Δε χρειάστηκε να περάσουν τα χρόνια και να αρχίσουν οι πόνοι σε αυχένα και μέση για να αναζητήσω τον ιαματικό τουρισμό. Από τα χρόνια τα φοιτητικά είχα έλξη και διάθεση για τα ιαματικά, ζεστά λουτρά. Το πήρα βαρέως όταν, εν έτει 1997, κατά τη διάρκεια μιας ωραίας 15νθήμερης εκδρομής στη Μακεδονία, αν και βρέθηκα στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και τον Προμαχώνα , προσπέρασα το παρακείμενο Αγκιστρο Σερρών. Τότε δε γνώριζα τις χάρες του: τα ιαματικά νερά του και το πετρόχτιστο, βυζαντινό χαμάμ του.
Εκανα μόλις μια σύντομη βόλτα στις παρυφές του χωριού, σχεδόν βεβιασμένη. Πιθανότατα με απέτρεψε η θέα του στρατοπέδου, των φυλακίων του και των φαντάρων που με τα όπλα στον ώμο, έστεκαν διαγωνίως απέναντι από το πέρασμα των ελληνοβουλγαρικών συνόρων. Η περιοχή τότε ανήκε στις έντονα στρατιωτικοποιημένες ζώνες της χώρας.
Πετρόχτιστο βυζαντινό χαμάμ
Το βυζαντινό χαμάμ και το ξενοδοχείο «Χαμάμ Αγκίστρου».
Αφησα πίσω μου το Αγκιστρο. Αφού απομακρύνθηκα, αναζήτησα αναφορές για το χωριό και ομολογώ πως όταν τις βρήκα δεν ένιωσα καθόλου όμορφα. Πριν από λίγες ώρες, αφήνοντας το πίσω μου, είχα χάσει την ευκαιρία να απολαύσω ένα θερμό, ιαματικό λουτρό, σε ένα σπάνιο βυζαντινό χαμάμ, από τα παλαιότερα, αν όχι το παλαιότερο στον ελλαδικό χώρο – χρονολογείται από 95ο μ.χ. Δεν ένιωσα καθόλου χαρούμενη που …. «έφτασα στην πηγή και δεν ήπια νερό» και είπα πως σε αυτόν τον τόπο θέλω να επιστρέψω. Τα κατάφερα 28 χρόνια μετά.
Το Αγκιστρο το 2025
Ο μεσαίος κρουνός του χαμάμ, σμιλευμένος στα χρόνια τα βυζαντινά ως λεοντοκεφαλή.
Σήμερα, Φεβρουάριος του 2025, η είσοδος προς στο χωριό δε μου θυμίζει τίποτα. Το οδικό δίκτυο από τότε προφανώς έχει αλλάξει κατά πολύ. Τώρα έχω τον στόχο μου. Ξέρω τι ψάχνω. Κατευθύνομαι στο βυζαντινό χαμάμ – χαβούζα συνήθιζαν να το λένε επί τουρκοκρατίας – και τα ιαματικά νερά του. Είχα κλείσει την ώρα του λουτρού μου από τις προηγούμενες ημέρες. Δεν ήθελα να χάσω για δεύτερη φορά την ευκαιρία. Ξέρω ότι στα συγκεκριμένα λουτρά δε γίνεται κοσμοσυρροή, όμως το γεγονός ότι κλείνεις το λουτρό σου ιδιωτικά, για σένα, τη συντροφιά σου, ή τα μέλη της οικογένειάς σου, σημαίνει ότι πρέπει να έχεις φροντίσει αρκετά πριν για κράτηση. Φτάνω στις εγκαταστάσεις των λουτρών, στο μπαρ τους πίνω ένα ζεστό ρόφημα από βότανα – έξω έχει κρύο πολύ – αμέσως μετά μπαίνω στο χαμάμ.
