Η εικόνα του Σι Τζινπίνγκ, του Βλαντίμιρ Πούτιν και του Ναρέντρα Μόντι να συνομιλούν χαμογελαστοί στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) στην Τιαντζίν έγινε viral. Πίσω όμως από τα χαμόγελα κρύβεται μια περίπλοκη γεωπολιτική εξίσωση που αναδεικνύει αφ’ ενός το ρόλο της Κίνας ως ηγέτιδας δύναμης του λεγόμενου «Παγκόσμιου Νότου» και αφ’ ετέρου την επιδίωξη Ρωσίας και Ινδίας να διαχειριστούν τις πιέσεις από τη Δύση. Η σύνοδος, η μεγαλύτερη στην ιστορία του SCO από το 2002, επιχειρεί να αμφισβητήσει την κυριαρχία δυτικών θεσμών, όπως το ΝΑΤΟ και ο ΠΟΕ, σε ένα κλίμα εντεινόμενης γεωοικονομικής ανασφάλειας.

Επίθεση Σι στην «ψυχροπολεμική νοοτροπία»

Ο Σι Τζινπίνγκ κάλεσε τα κράτη-μέλη να αντισταθούν στη «νοοτροπία του Ψυχρού Πολέμου» και σε κάθε μορφή «εκφοβισμού», προτείνοντας ένα νέο μοντέλο «αληθινής πολυμέρειας» με τον ΟΗΕ και τον ΠΟΕ ως πυλώνες. Παράλληλα, ανακοίνωσε πακέτο στήριξης ύψους 2 δισ. γουάν σε δωρεάν βοήθεια και 10 δισ. γουάν σε δάνεια μέσω του τραπεζικού κονσόρτσιουμ του SCO.
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν από την πλευρά του επιχείρησε να επαναπλαισιώσει την τριετή εισβολή στην Ουκρανία, υποστηρίζοντας ότι η σύγκρουση ξεκίνησε από «πραξικόπημα με δυτική στήριξη» και από «την εμμονή του ΝΑΤΟ να εντάξει την Ουκρανία στις τάξεις του». Παρά τις βαριές απώλειες και την καταστροφή μεγάλου μέρους της ανατολικής Ουκρανίας, η Μόσχα συνεχίζει να επιχειρεί να εμφανιστεί ως θύμα γεωπολιτικής περικύκλωσης.

Από την… ευρασιατική σύνοδο, στην οποία μετατραπηκε η φετινή διευρυμένη SCO, προέκυψαν όμως κι άλλα δεδομένα, ιδιαίτερα από τις τοποθετήσεις του προέδρου της Κίνας Σι Τζινπίνγκ. Ο Σι επέκρινε τη «συμπεριφορά εκφοβισμού» άλλων χωρών, ενώ εξήρε την ανάπτυξη της SCO, λέγοντας ότι χτίζουν ένα νέο μοντέλο «αληθινού πολυμερισμού», ο Σι προέτρεψε τα κράτη μέλη να συνεργαστούν περαιτέρω για να αξιοποιήσουν τις «μεγαλοπρεπείς αγορές» τους με σκοπό την τόνωση του εμπορίου και των επενδύσεων, και δήλωσε ότι η Κίνα θα παράσχει 2 δισεκατομμύρια γιουάν (280 εκατομμύρια δολάρια) δωρεάν βοήθεια στα κράτη μέλη φέτος και επιπλέον 10 δισεκατομμύρια γιουάν δάνεια σε ένα τραπεζικό κονσόρτσιουμ της SCO.

Μεταξύ άλλων ανέφερε ότι η SCO προωθεί την συμμετοχική οικονομική παγκοσμιοποίηση και ότι για αυτό η Κίνα θα συνεργαστεί με όλες τις χώρες του οργανισμού για την ενέργεια, την πράσινη βιομηχανία και την ψηφιακή οικονομία. Όπως ανακοίνωσε θα κατασκευαστεί ένα κοινό κέντρο των χωρών μελών για την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά και θα προσκληθούν χώρες να συμμετέχουν στην εξερεύνηση της Σελήνης.

