Τι είναι η ευτυχία και πώς μπορούμε να την αποκτήσουμε; Είναι μια διά βίου επίπονη προσπάθεια που στο τέλος μπορεί και να αποδειχθεί μάταια ή είναι κάτι που μπορούμε να αναλύσουμε, να κατακτήσουμε ή και να… σπουδάσουμε; Με λίγα λόγια: μπορούμε να εκπαιδευτούμε στο να γίνουμε πιο ευτυχισμένοι;
Ο διεθνούς φήμης ψυχολόγος Ταλ Μπεν-Σαχάρ παρέδιδε επί σειρά ετών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ ένα από τα πιο δημοφιλή μαθήματα στη Θετική Ψυχολογία σε περισσότερους από 1.000 φοιτητές ανά εξάμηνο, το περιεχόμενο των οποίων μετέτρεψε στη συνέχεια σε πολυμεταφρασμένα βιβλία. Σήμερα μπορεί με ευκολία να οριοθετήσει την «επιστήμη της ευτυχίας».
Μπορούμε εύκολα να γίνουμε ευτυχισμένοι;
«Μπορούμε πάντα να γίνουμε λίγο περισσότερο ευτυχισμένοι. Δεν θα έκανα αυτό που κάνω αν δεν το πίστευα αυτό. Η ευτυχία, όπως κάθε δεξιότητα, είναι κάτι για το οποίο πρέπει να δουλέψουμε, κάτι που χρειάζεται χρόνο και προσπάθεια για να καλλιεργηθεί – όπως ακριβώς και κάθε δεξιότητα. Δεν μπορούμε να γίνουμε καλοί πιανίστες ή καλοί μπασκετμπολίστες διαβάζοντας ένα βιβλίο για το πιάνο ή το μπάσκετ. Η επένδυση σε χρόνο και προσπάθεια παίζοντας ένα μουσικό όργανο ή στο γήπεδο είναι απαραίτητη αν θέλουμε να γίνουμε καλύτεροι, να φτάσουμε πιο μακριά, να ανέβουμε ψηλότερα. Κι όμως πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι διαβάζοντας ένα βιβλίο αυτοβοήθειας θα γίνουν πιο ευτυχισμένοι. Τέτοιες προσδοκίες είναι μη ρεαλιστικές και ως εκ τούτου αποτρέπουν τη δυνατότητα πραγματικής και διαρκούς αλλαγής. Πρέπει να καταβάλουμε προσπάθεια αν θέλουμε να γίνουμε πιο ευτυχισμένοι».
Αυτά διδάσκει η επιστήμη της ευτυχίας;
«Η επιστήμη της ευτυχίας εστιάζει στην ευημερία, σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο – σε θέματα όπως η αγάπη, η αυτοεκτίμηση, η αισιοδοξία και η χαρά. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την πιο διαδεδομένη εστίαση στην παθολογία – στη νεύρωση, το άγχος και την κατάθλιψη. Επιπλέον, η επιστήμη της ευτυχίας εστιάζει κυρίως σε ό,τι λειτουργεί, είτε σε άτομα είτε σε σχέσεις. Για παράδειγμα, η πρώτη ερώτηση ενός συμβούλου γάμου προς ένα ζευγάρι θα ήταν: «Τι δεν πάει καλά στη σχέση σας;». Ενας θετικός ψυχολόγος θα ρωτούσε πρώτα: «Τι λειτουργεί στη σχέση σας; Τι θαυμάζετε/εκτιμάτε ο ένας στον άλλον;». Αφού διαπιστώσει τι λειτουργεί, θα προχωρούσε στο επόμενο στάδιο, που είναι η αντιμετώπιση αυτού που δεν λειτουργεί. Ετσι, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας».