Πρωτόγνωρη εμπειρία
Η βυζαντινή χαβούζα με τους τρεις κρουνούς
Η εμπειρία υπέροχη, η αίσθηση μοναδική, ο χώρος υποβλητικός, η αίθουσα πετρόχτιστη, σκοτεινή, το ελάχιστο φως γλιστρά μέσα στο χαμάμ από τις λιγοστές οπές στο χαμηλό, πέτρινο θόλο. Η ορατότητα μειωμένη από τους ατμούς, ο θόρυβος έντονος από τη ροή του νερού που τρέχει ορμητικό από τρεις κρουνούς. Ο μεσαίος μαρτυρά πώς κάποτε ήταν λεοντοκεφαλή.
Ο θόλος του βυζαντινού χαμάμ Αγκίστρου και οι τέσσερις φεγγίτες της
Βιάζομαι. Δε θέλω να χάσω λεπτό. Κρεμώ το μπουρνούζι και βυθίζομαι στο ζεστό νερό της βυζαντινής χαβούζας. Η απόλαυση στα ύψη. Βυθίζω και το κεφάλι, κλείνω τα μάτια. Η αίσθηση πρωτόγνωρη, αρχέγονη: Είμαι έμβρυο, κολυμπώ ήσυχα, χαλαρά στη ζεστή μήτρα της μητέρας μου, ασφαλές και πέρα από κάθε σκέψη, από κάθε έγνοια.
Τα συστατικά των λουτρών του Αγκίστρου
Το σημείο υπερχείλισης της βυζαντινής χαβούζας που επιτυγχάνει με φυσικό τρόπο την συνεχή ανανέωσή του νερού της.
Η θερμοκρασία του νερού στο χαμάμ του Αγκιστρου είναι στους 37,5 βαθμούς κελσίου. Παλαιότερα ήταν στους 40 με 41 βαθμούς αλλά σχετικά πρόσφατα νέα φλέβα νερού συνάντησε και ενώθηκε με την παλιά πηγή. Τα συστατικά της δεν αλλοιώθηκαν αλλά μειώθηκε η θερμοκρασία της.
Τα βασικά ιαματικά συστατικά των λουτρών του Αγκίστρου είναι : ασβέστιο Ca , μαγνήσιο Mg, κάλιο K, νάτριο Na, σίδηρος Fe.
Το νερό χαρακτηρίζεται ως μετεωρικό, ομοιόθερμο, ολιγομεταλλικό, νατριούχο, ασβεστούχο, καλιούχο, υποτονικό, ιαματικό.
Τα οφέλη της ιαματικής πηγής Αγκίστρου
Πέρα από τη χαλάρωση και την ευεξία των ιαματικών λουτρών Αγκίστρου, το νερό τους βοηθά στην αντιμετώπιση δερματικών παθήσεων, σε προβλήματα αρθροπάθειας, σπονδυλοαρθρίτιδας, ρευματοπάθειας, ισχυαλγίας, οσφυαλγίας, αλλά και χολολιθίασης καθώς ενδείκνυται και για ποσιθεραπεία.
Οι ιαματικές πηγές Αγκίστρου εντάσσονται στις αναγνωρισμένες από το κράτος λουτροπηγές με Ειδικό Σήμα Λειτουργίας (Ε.Σ.Λ.).
Εκεί που οι κουβέντες περισσεύουν
Βγάζω το κεφάλι μου από το νερό. Στα αυτιά μου επανέρχεται η βουή του ορμητικού νερού. Είναι τόσο κυρίαρχη στο χώρο που οι κουβέντες, ακόμη και αν δεν περισσεύουν, ακόμη και αν ειπωθούν, είναι πολύ δύσκολο να ακουστούν. Τουναντίον τόσο η κίνηση όσο και η ακινησία διευκολύνovται μέσα στην βυζαντινή χαβούζα. Μπορώ να κινηθώ κάτω από τους κρουνούς κάνοντας υδρομασάζ στους πονεμένους μύες μου, να απομακρυνθώ χαλαρώνοντας ή και να ξαπλώσω στις εξαιρετικές αναβαθμίδες στα πλαϊνά του λουτρού.
