Οταν τον περασμένο Μάιο είδα τον Ρομέν Γαβρά να μπαίνει με φόρα στη σουίτα του ξενοδοχείου «Five» των Καννών για αυτή τη συνέντευξη, ένιωσα έκπληξη. Δεν τον είχα δει ποτέ από κοντά αλλά θυμόμουν αμυδρά μια μειλίχια φωνή από το τηλέφωνο σε παλαιότερη συνέντευξη· μια φωνή που μου είχε θυμίσει την ήπια χροιά της φωνής του πατέρα του, του Κώστα. Μου ήταν δύσκολο να συνδέσω εκείνη τη φωνή με τον θηριώδη, μελαχρινό μουσάτο που κάθισε μπροστά μου, διπλάσιος σχεδόν σε όγκο από τον πατέρα του. Ο Ρομέν Γαβράς, κάποτε το «κακό» παιδί της δικής του γενιάς κινηματογραφιστών στη Γαλλία (γεννημένος στις 4 Ιουλίου 1981), βρέθηκε εφέτος στο Φεστιβάλ Καννών (και αργότερα για τον ίδιο λόγο στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης) για να παρουσιάσει το τελευταίο του έργο, μια γκανγκστερική κωμωδία με τον τίτλο «Ο κόσμος σού ανήκει». Από την περασμένη Πέμπτη η ταινία προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες.

«Λοξός» υπόκοσμος

Ο Φρανσουά (Καρίμ Λεκλού), το κεντρικό πρόσωπο στο «Ο κόσμος σού ανήκει», είναι ένας μικροκακοποιός με όχι ιδιαίτερα υψηλό IQ και όνειρο να γίνει ο επίσημος διανομέας εταιρείας παγωτών στο…  Μαρόκο. Ωστόσο, το όνειρο θα χρειαστεί να περιμένει λιγάκι από τη στιγμή που στη μέση μπαίνει η παλαβιάρα μητέρα του (Ιζαμπέλ Ατζανί), μια έμπειρη αλλά άφραγκη κομπιναδόρισσα που έχει χάσει τα πάντα στον τζόγο. Η μόνη λύση που του απομένει για να βγάλει τα λεφτά που χρειάζεται είναι να δεχτεί την πρόταση του αρχηγού της τοπικής συμμορίας και να αναλάβει μια τελευταία «δουλειά» στην Ισπανία. Και βέβαια τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο.

«Κάποιοι σκηνοθέτες αρέσκονται να έχουν ως αφετηρία μια ιστορία, ή ένα πρόσωπο, έναν χαρακτήρα – εμένα μου αρέσει να αρχίζω από έναν κόσμο» μου είπε ο Ρομέν Γαβράς στις Κάννες. Εν προκειμένω ήταν ο υπόκοσμος. Μέσω ενός φίλου που είχε γνωριμίες στον υπόκοσμο, ο Γαβράς συνέλεξε στοιχεία από διάφορες ιστορίες και έπλασε τον κόσμο της ταινίας. «Ασφαλώς, η βασική ιστορία της ταινίας δεν είναι κάτι που δεν έχουμε ξαναδεί στον κινηματογράφο. Μια τελευταία «δουλειά» για να πάρουμε τα λεφτά και να φύγουμε. Αυτό που ήθελα όμως ήταν να «πειράξω» λίγο αυτή την κατάσταση. Με τον δικό μου τρόπο, να δω λοξά όλα τα στοιχεία που έχουμε ως δεδομένα σε αυτού του τύπου τις καταστάσεις».

Ο τρόπος που αντιμετωπίζει όλους αυτούς τους κακοποιούς, για παράδειγμα, δεν έχει κανένα στοιχείο εξωραϊσμού. Αντιθέτως ο Γαβράς τούς δείχνει άσχημους και κακούς. Χρησιμοποιεί την έκφραση «shitty characters». Επίσης, η ταινία έχει πολύ δυνατή αίσθηση χιούμορ. «Ορισμένες φορές η ασχήμια έχει περισσότερο ενδιαφέρον από την ομορφιά, διότι μέσω της ασχήμιας βλέπεις πόσο εύθραυστος μπορεί να είναι ένας shitty κόσμος» λέει. Οσο για το χιούμορ, θεωρεί ότι ο υπόκοσμος έχει «πολλή πλάκα, κυρίως επειδή σχεδόν πάντα πηγαίνει κάτι λάθος, πάντα υπάρχει ένας βλάκας που δεν καταλαβαίνει τι πρέπει να κάνει και τελικά όλα πάνε στράφι». Εξάλλου, για τον Γαβρά ο κόσμος του περιθωρίου έχει πάντα ενδιαφέρον διότι «στο περιθώριο πάντα συμβαίνει κάτι, και όταν δεν συμβαίνει κάτι, δεν έχεις ταινία». Οσο για την παλαβιάρα μάνα του ήρωα, μια Ατζανί σε πραγματική φόρμα, κατά δήλωση του σκηνοθέτη είναι μια ηρωίδα βασισμένη στη μητέρα του, την παραγωγό Μισέλ Ρέι, σύζυγο του πατέρα του επί 50 ακριβώς χρόνια (παντρεύτηκαν στο Αλγέρι στα γυρίσματα του «Ζ» το 1968).