Ποια είναι τα πιο ισχυρά εμπόδια στην επιδίωξη της ευτυχίας;
«Υπάρχουν μερικοί μύθοι γύρω από την ευτυχία που εμποδίζουν τους ανθρώπους να την επιτύχουν. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι περισσότερα χρήματα ή μεγαλύτερο κύρος θα τους έκαναν πιο ευτυχισμένους, κάτι που δεν ισχύει. Πολλές έρευνες διαπίστωσαν μια πολύ χαμηλή συσχέτιση μεταξύ του υλικού πλούτου και της ευτυχίας, εκτός από τις περιπτώσεις φτώχειας, όπου οι βασικές ανάγκες των ανθρώπων δεν ικανοποιούνταν. Αυτές οι μελέτες δείχνουν ότι η ευτυχία εξαρτάται κυρίως από την κατάσταση του μυαλού μας και όχι από την ιδιότητά μας ή την κατάσταση του τραπεζικού μας λογαριασμού.
Επίσης υπάρχουν όμως έρευνες που δείχνουν ότι όσοι κυνηγούν με μανία την ευτυχία είναι πιο πιθανό να είναι μοναχικοί – ένα χαρακτηριστικό που συνδέεται στενά με την κατάθλιψη και τη… δυστυχία. Ο βρετανός φιλόσοφος Τζον Στιούαρτ Μιλ υποστήριζε ότι «ευτυχισμένοι είναι μόνο όσοι έχουν το μυαλό τους προσηλωμένο σε κάποιο άλλο αντικείμενο εκτός από τη δική τους ευτυχία». Ποιο θα μπορούσε να είναι αυτό το αντικείμενο εκτός από τη δική τους ευτυχία; Να επιδιώκουν να βρουν το νόημα των πραγμάτων, να καλλιεργούν τις σχέσεις τους, να είναι ευγενικοί, να εκφράζουν ευγνωμοσύνη κ.ο.κ.».
Ποια χαρακτηριστικά των σύγχρονων ανθρώπων ευθύνονται κυρίως για τη δυστυχία τους;
«Οι σχέσεις είναι ζωτικής σημασίας για την αληθινή και διαρκή ευτυχία. Σήμερα πάρα πολλοί άνθρωποι δίνουν προτεραιότητα στην εργασία ή τα χρήματα και οι σχέσεις μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Ο χρόνος με τους ανθρώπους για τους οποίους νοιαζόμαστε και οι οποίοι νοιάζονται για εμάς είναι κρίσιμος για την ευτυχία. Οι σχέσεις πρέπει να είναι πραγματικές. Χίλιοι φίλοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν υποκαθιστούν τον έναν καλό φίλο. Οι αλληλεπιδράσεις πρόσωπο με πρόσωπο, χωρίς την παρεμβολή της τεχνολογίας, είναι σημαντικές. Στην πραγματικότητα, η έρευνα αποδεικνύει ότι όσο περισσότερο χρόνο περνάμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τόσο πιο μοναχικοί είμαστε. Το κλειδί είναι να αποσυνδεθούμε από την τεχνολογία ώστε να μπορέσουμε να συνδεθούμε με τους ανθρώπους.
Η απενεργοποίηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (καθώς και του τηλεφώνου και άλλων τεχνολογιών) για λίγες ώρες κάθε μέρα είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία. Επίσης ένας από τους λόγους για την αύξηση της κατάθλιψης και του άγχους σήμερα είναι ότι υποθέτουμε ότι όλοι οι άλλοι έχουν συνεχώς μια καταπληκτική ζωή. Αυτό άλλωστε μαθαίνουμε μέσα από τις σελίδες τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Και δεν θέλουμε να φανούμε αφύσικοι, γι’ αυτό κρύβουμε τη θλίψη μας, το άγχος και τον φόβο μας. «Πώς τα πας;» μας ρωτάνε και απαντάμε: «Ω, είμαι μια χαρά, εσύ;». Το να φοράμε τη μάσκα της ευτυχίας είναι τελικά αυτοκαταστροφικό – για τον εαυτό μας και για τους άλλους. Η μεγάλη απάτη οδηγεί στη μεγάλη κατάθλιψη».
