Η είδηση της λεπτομερέστατης χαρτογράφησης τμήματος του εγκεφαλικού ιστού ποντικού, ορθώς χαιρετίστηκε ως μεγάλο επίτευγμα από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Πρόκειται όντως για επίτευγμα και μάλιστα πολυεπίπεδο: επιστημονικό, τεχνολογικό αλλά και πολιτισμικό.
Αφενός, πρόκειται για την πρώτη φορά που συνδέεται – σε τέτοιο επίπεδο ανάλυσης – η μορφολογία με τη λειτουργικότητα των νευρικών κυττάρων, και αφετέρου, οι τεχνολογίες που αναπτύχθηκαν για τη χαρτογράφηση αποτελούν εργαλεία για τη συνέχιση της έρευνας.
Τέλος, η ευρεία συνεργασία που απαιτήθηκε για το πρόγραμμα (ονομάζεται MICrONS) καλλιέργησε μια συνεργατική επιστημονική κουλτούρα, η οποία είναι απαραίτητη για την επίτευξη του τελικού στόχου: την κατανόηση της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τα δεδομένα της χαρτογράφησης είναι προσβάσιμα σε όλους τους επιστήμονες που θα θελήσουν να τα αξιοποιήσουν στις δικές τους μελέτες. Διότι, κακά τα ψέματα, απαιτείται η συνεργασία όλων για να διαλευκανθούν τα μυστικά του εγκεφάλου μας.
Πού βρισκόμαστε όμως ως προς αυτό; Αν φανταστούμε το εγχείρημα της κατανόησης της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου ως ένα ταξίδι από το Σύνταγμα μέχρι την Πλατεία Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη, με δεδομένο ότι ο πειραματισμός αφορούσε τμήμα του οπτικού φλοιού ποντικού, μάλλον βρισκόμαστε ακόμη στο Σύνταγμα και κάνουμε σημειωτόν!
Προθέρμανση, δηλαδή, για τον μεγάλο αγώνα. Και αν πάλι δεχθούμε ότι η εξελικτική σχέση ανάμεσα στα δύο θηλαστικά (ποντίκι, άνθρωπος) είναι τέτοια που επιτρέπει αναγωγές από το ένα είδος στο άλλο, τότε ίσως και να έχουμε φτάσει μέχρι τη διασταύρωση Βασιλίσσης Σοφίας και Ηρώδου Αττικού!
Θα ήταν όμως λάθος να αφήσουμε έξω από αυτόν τον παραλληλισμό την ποιοτική συνιστώσα και να μείνουμε μόνο στην ποσοτική, δηλαδή στο μικρό ποσοστό του εγκεφάλου ποντικού που μελετήθηκε. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα του προγράμματος αφορά τους ανασταλτικούς νευρώνες.
Οι νευρώνες αυτοί αντιπροσωπεύουν μόλις το 5% του συνόλου αλλά ο ρόλος τους στη φυσιολογία του εγκεφάλου είναι καθοριστικός: παραδείγματος χάριν, έχει διαπιστωθεί (από προηγούμενα πειράματα) ότι η παρουσία τους και η δράση τους είναι απαραίτητες για τη μνήμη και τη μάθηση.
Πράγματι, αυτό αντικατοπτρίζουν και τα ευρήματα του προγράμματος MICrONS, σύμφωνα με τα οποία διαφορετικές ομάδες ανασταλτικών νευρώνων τοποθετούνται στον χώρο με αξιοσημείωτη ακρίβεια προκειμένου να ελέγχουν συλλογικά τη δραστηριότητα συγκεκριμένων πληθυσμών διεγερτικών κυττάρων.
Αν στα παραπάνω προστεθεί και το γεγονός ότι τα λειτουργικά δεδομένα του προγράμματος χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία του «ψηφιακού διδύμου» του εγκεφάλου του ποντικού (ώστε με τη βοήθεια υπολογιστικών μοντέλων να διερευνώνται ερωτήματα πριν επαληθευτούν εργαστηριακά), διαπιστώνουμε ότι η ταχύτητα διερεύνησης του εγκεφάλου θα αυξηθεί θεαματικά.
Με άλλα λόγια, μπορεί να διανύσαμε μικρή απόσταση, αλλά τώρα αποκτήσαμε ταχύτερο όχημα. Και η συνέχεια της διαδρομής προβλέπεται εξαιρετικά ενδιαφέρουσα…
