Ενα κρίσιμο ραντεβού στη Χάγη έχουν την προσεχή Τρίτη και Τετάρτη οι ηγέτες των 32 χωρών-μελών του ΝΑΤΟ που θα καθίσουν γύρω από το ίδιο τραπέζι για να συζητήσουν τις παγκόσμιες προκλήσεις από τους εξελισσόμενους πολέμους στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή, την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας, αλλά κυρίως για να επιχειρήσουν να συμφωνήσουν στα νέα όρια των αμυντικών προϋπολογισμών.

Ο ρόλος της Ελλάδας

Η Ελλάδα, σε μια συνάντηση με τόσο ισχυρή γεωπολιτική ατζέντα, μόνο περιφερειακό ρόλο έχει και στο τραπέζι των μεγάλων μπορεί να καθίσει ως χώρα που υποστηρίζει το Ισραήλ, με ισορροπημένο ωστόσο τρόπο καθώς αναφέρεται πάντα στην προστασία των αμάχων και στην ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα.

Η χώρα μας δεν θα μπορούσε να κινείται διαφορετικά καθώς, ως έχουσα την προεδρία στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, κατάφερε πρόσφατα να περάσει ψήφισμα για την προστασία των αμάχων.

Επιπλέον, υπάρχουν πραγματικές ανησυχίες για πιθανές επιπτώσεις από τη στρατηγική σχέση Ελλάδας – Ισραήλ, κυρίως προβοκάτσιες ή ακόμα και τρομοκρατικές επιθέσεις, ενώ έχει ξεκινήσει η τουριστική σεζόν, για αυτό οι αρχές ασφαλείας βρίσκονται σε επίπεδο αυξημένης επιφυλακής.

Η πρόκληση για την ελληνική διπλωματία

Οι γρίφοι και οι προκλήσεις για την ελληνική διπλωματία θα είναι εξίσου μεγάλες όσο και για άλλες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς οι ΗΠΑ, σύμφωνα με πληροφορίες, θα επιχειρήσουν κατά τη διάρκεια της συνόδου να αποσπάσουν ομοφωνία στην αναγνώριση του δικαιώματος του Ισραήλ να αμύνεται, καθώς επίσης και να υπάρξει κάποιου είδους στήριξη του ΝΑΤΟ στο Ισραήλ, όπως έγινε και στη σύνοδο του G7.

Ωστόσο, η Ελλάδα, λόγω της γνωστής απειλής την οποία αντιμετωπίζει, παραμένει μία από τις χώρες που παραδοσιακά δαπανούν υψηλό ποσοστό του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ) για εξοπλισμούς. Σύμφωνα με τον πιο πρόσφατο στόχο, με ποσοστό 3% του ΑΕΠ το 2024, βρισκόμαστε στην πέμπτη θέση πίσω από την «πρωταθλήτρια» Πολωνία (4,2%), τις ΗΠΑ (3,38%), την Εσθονία (3,4 %) και τη Λετονία (3,2%). Οι χώρες της Βαλτικής και εν γένει τα κράτη που συνορεύουν με τη Ρωσία έχουν αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές δαπάνες τους.

Στον αντίποδα, μεγάλες χώρες της Ατλαντικής Συμμαχίας είναι κοντά ή και κάτω από το όριο του 2%. Πάνω από τον πήχη είναι το Ηνωμένο Βασίλειο (με 2,3%), η Γερμανία (με 2,12%) και η Γαλλία (με 2,1%), ενώ κάτω από τον πήχη περνούν η Ιταλία (με 1,5 %) και η Ισπανία (με μόλις 1,3%). Δύο ακόμη πολυπληθείς χώρες, ο Καναδάς (με 2%) και η Τουρκία (με 1,9%), είναι στο όριο. Στις χαμηλότερες σειρές της κατάταξης είναι το Λουξεμβούργο (με 0,72%), το Βέλγιο (με 1,2 %), η Πορτογαλία (με 1,3%), η Σλοβενία (με 1,4%), η Αλβανία (με 1,6%), η Σλοβακία (με 1,7%) και η Κροατία (με 1,8%).

Η χώρα μας ξεκινάει, δηλαδή, από μια καλή θέση σε ό,τι αφορά τις εξοπλιστικές δαπάνες, στο απροσδιόριστο αυτή τη στιγμή κλίμα της συνόδου, στην οποία η παρουσία του Ντόναλντ Τραμπ, η πρώτη της δεύτερης θητείας του σε νατοϊκή σύνοδο, προκαλεί το αυξημένο ενδιαφέρον επειδή κανένας δεν μπορεί να προδικάσει πώς θα κινηθεί.

Οι προετοιμασίες για τη Σύνοδο ΝΑΤΟ

Το διπλωματικό παρασκήνιο εν όψει της συνόδου είναι έντονο και οι άτυπες επαφές ανάμεσα σε ηγέτες είναι πυκνές, καθώς όλες οι πλευρές προετοιμάζονται για την τελική διαπραγμάτευση που θα γίνει γύρω από τα όρια των δαπανών. Σχετικές πληροφορίες επιμένουν ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θα προσέλθει στη σύνοδο υιοθετώντας τη σκληρή γλώσσα που χρησιμοποιεί, δίνοντας μεγάλη βαρύτητα στην αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ, χωρίς εξαιρέσεις για υποδομές και με αυστηρό χρονοδιάγραμμα μέχρι το 2030.

