακή που μου παραχωρήθηκε» μας λέει σε απόγνωση ο Ηρακλής Γεωργαλάκης, του οποίου το διαμέρισμα χαρακτηρίστηκε «κίτρινο». Εντός του βρίσκονται ακόμη όλα του τα υπάρχοντα.
«Μας πετάνε έξω. Πού θα πάω;»
Στις 31 Δεκεμβρίου κλείνει δυο χρόνια στον οικίσκο. «Και μας πετάνε έξω» αποκαλύπτει. «Πού θα πάω; Σπίτια να νοικιάσεις στο Αρκαλοχώρι δεν υπάρχουν. Και με κομμένη σύνταξη, πώς να νοικιάσω;».
Η Μ. Α. τρεις μήνες ενοικίαζε διαμέρισμα. «Δεν «έβγαινα» και γύρισα στο δις χαρακτηρισμένο «κίτρινο» σπίτι μου» αναφέρει. «Εκτοτε ζω με τον φόβο «τώρα θα κάνει σεισμό και θα με πλακώσει»». Ανέμενε τους αρμοδίους «να έρθουν έστω να «χαλάσουν» το μπαλκόνι γιατί είναι επικίνδυνο. Ακόμα δεν ήρθε κανένας. Είναι τρελό να περιμένεις δυο χρόνια τον μηχανικό και να τον χάνεις στις πλημμύρες».
«Στον σεισμό του 1999, στην Αθήνα, το υπουργείο Υποδομών είχε διορίσει 300 μηχανικούς. Εδώ μας στείλανε 17-20 άτομα. Κάνει θεομηνία, πιάνει φωτιά. Τρέχουν στην Εύβοια ή στη Θεσσαλία» διαμαρτύρεται η πρόεδρος της Δημοτικής Κοινότητας Αρκαλοχωρίου Χρυσούλα Κεγκέρογλου, που καταλογίζει μερίδιο ευθυνών και στον Δήμο Μινώα, καθώς «επί 2 χρόνια έχει κατεδαφίσει μόνο 96 κτίσματα».
«Δεν υπάρχουν λεφτά για περισσότερα» αμύνεται ο απερχόμενος δήμαρχος Μινώα, Μανώλης Φραγκάκης. «Δεν έχουν πληρωθεί εργολάβοι που κατεδάφισαν, ούτε έρχονται νέες πιστώσεις. Είναι και η γραφειοκρατία. Δεν βρίσκουμε κληρονόμους…».
Τι απαντά ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας
«Εχουν δοθεί πολλά λεφτά για τις κατεδαφίσεις» είναι ο αντίλογος του προέδρου ΤΕΕ Κρήτης Γιώργου Ταβερναράκη. «Και τα μπάζα στο Αρκαλοχώρι είναι ακόμα στους δρόμους». «Οπως είναι κι ο αμίαντος» προσθέτει ο κ. Γκαντάτσιος, αρνούμενος τον ισχυρισμό του υφυπουργού Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας Χρήστου Τριαντόπουλου ότι κληρονομικά-ιδιοκτησιακά ζητήματα έχουν μπλοκάρει τις διαδικασίες αποκατάστασης. «Σαράντα δημόσια κτίρια, τρία σχολικά συγκροτήματα και 50 ναοί που δεν φτιάχνονται έχουν ιδιοκτησιακό ζήτημα;» ρωτάει.
«Ο στόχος όλων μας είναι να φτιαχτούν τα σπίτια ξανά και οι κάτοικοι να μείνουν εκεί» τονίζει σε επικοινωνία με το «Βήμα» ο υφυπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. «Μέχρι τώρα διαμένουν στους οικισμούς οικίσκων που έχουν διαμορφωθεί».
Δεν έχει, υποστηρίζει, εικόνα ότι πολίτες μένουν σε σπίτια που έχουν χαρακτηριστεί ως «κίτρινα» και ως «κόκκινα», παρ’ όλη την αντίθετη σύσταση. «Θα διερευνήσουμε όμως την πληροφορία, διότι έχουμε ενεργοποιήσει το σχήμα της προσωρινής στέγασης, ώστε οι σεισμόπληκτοι να μη μένουν στα σπίτια αυτά. Αλλωστε, τα επικινδύνως ετοιμόρροπα σπίτια πρέπει να κατεδαφιστούν».
«Δυστυχώς, το έργο δεν έχει υλοποιηθεί από το δήμο στους χρόνους που έπρεπε» παραδέχεται ο υφυπουργός, που έχει επισκεφθεί το Αρκαλοχώρι με τον δήμαρχο Ανατολικής Σάμου και τον δήμαρχο Τυρνάβου, «σε μια προσπάθεια μεταφοράς τεχνογνωσίας». Ακολούθως έχει εκφράσει τη σκέψη «να αξιοποιηθεί η περιφέρεια».
Για την απλοποίηση των διαδικασιών, για τα «κίτρινα» και τα «πράσινα» κτίρια, ο πρόεδρος ΤΕΕ Κρήτης Γιώργος Ταβερναράκης έχει ήδη καταθέσει συγκεκριμένη πρόταση: «Να εκδίδεται η άδεια μικρής κλίμακας με ευθύνη μηχανικού, μέσω του Συστήματος Ηλεκτρονικών Αδειών e-Αδειες, βάζοντας πλαφόν».
