Μνημεία πληγωμένα από τον χρόνο και την αδιαφορία

Πώς θα ήταν άραγε ο κόσμος, αν μνημεία αδιαμφισβήτητης αρχιτεκτονικής και ιστορικής αξίας, όπως το Ταζ Μαχάλ ή το Κολοσσαίο, δεν συντηρούνταν, αλλά αφήνονταν στη φθορά του χρόνου βουβά και «πληγωμένα»; Θα ήταν άδειος από στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς, όλα αυτά που κάνουν τον κόσμο μας πιο ιδιαίτερο, πιο όμορφο, πιο γεμάτο!

Αξιόλογα μνημεία με ιστορική αξία υπάρχουν σε κάθε γωνιά της υφηλίου, σε κάθε επαρχιακή πόλη ή χωριό, μάρτυρες τρανοί μιας ιστορικής συνέχειας, «γέφυρες» ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν. Για να μπορούμε εμείς οι τωρινοί αλλά και οι επόμενες γενιές να μαθαίνουμε την ιστορία του τόπου και των προγόνων μας.

Τρία τέτοια μνημεία βρίσκονται στην πόλη του Αργους: οι οικίες Δημητρίου Τσώκρη, Χρήστου Βλάσση και Σπυρίδωνος Τρικούπη. Τα μνημεία αυτά αντανακλούν την αστική και λαϊκή αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα, την εποχή του νεοκλασικισμού, που ξεκινά την εποχή του Καποδίστρια και κορυφώνεται μετά το 1880 έως τις αρχές του 20ού αιώνα. Τα κτίρια αυτά, αν και έχουν ενταχθεί στα διατηρητέα μνημεία της πόλης μας, δυστυχώς, εδώ και πολλά χρόνια, δεν έχουν αποκατασταθεί. Τι λένε οι ιστορικοί της πόλης; Η έρευνά μας κατέληξε στις παρακάτω ιστορίες.

Οικία Τσώκρη: Eνα εξαίρετο αρχοντικό αφημένο στην τύχη του

Στην οδό Καρατζά βρίσκεται το σπίτι του Δημητρίου Τσώκρη (1796-1875), στρατηγού και καπετάνιου κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Το κτίριο κατασκευάστηκε το 1828-1829 από τον αρχιτέκτονα Θ. Βαλλινό και απηχεί την αστική παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Πελοποννήσου των αρχών του 19ου αιώνα.

Είναι χτισμένο με πελεκητές πέτρες από λευκό ασβεστόλιθο. Χαρακτηριστικό του κτιρίου είναι η μεγάλη εξωτερική βεράντα του πρώτου ορόφου με τα νεοκλασικά κολονάκια και τα πορφυρά αετώματα, τα οποία φαίνεται ότι προστέθηκαν μεταγενέστερα.

Οικία Τσώκρη.

Την οικία διακοσμούσε ένα μεγάλο ανάγλυφο, στο οποίο εσφαλμένα πίστευαν ότι απεικονίζεται η αργεία ποιήτρια Τελέσιλλα. Στο εσωτερικό υπάρχει πλακόστρωτο δάπεδο, ξύλινη σκάλα με σφυρήλατο κάγκελο και προσωπικά αντικείμενα του ιδιοκτήτη. Ο Τσώκρης είχε στενή σχέση με τον Ιωάννη Καποδίστρια, τον οποίο φιλοξενούσε όταν αυτός επισκεπτόταν το Αργος. Μάλιστα φαίνεται ότι είχε και δικό του γραφείο στην οικία.

Σήμερα ο επισκέπτης, περνώντας έξω από τη μεγάλη σιδερένια πόρτα του αρχοντικού, θα δει τον κήπο του γεμάτο χορτάρια και σκουπίδια, τη δίφυλλη πόρτα ανοιχτή σε κάθε είδους τετράποδο επισκέπτη και θα αντικρίσει τις φθορές στους τοίχους και στα διακοσμητικά αρχιτεκτονικά στοιχεία (αετώματα, ακροκέραμα, κολονάκια).

