Ήρθε αυτή η άβολη και δύσκολη στιγμή που μια σημαντική ψηφίδα της Ιστορίας περνάει από το – απαραίτητο – δεύτερο φίλτρο καθαρισμού πέντε δεκαετίες αργότερα, κάνοντας τα θεμέλια του μύθου που συμπληρώνει, να δοκιμαστούν. Αν και το φίλτρο στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι ικανό να αποκαλύψει την αλήθεια, σίγουρα προκαλεί πολλά ερωτήματα γύρω από αυτή, με το σημαντικότερο να είναι το εξής: Ποιος τράβηξε, τελικά, το «Κορίτσι της Ναπάλμ», μία από τις πιο διάσημες φωτογραφίες όλων των εποχών;
Ένα γυμνό και τραυματισμένο κορίτσι τρέχει έντρομο στο δρόμο καθώς προσπαθεί να γλιτώσει από έναν βομβαρδισμό κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Βιετνάμ. O φωτογράφος, ένας από τους πολλούς που βρίσκονταν εκείνη τη στιγμή στο σημείο, έκανε το «κλικ». Η φωτογραφία ταξίδεψε γρήγορα σε όλο τον κόσμο και ο Νικ Ουτ του Associated Press, που πήρε το credit, βραβεύτηκε με Πούλιτζερ (1972).
Το ντοκιμαντέρ The Stringer, όμως, που κυκλοφόρησε στο Netflix τέλη Νοεμβρίου, παρουσιάζει μια διαφορετική εκδοχή και ξεδιπλώνει, στην ουσία, το χρονικό μιας μεγάλης αδικίας. Σε αυτό, δημοσιογράφοι και ερευνητές υποστηρίζουν ότι ένας άλλος φωτογράφος ονόματι Νγκουγιέν Ταν Νγκε ήταν αυτός που φωτογράφισε την 9χρονη τότε Φαν Τι Κιμ Φουκ και όχι ο Ουτ.
«Ο Νικ Ουτ ήρθε μαζί μου σε εκείνη την αποστολή, αλλά δεν τράβηξε αυτή τη φωτογραφία», λέει ο Νγκε στο ντοκιμαντέρ. Το Associated Press, από την πλευρά του, επιμένει στην αρχική του απόδοση, ενώ ο Ουτ δεν συμμετείχε στο ντοκιμαντέρ. Ωστόσο, δήλωσε μέσω του δικηγόρου του ότι ο Ουτ είπε ότι είναι «βαθιά απογοητευμένος που το Netflix επέλεξε να δώσει διεθνή διανομή σε μια ταινία της οποίας οι ισχυρισμοί παραμένουν ατεκμηρίωτοι και αμφισβητούνται από αυτόπτες μάρτυρες και από το ιστορικό αρχείο».
Πώς ξεκίνησαν όλα
Τον Δεκέμβριο του 2022, ο Καρλ Ρόμπινσον, που ήταν τότε photo editor του AP στο Βιετνάμ, επικοινώνησε με τον φωτορεπόρτερ Γκάρι Νάιτ και ζήτησε τη βοήθειά του για να κάνει γνωστή την ιστορία του: Ότι κάποιος άλλος είχε τραβήξει τη διάσημη φωτογραφία.
Στο The Stringer, ο Ρόμπινσον θυμάται ότι εξέτασε τα φιλμ που είχαν στείλει ο Ουτ και ο Νγκε. Όπως λέει, υπήρχε μια φωτογραφία του Νικ Ουτ που έδειχνε το κορίτσι από πλάγια γωνία, και αυτή ήταν η δική του επιλογή επειδή ήταν «διακριτική». Αλλά ο προϊστάμενός του, ο βραβευμένος φωτορεπόρτερ Χορστ Φάας, επέλεξε το διάσημο καρέ επειδή έδειχνε τη φρίκη του πολέμου. Σύμφωνα με τον Ρόμπινσον, ο Φάας του είπε να δώσει το credit στον Νικ Ουτ.
Όταν τον ρώτησαν γιατί δεν διόρθωσε τον Φάας, ο Ρόμπινσον είπε ότι φοβόταν μην χάσει τη δουλειά του, γιατί είχε τρία παιδιά. «Πάντα ένιωθα άσχημα γι’ αυτό σε όλη μου τη ζωή, που δεν είχα το θάρρος». Περισσότερα από 50 χρόνια μετά τη λήψη της φωτογραφίας, όπως συνηθίζουμε να λέμε, το έβγαλε από μέσα του.
Μα πού είναι αυτός ο φωτογράφος;
View this post on Instagram
Ο Χορστ Φάας πέθανε το 2012, επομένως δεν μπορούσε να δώσει συνέντευξη για το ντοκιμαντέρ. Παρ’ όλα αυτά, πάντα κυκλοφορούσαν φήμες στην κοινότητα των Βιετναμέζων φωτογράφων ότι ο Ουτ δεν ήταν ο φωτογράφος πίσω από το «Κορίτσι της Ναπάλμ» ή «The Terror of War».