Ιαματικά, ένα μικρό θαύμα
Αυτό όμως που δε μπορώ να κάνω είναι να παραμείνω στο βυζαντινό χαμάμ πάνω από την προβλεπόμενη ώρα και δικαίως. Πολλοί σαν και εμένα περιμένουν τη σειρά τους για αυτό το μικρό θαύμα που αποκαλύπτεται σε εκείνους όσους αγαπούν τα ιαματικά και κυρίως αυτά που είναι άρρηκτα συνδεμένα με το φυσικό τους περιβάλλον.
Αγκιστρο Σερρών, το χωριό που ανέπτυξε και ζει από τον ιαματικό τουρισμό
Σε αντίθεση με άλλες ιαματικές πηγές της χώρας που κάποτε ανθούσαν και σήμερα είτε έχουν εγκαταλειφθεί απολύτως από το κράτος – όπως τα λουτρά των Θερμοπυλών – είτε υπολειτουργούν, το Αγκιστρο όχι μόνο επιβιώνει αλλά ευημερεί και δείχνει το δρόμο.
Ο «Καποδίστριας» και τα λουτρά Αγκίστρου
Οι ιαματικές πηγές Αγκίστρου και το πέτρινο χαμάμ του 950 μ.Χ., αξιοποιήθηκαν, αναδείχθηκαν και αναβαθμίστηκαν όχι από το κράτος αλλά από την ίδια την κοινότητα και τους κατοίκους της. Το 2003 ανέγειραν το ξενοδοχείο στο χώρο της λουτρών, ενέταξαν το βυζαντινό λουτρό στο χώρο του ξενοδοχείου και το ανακαίνισαν, διατηρώντας όμως όσα περισσότερα στοιχεία μπορούσαν από την παλιά του μορφή. Σταδιακά από το 2003 έως το 2007, προσέθεσαν και άλλες επτά πισίνες. Η διαχείριση των λουτρών Αγκίστρου, ανήκε στην Κοινότητά του.
Μια από τις επτά σύγχρονες πισίνες των λουτρών Αγκίστρου
Από τότε όμως και μέχρι το 2010 διανύθηκε πολύ δρόμος στην τοπική αυτοδιοίκηση και ο «Καποδίστριας» άλλαξε τον χάρτη.
Η τοπική κοινότητα που «ανέστησε» το βυζαντινό Χαμάμ και προσέφερε κίνητρο στους κατοίκους να παραμείνουν στον τόπο τους και να ζήσουν από αυτόν, με τη μετάβαση της τοπικής αυτοδιοίκης από την κοινότητα στον δήμο, κινδύνεψε να χάσει ότι με κόπο και μεράκι δημιούργησε.
Πολυμετοχική εταιρεία λαϊκής βάσης
Ενόψει των εξελίξεων με τον «Καποδίστρια» οι διακόσιοι πενήντα εννέα κάτοικοι του χωριού, συγκεντρώθηκαν και συνέστησαν ανώνυμη εταιρεία, την πολυμετοχική εταιρεία λαϊκής βάσης «Αναπτυξιακή Αγκίστρου ΑΕ». Ο στόχος τους προφανής: Να κρατήσουν το χαμάμ τους στα χέρια τους.
Και τα κατάφεραν. Τώρα όμως νοικιάζουν τις εγκαταστάσεις από το Δήμο Σιδηροκάστρου ο οποίος εκ του νόμου ορίστηκε ο διαχειριστής των λουτρών έναντι της Κοινότητας και εξακολουθούν να είναι με ίσα ποσοστά μέτοχοι των λουτρών τους που με τόση προσπάθεια διέσωσαν, διασώζοντας στην πραγματικότητα τον τόπο τους και το μέλλον τους.