Η οικία Τσώκρη, αρχιτεκτονικό σύμβολο της πόλης, βρίσκεται ερειπωμένη και εγκαταλελειμμένη, παρότι έχει ανακηρυχθεί ήδη από το 1965 διατηρητέο μνημείο.

Το 2013 με χρηματοδότηση του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής απαλλοτριώθηκε από τον Δήμο Αργους-Μυκηνών, για να γίνει μουσείο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Και όμως, 12 χρόνια μετά το κτίριο συνεχίζει να αποπνέει το ίδιο αίσθημα εγκατάλειψης, ασφυκτικά περιστοιχισμένο από τις σύγχρονες κατοικίες που ορθώνονται γύρω του, αφού διατηρητέο ανακηρύχθηκε μόνο το κτίριο και όχι η αυλή του, η οποία τεμαχίστηκε σε μικρότερα οικόπεδα και στη συνέχεια πουλήθηκε.

• «Τα βιβλιαράκια μου, τα βιβλιαράκια μου!». Τόση ευτυχία ένιωθα!

Οικία Χρήστου Βλάσση: Μην πλησιάζετε! Το κτίριο είναι ετοιμόρροπο!

Ακόμα ένα κτίριο το οποίο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο από το 1982 είναι η οικία της οικογένειας Βλάσση. Ο Χρήστος Βλάσσης (πέθανε το 1849) ήταν προεστός και μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Συμμετείχε ενεργά στα πολιτικά πράγματα του τόπου τόσο κατά τη διάρκεια της Επανάστασης όσο και μετεπαναστατικά. Την περίοδο 1834-1838 διετέλεσε πρώτος δήμαρχος Αργους.

Το σπίτι του, που βρίσκεται νότια του ναού της Αγίας Αικατερίνης και αντικατοπτρίζει τη λαϊκή αρχιτεκτονική της πόλης μας, είναι διώροφο με τετράριχτη κεραμωτή στέγη και ξύλινη τραβηχτή κορνίζα σε όλο το περιμετρικό γείσο. Δυστυχώς, η αμέλεια των δημοτικών αρχών να το συντηρήσουν και να φροντίσουν για την αποκατάστασή του τόσα χρόνια έχει σοβαρές συνέπειες στο μνημείο: η στέγη είναι ετοιμόρροπη, οι σοβάδες έχουν αποκολληθεί και τα παραθυρόφυλλα χάσκουν επικίνδυνα πάνω από τα κεφάλια των περαστικών. Η μόνη παρέμβαση του δήμου στο κτίριο ήταν η τοποθέτηση μιας επιγραφής που προειδοποιεί τους πολίτες της περιοχής να μην παρκάρουν τα αυτοκίνητά τους κάτω από αυτό.

Οικία Βλάσση.

Οικία Σπυρίδωνος Τρικούπη: Από τον βανδαλισμό στην εγκατάλειψη

Το τελευταίο κτίριο στο Αργος που κηρύχθηκε διατηρητέο το 1982 και βρίσκεται ακόμα σε άθλια κατάσταση είναι η οικία Σπυρίδωνος Τρικούπη, ιστορικού της ελληνικής επανάστασης και πρώτου πρωθυπουργού της χώρας (1828-1829). Το 1830 ο Σπυρίδων Τρικούπης, πατέρας του Χαρίλαου Τρικούπη, αιτήθηκε από το κράτος να του παραχωρηθεί εθνική γη, οικόπεδο δηλαδή, στο Αργος, αίτημα το οποίο έγινε δεκτό, μολονότι είχε πλέον παραιτηθεί από το αξίωμα του πρωθυπουργού.

Το σπίτι αγόρασε το 1847 ο Νικόλαος Οικονόμου από την οικογένεια Κυπαρίσση, ενώ στις αρχές του 20ού αι. περιήλθε στην κυριότητα του δικηγόρου Εμμανουήλ Οικονόμου ή Κωλέττη. Το 1985 το σπίτι μεταβιβάστηκε από τους κληρονόμους του Οικονόμου στην Αγροτική Τράπεζα έναντι 49,5 εκατ. δραχμών. Σήμερα το κτίριο ανήκει στην Τράπεζα Πειραιώς, η οποία το έχει παραμελήσει τελείως και το έχει αφήσει αναξιοποίητο.

