Συνηθίζεται. Το τέλος κάθε έτους είναι η ιδανική ευκαιρία για έναν απολογισμό. Αφού πιστεύουμε ότι κλείνει ο χρόνος και ένας νέος ανοίγεται μπροστά μας γιατί να μην «κλείσουμε» και το παρελθόν με έναν απολογισμό και μάλιστα εορταστικό, με τη γιορτή να απαλύνει την εμπειρία και την ατμόσφαιρα να επιταχύνει τη συμβατική τακτοποίησή της στην μνήμη; Ο άνθρωπος έχει επινοήσει αξιοθαύμαστες πρακτικές αντοχής στο χρόνο και απομάκρυνσής του από το επώδυνο που βιώθηκε, από το απευκταίο με το οποίο συναντήθηκε. Τα φέρει όλα μαζί του και μέσα του, στη ροή που στιγμές διαδέχονται στιγμές, σε αυτό που αντιλαμβάνεται ως χρόνο και ελπίζει πάντα στον έλεγχό του. Ο απολογισμός είναι μια επιστροφή. Αυτό που χάθηκε μπορεί να ανακατασκευαστεί στη σκέψη, χωρίς τα εμπόδια του υπαρκτού κόσμου. Πάντα υπάρχει η ελπίδα μιας νέας ανάγνωσης. Και η πίστη σε μια νέα αρχή.
Ο ατομικός απολογισμός έχει τη δική του γοητεία. Το πεδίο είναι ελεύθερο στην υποκειμενική ματιά σε αυτό που υπήρξε μέρος της ζωής εκάστου, χωρίς κριτές και αυστηρούς διορθωτές για την προσέγγιση των γεγονότων, για τη διαδοχή των συμβάντων και την αντίστοιχη ατομική εμπειρία, που ποτέ δεν θα έχει όμοιό της και ποτέ δεν θα συναντηθεί με την επανάληψή της στο χρόνο. Είναι και ο ατομικός απολογισμός ένα συγκερασμός, μια ανάπλαση, μια ανακατασκευή, μόνο που αυτός δεν δίνει λόγο σε κανέναν, δεν περιμένει επιβράβευση. Το μόνο που περιμένει είναι η αναζωογόνηση της συνομιλίας με τον εαυτό του. Κάθε παρόμοιος απολογισμός, βουβός, υποφωτισμένος ή πράξη με πλήρη επίγνωση, δικαιώνει την μάταιη προσπάθειά μας να θέσουμε όρια και μέτρα, ώστε να περιορίζεται η ματαιότητα της διαδρομής και να ελέγχεται η ροή της.
Ο συλλογικός απολογισμός, όπως συμβατικά αυτές τις μέρες γίνεται δημόσιος λόγος, κατασκευασμένη ανακεφαλαίωση και κουραστική επανάληψη, είναι αφόρητα βαρετός, χωρίς καμιά πρωτοτυπία που η πρωτοχρονιά ως σκηνοθεσία θα διευκόλυνε, χωρίς φαντασία που η προσδοκία ενός καλύτερου μέλλοντος θα καλούσε. Η εξουσία από την μία θα αρκεσθεί στην απαρίθμηση των επιτευγμάτων, αυτά που για «πρώτη φορά» έγιναν και σε αυτά που για πρώτη φορά θα γίνουν. Προσπερνώντας το βάρος της διάρκειας και τη φθορά που κάθε διάρκεια γεννάει, θα μιλήσει για το μέλλον της, μεταμφιεσμένο ως μέλλον των πολλών, θα κάνει τον αυτοαναφορικό απολογισμό της, προσθέτοντας κόπωση στον ατομικό χρόνο εκάστου, αφαιρώντας κάτι από το χρώμα της γιορτής, που μέσα της το ατομικό στοιχείο διατηρεί το πρωτείο.
Στην ίδια γραμμή, από την ως τώρα εμπειρία, οι εναλλακτικές πολιτικές δυνάμεις, ως μηχανισμοί αρνητικού – λογικό ακούγεται – απολογισμού του καιρού που μεσολάβησε, γίνονται μέρος του σκηνικού της εξουσίας, χωρίς δυνατότητα στη θέση του βαρετού απολογισμού να θέσουν πειστικά την ανάγκη μιας νέας αρχής, που δεν χρειάζεται κανένα νέο έτος για να σπάσει τη συμβατικότητα της απαρίθμησης ούτε ημερολογιακά οργανωμένες γιορτές για να εμπνεύσει δημιουργικούς απολογισμούς και θεμελιωμένες ελπίδες.
Βλέποντας με κατανόηση ακόμη και με δέος την προσπάθεια του ανθρώπου να μπει μια τάξη στο χάος της ατομικής και συλλογικής ύπαρξης, διακρίνει κανείς ότι όλα είναι στο τέλος δοκιμή μιας νέας αρχής. Δεν θα παραιτηθούμε από την δοκιμή και τις δοκιμές. Καλή χρονιά σε όλους.
Ο Κουσούλης Λευτέρης είναι πολιτικός επιστήμονας