Το «Χαμάμ» Αγκίστρου» παρά τις δυσκολίες προσαρμόστηκε στις νέες Καποδιστριακές συνθήκες και εξακολουθεί να λειτουργεί προσφέροντας πολύ καλή εξυπηρέτηση σε αυτούς που αγαπούν τον ιαματικό τουρισμό. Οι άνθρωποι που δουλεύουν στο χαμάμ Αγκίστρου και είναι και οι ίδιο μέτοχοι, οργανώνουν και φροντίζουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις εγκαταστάσεις και όσους τις επισκέπτονται επιδιώκοντας λίγες ώρες ή ημέρες χαλάρωσης και ευεξίας.
Η ανάπτυξη του βυζαντινού χαμάμ την τελευταία εικοσαετία, έδωσε «ανάσα ζωής» στο μικρό χωριό των λιγοστών εκατοντάδων κατοίκων. Εκανε την αρχή και γύρω από αυτό αναπτύχθηκαν και άλλες ξενοδοχειακές μονάδες και καταλύματα, όπως επίσης ταβέρνες, εστιατόρια και άλλες επιχειρήσεις εστίασης.
Η ιστορία του Αγκίστρου
Θέα του χωριού Αγκιστρο από τους πρόποδες του ομώνυμου βουνού.
Η ιστορία του χαμάμ του Αγκίστρου χάνεται στα χρόνια του Βυζαντίου. Η ιστορία του χωριού, ακόμη παλαιότερη, χρονολογείται από την εποχή του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου του Β’. Στους πρόποδες του ομώνυμου με το χωριό βουνού, του όρους Αγκιστρο, λειτουργούσαν μεταλλεία χρυσού και σιδήρου που μαζί με τα μεταλλεία του Παγγαίου χρηματοδοτούσαν την εξόρμηση κατά των Περσών και την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία.
Επί τουρκοκρατίας το χωριό και έως το 1927, ονομαζόταν Τσιγγέλι. Στο κεντρικότερο σημείο του κυριαρχεί πετρόχτιστος βυζαντινός πύργος, σύγχρονος του Χαμάμ. Σε αυτόν αρκετά αργότερα προστέθηκε το ρολόι που σώζεται μέχρι σήμερα . Σύμφωνα με την παράδοση, ο πέτρινος πύργος χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή και ως τόπος εκτέλεσης. Στις τέσσερις γωνίες του, υπάρχουν ακόμη οι πέτρινες εξοχές, από τις οποίες στηνόντουσαν οι αγχόνες, για τις εκτελέσεις.
Τρεις μοναδικές πεζοπορικές διαδρομές για όσους αγαπούν και περπατούν το δάσος
Αν σας αρέσει η χαλάρωση των ιαματικών λουτρών αλλά την προτιμάτε ως αποθεραπεία μετά από σωματική άσκηση, το χωριό Αγκιστρο έχει φροντίσει και γι’ αυτό.
Σχετικά πρόσφατα εθελοντές του χωριού σε συνεργασία με τον Σύλλογο Επαγγελματιών, ολοκλήρωσαν ένα οργανωμένο δίκτυο τριών πεζοπορικών διαδρομών στους πρόποδες του βουνού Αγκιστρο (υψόμ. 1.294μ.), που ορθώνονται μπροστά από τα λουτρά.
Τα τρία αυτά καλά σηματοδοτημένα μονοπάτια σε βάζουν στην καρδιά του δάσους όπου κυριαρχούν οι φυλλοβόλοι δρύες και οι αειθαλείς κέδροι και σε συνδέουν με την ιστορία του χωριού που ξεκινάει από τα αρχαία μεταλεία του Φιλίππου του Β΄και φτάνει στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο και τη γερμανική επίθεση στα θρυλικά οχυρά της «Γραμμής Μεταξά» το 1941.