• Χαρίλαος Τρικούπης: Το σπουδαίο έργο του και το «δυστυχώς επτωχεύσαμεν»

Αποτελεί εξαίρετο δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής. Περιβάλλεται από μαντρότοιχο με μεγάλη σιδερένια καγκελόπορτα που ευθυγραμμίζεται με την κύρια είσοδο του σπιτιού. Ανάμεσα στον μαντρότοιχο και την οικία παρεμβάλλεται πλακόστρωτο δάπεδο. Η οικία είναι διώροφη με εξώστη στην πίσω μεριά και κήπο. Παλαιότερα (1993) την είχαν βανδαλίσει άγνωστοι, με αποτέλεσμα να καταστραφεί ένα μεγάλο μέρος του εσωτερικού της πλούτου: ξύλινο κλιμακοστάσιο, τζάκι, έπιπλα, τοιχογραφίες, οροφογραφίες. Σήμερα ο εξώστης που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά έχει σχεδόν γκρεμιστεί, ενώ μεγάλα ανοίγματα στα θεμέλια του ημιυπόγειου προοιωνίζονται το τραγικό του τέλος.

Τις πταίει;

Αν και τα τρία αυτά νεοκλασικά κτίρια έχουν ανακηρυχθεί διατηρητέα μνημεία, η αποκατάστασή τους παραμένει στη θεωρία. Δεν έχει γίνει καμία κίνηση, κανενός είδους συντήρηση, καμία πρόοδος που να μαρτυρεί την ευαισθησία των δημοτικών αρχών. Και όσο τα χρόνια κυλούν τόσο η μάχη με τον χρόνο γίνεται πιο δύσκολη, τόσο οι φθορές πολλαπλασιάζονται, τόσο το έργο της αποκατάστασης βαραίνει.

Πρέπει να επισημανθεί βέβαια εδώ η φιλότιμη προσπάθεια που έχουν κάνει κατά καιρούς διακεκριμένοι πολίτες του Αργους, αλλά και πολίτες άλλων πόλεων με δημοσιεύματα σε εφημερίδες και συγκέντρωση υπογραφών για τη διάσωσή τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μεγάλη κινητοποίηση το 2021, με αφορμή την επέτειο για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, κατά την οποία πολίτες από τον επιστημονικό και καλλιτεχνικό κόσμο έστειλαν επιστολή, την οποία είχαν υπογράψει ονομαστικά, προς τα υπουργεία Πολιτισμού και Περιβάλλοντος με αίτημα τη διάσωση των ιστορικών κτιρίων του Αργους. Ο τοπικός Τύπος, επίσης, κατά καιρούς επέκρινε την αδιαφορία των δημοτικών αρχών και την ανάγκη καθαρισμού των περικείμενων χώρων.

Γιατί αυτά τα ιστορικά κτίρια παραμένουν ακόμα τόσα χρόνια στην ίδια άθλια κατάσταση; Γιατί αντί να είναι τοπικά μουσεία, δηλαδή κοιτίδες πολιτισμού που θα βοηθούσαν στην ανάδειξη της τοπικής και εθνικής ιστορίας αλλά και την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, παραμένουν αναξιοποίητα;

Ας ελπίσουμε ότι οι Αρχές της περιοχής, που ξεκίνησαν πρόσφατα την αποκατάσταση της νεοκλασικής δημοτικής αγοράς, κτίριο του 1889 επί δημαρχίας Σπήλιου Καλμούχου, και της δυτικής πτέρυγας των στρατώνων του Καποδίστρια, όπου θα στεγαστεί το Επιγραφικό Μουσείο του Αργους, θα προβούν και στις απαραίτητες ενέργειες, μελέτες και αναθέσεις για την αποκατάσταση και των υπόλοιπων νεοκλασικών κτιρίων που κοσμούν την πόλη.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο ένθετο «Το Βήμα της Άργους» του 2ου Γενικού Λυκείου Άργους που κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» στις 28 Σεπτεμβρίου 2025.