Σε μια εκδήλωση για Βιετναμέζους φωτογράφους πριν από πολλά χρόνια, η σύζυγος του Καρλ Ρόμπινσον έμαθε ότι πολλοί συνάδελφοί του απέδιδαν τη φωτογραφία στον Νγκουγιέν Ταν Νγκε. Το 2023, όμως, η θεωρία ότι ο Ουτ δεν τράβηξε τη φωτογραφία άρχισε να γίνεται γνωστή.
Η δημοσιογράφος Λε Βαν από την Πόλη Χο Τσι Μινχ ξεκίνησε να δημοσιεύει σε ομάδες φωτογραφίας στο Facebook αναρτήσεις με μια φωτογραφία του Νγκε στον δρόμο στο Τρανγκ Μπανγκ στις 8 Ιουνίου 1972, ζητώντας από όποιον τον γνώριζε να τη φέρει σε επαφή μαζί του. Ένας φίλος του είδε την ανάρτηση και τον ειδοποίησε, και λίγες ημέρες αργότερα, ο Νγκε τηλεφώνησε στη δημοσιογράφο. Η ιστορία του προκάλεσε θόρυβο στα βιετναμέζικα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά δεν συζητήθηκε σε αυτά τα εξωτερικού..
Στο ντοκιμαντέρ, ο Νγκε αφηγείται όσα θυμάται από την ημέρα της επίθεσης με ναπάλμ στο Τρανγκ Μπανγκ και το πώς τράβηξε αυτό που θεωρούσε «το καρέ που θα έφερνε τα χρήματα». Λέει ότι κέρδισε 20 δολάρια από τη φωτογραφία και ότι το AP του επέστρεψε το φιλμ μαζί με μια αναμνηστική εκτύπωση της εικόνας. Δεν την έχει πια, όπως λέει, επειδή η σύζυγός του την πέταξε.
Η στιγμή της λήψης
Το ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει τρισδιάστατη αναπαράσταση από την εταιρεία Index Investigations, η οποία ανέλυσε λεπτομερώς φωτογραφίες και βίντεο από το σημείο. Η μοντελοποίηση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι 15 δευτερόλεπτα μετά τη λήψη της φωτογραφίας, ο Νικ Ουτ βρισκόταν πολύ μακριά από την Κιμ Φουκ.
«Τα ιατροδικαστικά στοιχεία δείχνουν ότι είναι εξαιρετικά απίθανο ο Ουτ να βρισκόταν στο σωστό σημείο τη στιγμή της λήψης», λέει στο περιοδικό TIME ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ, Μπάο Νγκουγιέν. «Με βάση τις αποστάσεις που φαίνονται στις φωτογραφίες, ο Ουτ στεκόταν πολύ πιο μακριά από όσο θα μπορούσε να είναι αν είχε τραβήξει ο ίδιος το καρέ… Θέλω το κοινό να δει και να βγάλει το δικό του συμπέρασμα».
Οι αντιδράσεις
Ο δικηγόρος του Ουτ υποστηρίζει ότι τα μέλη του προσωπικού του AP και αυτόπτες μάρτυρες από ανταγωνιστικά μέσα που βρίσκονταν στο Τρανγκ Μπανγκ στις 8 Ιουνίου 1972 πιστεύουν ότι ο Ουτ τράβηξε τη φωτογραφία.
Η Φαν Τι Κιμ Φουκ δεν συμμετέχει στο ντοκιμαντέρ, αλλά έχει δηλώσει στο παρελθόν ότι πιστεύει πως ο Ουτ τράβηξε τη φωτογραφία, και ότι ο θείος της της το είχε πει, αν και η ίδια δεν θυμάται τη στιγμή της λήψης.
Μετά από δική του έρευνα, το AP εξακολουθεί να αποδίδει τη φωτογραφία στον Ουτ, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για να αφαιρεθεί η πίστωση. Αποδέχεται, ωστόσο, το ενδεχόμενο να υπήρξαν και άλλοι φωτογράφοι που τράβηξαν το καρέ, αλλά υπογραμμίζει ότι είναι αδύνατο να γνωρίζουμε με ακρίβεια τι συνέβη μετά από τόσα χρόνια.
Ο οργανισμός World Press Photo πραγματοποίησε επίσης δική του έρευνα και αποφάσισε να αναστείλει προσωρινά την απόδοση της φωτογραφίας στον Ουτ, αν και το βραβείο «Φωτογραφία της Χρονιάς» του 1973 δεν έχει ανακληθεί.
Το ντοκιμαντέρ The Stringer δίνει τον τελευταίο λόγο στον Νγκε, κλείνοντας με πλάνα όπου κάθεται έξω με την κόρη του και λέει: «Εγώ ήμουν εκείνος που τράβηξε τη φωτογραφία. Τώρα έχω φωνή».