Κεντρική επιδίωξη του αμερικανού προέδρου είναι, κατά την προσφιλή τακτική του, να ασκήσει πίεση ώστε να εξασφαλίσει συμβόλαια για τις αμυντικές βιομηχανίες της χώρας του. Από την άλλη πλευρά, οι ευρωπαίοι ηγέτες θα επιχειρήσουν και εκείνοι να επιτευχθεί η ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και να αναγνωριστεί ως ο ευρωπαϊκός πυλώνας του ΝΑΤΟ, εφόσον θα αυξήσουν σημαντικά τις δικές τους δαπάνες για εξοπλισμούς ώστε να προσεγγίσουν τα επίπεδα των ΗΠΑ.

Τις προηγούμενες ημέρες ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε, που ήταν αποδέκτης των ζωηρών αντιρρήσεων που εκφράζονται από ορισμένες χώρες, όπως η Ισπανία, εμφανίστηκε κάπως διαλλακτικός, δηλώνοντας ότι ο στόχος του 5% αφορά κατά 3,5% αμιγώς αμυντικές δαπάνες και το υπόλοιπο 1,5% δαπάνες και επενδύσεις που σχετίζονται με την ασφάλεια και την άμυνα, όπως οι υποδομές, η βιομηχανία και η ανθεκτικότητα (βλέπε: πολιτική προστασία).

Ο ορίζοντας

Ο ολλανδός πρώην πρωθυπουργός, ο οποίος στη Χάγη θα «παίζει εντός έδρας», άνοιξε επίσης παράθυρο ούτως ώστε ο αρχικός χρονικός ορίζοντας για την υλοποίηση της δέσμευσης να μην είναι το 2030, αλλά το 2035. Ωστόσο η απόφαση επ’ αυτού δεν έχει ακόμα οριστικοποιηθεί και αναμένεται να αποτελέσει θέμα συζήτησης μεταξύ των ηγετών. Ο Ρούτε, όμως, είναι άκαμπτος στο χρονοδιάγραμμα, που θέλει στο τέλος του τρέχοντος έτους όλες οι χώρες να δαπανήσουν για την άμυνά τους τουλάχιστον το 2% του ετήσιου ΑΕΠ, ένα όριο το οποίο είχε τεθεί ήδη από το 2014, αλλά λίγες χώρες το έχουν τηρήσει.

Ενα επιπλέον μεγάλο αγκάθι που έχει ανακύψει είναι αν, για να επιτευχθεί η αύξηση των εξοπλιστικών δαπανών, θα χρειαστεί να περικοπούν κοινωνικές δαπάνες, σύμφωνα με το γνωστό δίλημμα «κανόνια ή βούτυρο». Οι αντιδράσεις σε μια τέτοια απόφαση αναμένονται ισχυρές, καθώς χώρες όπως η Ισπανία, που απέχουν πολύ από τα όρια, θέλουν να έχουν εξαιρέσεις, όπως αφήνει να διαφανεί ο Σοσιαλιστής πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ.

Κάτι τέτοιο, όμως, δεν μπορεί να συμβεί και αν επιμείνει ο ισπανός πολιτικός, τα πράγματα θα γίνουν δύσκολα, αφού οι αποφάσεις στις συνόδους του ΝΑΤΟ λαμβάνονται με ομοφωνία. Τα περιθώρια για διαπραγμάτευση ουσίας είναι σφικτά, αφού οι 32 θα παρακαθήσουν σε δείπνο που θα παραθέσει το βράδυ της Τρίτης το βασιλικό ζεύγος της Ολλανδίας και η διάρκεια της Ολομέλειας της συνόδου την Τετάρτη δεν αναμένεται να διαρκέσει πέραν των τριών ωρών.

Τι θα πει ο Μητσοτάκης

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος θα συνοδεύεται στη Χάγη από τους υπουργούς Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη και Εθνικής Αμυνας Νίκο Δένδια, αναμένεται να επισημάνει ότι η Ελλάδα τηρούσε τις συμμαχικές της δεσμεύσεις ακόμη και κατά τη διάρκεια των δύσκολων χρόνων της δημοσιονομικής κρίσης.

Ο ίδιος άλλωστε, όπως τονίζουν συνεργάτες του, είναι από τους πρώτους ευρωπαίους ηγέτες που υπογράμμισε την επείγουσα ανάγκη οι Ευρωπαίοι να επενδύσουν περισσότερο και πιο έξυπνα στην συλλογική ευρωπαϊκή άμυνα και να διαμορφώσουν έναν ισχυρό αμυντικό ευρωπαϊκό πυλώνα συμπληρωματικά στο ΝΑΤΟ.

Πρόσφατα η Ελλάδα παρουσίασε 12ετές εξοπλιστικό πρόγραμμα ύψους 25 δισ. ευρώ, μια που με τη διευκόλυνση που δίνεται από τη «ρήτρα διαφυγής» δεν θα χρειαστεί να περικόψει δαπάνες σε άλλους τομείς.

Με αντικείμενο την ατζέντα της νατοϊκής συνόδου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης συνομίλησε τηλεφωνικά το απόγευμα της Παρασκευής με τον καγκελάριο της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς. Συζήτησαν επίσης και θέματα περιφερειακού ενδιαφέροντος με έμφαση στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή.

Διπλωματικές πηγές στην Αθήνα αναφέρουν ότι τα ελληνοτουρκικά δεν θα είναι μέρος της ατζέντας στη Χάγη. Γι’ αυτό και δεν υπάρχει στο πρόγραμμα του Πρωθυπουργού επαφή με τον τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που θα είναι στη σύνοδο. «Χωρίς πάντως να αποκλείεται να ανταλλάξουν απόψεις δι’ ολίγον, εφόσον, όπως είναι πολύ πιθανό σε τέτοιες συνόδους, βρεθούν ο ένας δίπλα στον άλλον» όπως αναφέρεται.