Η στρατηγική Πεκίνου: Στροφή στον Παγκόσμιο Νότο και μήνυμα σταθερότητας

Η σύνοδος στην Τιαντζίν, λίγες ημέρες μετά την απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να επιβάλει δασμούς 50% στις ινδικές εξαγωγές, εντάσσεται στη στρατηγική του Πεκίνου να προσελκύσει τις χώρες της Ασίας και της Κεντρικής Ευρασίας σε μια νέα πλατφόρμα οικονομικής και πολιτικής συνεργασίας. Αναλυτές σημειώνουν ότι οι δασμοί του Τραμπ προσέφεραν στην Κίνα την ευκαιρία να εμφανιστεί ως σταθερός εταίρος, σε αντίθεση με την ασταθή αμερικανική πολιτική.
Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης, παρότι χαρακτηρίζεται συχνά «ομπρέλα ασφαλείας», αποφεύγει την απευθείας στρατιωτική εμπλοκή. Ωστόσο, η γεωγραφική του βαρύτητα είναι τεράστια: εκπροσωπεί σχεδόν τον μισό παγκόσμιο πληθυσμό και φιλοδοξεί να αναδειχθεί σε κόμβο ενέργειας και εμπορίου.

Ινδοκινεζική προσέγγιση με (πολλές) επιφυλάξεις

Η παρουσία του Μόντι στην Κίνα μετά από επτά χρόνια έδειξε διάθεση αποκλιμάκωσης, χωρίς ωστόσο να αναιρεί τις διαχρονικές εντάσεις στα σύνορα Ινδίας–Κίνας και τη στενή συνεργασία Πεκίνου–Ισλαμαμπάντ. Οι εικόνες φιλικών συνομιλιών Μόντι και Πούτιν, καθώς και οι παρασκηνιακές διαβουλεύσεις με τον Σι, θεωρήθηκαν μήνυμα προς την Ουάσιγκτον ότι το Νέο Δελχί διατηρεί στρατηγικές επιλογές. Η απουσία της Ινδίας από τη στρατιωτική παρέλαση του SCO υπογράμμισε τα όρια της προσέγγισης.
«Ο δράκος και ο ελέφαντας δεν χορεύουν ακόμη· απλώς κοιτάζουν ο ένας τον άλλον από απόσταση», σχολίασε ο πρώην πρέσβης της Ινδίας στην Κίνα, Γκαουτάμ Μπαμπαουάλε.

Η ρωσοκινεζική ισορροπία και ο παράγοντας Βόρεια Κορέα

Το ενδεχόμενο τριμερούς συνάντησης Σι–Πούτιν–Κιμ Γιονγκ Ουν παραμένει αβέβαιο, καθώς το Πεκίνο επιχειρεί να αποφύγει περαιτέρω αμερικανικές κυρώσεις για τη στήριξή του στη Ρωσία. Η παρουσία Βορειοκορεατών μαχητών στην Ουκρανία και η στρατιωτική συνεργασία Μόσχας–Πιονγκγιάνγκ προσθέτουν πολυπλοκότητα στις σχέσεις της περιοχής.

Πολυπολικότητα: Έννοια με διαφορετικές ερμηνείες

Η πολυπολικότητα υπήρξε η λέξη-κλειδί της συνόδου, αλλά, όπως τονίζουν οι αναλυτές, κάθε χώρα την ερμηνεύει διαφορετικά:

  • Για την Κίνα σημαίνει αναδιάταξη της διεθνούς τάξης με το Πεκίνο σε κεντρικό ρόλο.
  • Για τη Ρωσία συνιστά στρατηγική επιβίωσης και αμφισβήτησης της δυτικής ηγεμονίας.
  • Για την Ινδία είναι εργαλείο διαπραγμάτευσης, που της επιτρέπει να ισορροπεί ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση.

Η σύνοδος του SCO δεν έφερε ριζοσπαστικές ανατροπές, αλλά κατέδειξε ότι οι γεωπολιτικές γραμμές ρευστοποιούνται. Το χαμόγελο στην Τιαντζίν ήταν περισσότερο μια στιγμή προσεκτικής ισορροπίας παρά απόδειξη ειλικρινούς σύμπλευσης.