Για τον Κώστα Γαβρά

«Θα ήταν ψέμα αν έλεγα ότι η ζωή μου δίπλα στον Κώστα Γαβρά δεν συντέλεσε στο να γίνω και εγώ κινηματογραφιστής» λέει ο Ρομέν. Ωστόσο, από πολύ νωρίς είχε καταλάβει ότι αν θα έκανε κάτι στη ζωή του σχετικό με τον κινηματογράφο, αυτό το «κάτι» δεν θα είχε καμία σχέση με το σινεμά του πατέρα του. «Νομίζω ότι ο πατέρας μου έφτιαχνε ταινίες για έναν κόσμο που καταλάβαινε πολύ καλά ενώ εγώ φτιάχνω ταινίες για έναν κόσμο που δεν καταλαβαίνω καθόλου» είπε. «Οι ταινίες μου είναι θολές και ακαθόριστες, επειδή απλούστατα ζούμε σε έναν θολό και ακαθόριστο κόσμο. Ανθρωποι σε σύγχυση, πλοκή σε σύγχυση, το τέλος σε σύγχυση, ακόμα και εγώ είμαι ένας σκηνοθέτης σε σύγχυση».

Αυτή η δήλωση ισχύει περισσότερο στην περίπτωση της ταινίας «Θα έρθει η μέρα και για μας» (2010), γιατί στην τελευταία δημιουργία του η καθαρή ψυχαγωγία ήταν προτεραιότητά του. Φυσικά, δεν αντιστάθηκε σε «μια πινελιά από την εικόνα του κοινωνικού περιβάλλοντος της εποχής μας». Η ισοπέδωση των οικογενειακών δεσμών, το Μεταναστευτικό, τα ναρκωτικά είναι μερικά από τα στοιχεία που έχουν θέση στην ταινία, πάντα όμως «με την ελαφρότητα των ιταλικών κωμωδιών των δεκαετιών του 1950 και του 1960» είπε ο σκηνοθέτης αναφέροντας πρόσωπα όπως ο Μάριο Μονιτσέλι, ο Ντίνο Ρίζι, των οποίων οι ταινίες τον έχουν σαφώς επηρεάσει.

Αποδέκτης μίσους

Στο παρελθόν ο Ρομέν Γαβράς βρέθηκε πολλές φορές στο στόχαστρο της κοινής γνώμης της πατρίδας του, της Γαλλίας. Η αυξανόμενη «κακή» φήμη του για τα προκλητικά video clips αλλά και τις βίαιες μικρού μήκους ταινίες κορυφώθηκε το 2007, με την τεράστια αμφισβήτηση που προκάλεσε το video clip «Stress» των Justice: ακολουθώντας πραγματικές συμμορίες του δρόμου, ο Γαβράς απεικονίζει μια αληθινή συμμορία παιδιών που τρομοκρατεί με τρομερή βαναυσότητα τους δρόμους του Παρισιού. «Μισήθηκα χειρότερα από παιδόφιλος στη Γαλλία» μου είπε, χωρίς ίχνος παραπόνου στη φωνή του. «Εκείνη την εποχή τα media ασχολούνταν μαζί μου περισσότερο απ’ όσο με τον Ντομινίκ Στρος-Καν. Οσο δεν μιλούσα για να δώσω εξηγήσεις, τόσο πιο προκλητική έβρισκαν τη στάση μου. Δεν μου αρέσουν οι ξεκάθαρες απαντήσεις και τα βίντεό μου δεν όριζαν τι είναι καλό και τι κακό. Σε πολλές περιπτώσεις ο κόσμος τρελαίνεται όταν δεν του λες τι να σκεφτεί».

Θέλει όμως να λειτουργεί προβοκατόρικα; Το κάνει επίτηδες; Η απάντησή του είναι διφορούμενη. «Κάθε καλλιτέχνης θέλει να γίνει και λίγο προβοκάτορας» λέει, «εφόσον στόχος του είναι να προκαλέσει συναισθήματα στο κοινό. Δεν γίνεσαι προβοκάτορας προσχεδιασμένα, δεν ακολουθείς κάποιο συγκεκριμένο marketing plan που θα σου φέρει περισσότερα χτυπήματα στο YouΤube.  Σίγουρα ήθελα να προκαλέσω αντιδράσεις, και αν αυτό είναι προβοκάτσια, τότε ναι, είμαι προβοκάτορας».