Η διαδρομή με τον αριθμό τρία είναι η μικρότερη από τις τρεις πεζοπορικές διαδρομές. Είναι εύκολη και σύντομη. Προσφέρεται ακόμη και για αρχάριους πεζοπόρους. Είναι αυτή που με οδηγεί στα μεταλλεία του Φιλίππου του Β’. Περίπου στα τρία τέταρτα από την αφετηρία, προσεγγίζω την ταμπέλα που μου δείχνει πως έφτασα στον προορισμό μου. Κοιτώ στα δεξιά μου και βλέπω την είσοδο του πρώτου μεταλείου.
Μπαίνω μέσα, Προχωρώ στο σκοτάδι, ανάβω φακό και σταματώ. Το βάθος της είμαι μόνο για 50 μέτρα. Η στοά διακόπτεται από φερτά υλικά που έπεσαν με το χρόνο και έφραξαν την δίοδο στο εσωτερικό της.
Η είσοδος του πρώτου μεταλλείου
Φερτά υλικά έχουν κλείσει τη δίοδο στη στοά των μεταλείων
Η είσοδος του δεύτερου μεταλλείου βρίσκεται λίγα μόλις μέτρα πιο πάνω και είναι εμφανώς πιο μικρή, με άλλη κλίση και κατά συνέπεια πιο δύσκολα προσβάσιμη.
Εχω αφήσει για την τελευταία πεζοπορική προσπάθεια τη διαδρομή με τον αρθιθμό 1 γιατί είναι η μεγαλύτερη. Με οδηγεί στα υπόγεια οχυρά της «Γραμμής Μεταξά».
Κατά το πρώτο μέρος της είναι κοινή με αυτήν που οδηγεί στα Μεταλεία. Στη συνέχεια διακλαδίζεται στα δεξιά. Πρόκειται για ένα μονοπάτι που προπολεμικά χρησιμοποιούσαν οι ντόπιοι για να φτάσουν στις «τρεις βρύσες» αλλά από το 1936 οπότε και ξεκίνησαν οι εργασίες κατασκευτής των Οχυρών απαγορεύτηκε η πρόσβαση για λόγους μυστικότητας.
Στο τέλος της ανηφορικής διαδρομής και περίπου μετά από δύο ώρες περπάτημα συναντώ το οχυρό «τρεις βρύσες». Λίγα μέτρα πιο κάτω εγκαταλελειμμένα πέτρινα κτίρια. Σε αυτά έμενε η φρουρά του οχυρού σε καιρό ειρήνης. Η κατασκευή των περισσοτέρων κτιρίων έγινε μεταξύ των ετών 1936-1940 και ήταν σε χρήση από τον ελληνικό στρατό μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000 οπότε και σταμάτησε η περιοχή να αποτελεί στρατιωτική ζώνη.
Το οχυρό «τρεις βρύσες»
Η στοά του οχυρού
Πέτρινο κτίριο όπου έμεναν τα μέλη τους φρουράς.
Μεταξύ των διαδρομών ένα και τρία – τόσο από άποψη δυσκολίας, χιλιομέτρων αλλά και τοπογραφικής θέσης – βρίσκεται η διαδρομή δύο.
Και αυτή η διαδρομή έχει πολύ καλή σήμανση. Το ανηφορικο κομμάτι της ταυτίζεται με το πρώτο μισό κομμάτι της διαδρομής προς τις «τρεις βρύσες». Από εκεί και μετά διαχωρίζεται και συνεχίζει κατηφορικά και κυκλικά για να επιστρέψει στο χώρο εκκίνησης.
Η διαδρομή είναι εύκολη και ξεκούραστη, μέσα σε ένα πυκνό από δέντρα περιβάλλον που δε χάνουν την ομορφιά τους παρά το γεγονός ότι είναι αρχές Φλεβάρη και οι δρύες που κυριαρχούν είναι γυμνές από φύλλα.
Η ολοκλήρωση τόσο αυτής της πεζοπορικής διαδρομής – όπως και των προηγούμενων δύο – δε θα μπορούσε παρά να καταλήξει στο χαμάμ Αγκιστρο. Το ζεστό νερό μοιάζει τώρα φιλικότερο από ποτέ πριν και με προσκαλεί σε μία ακόμη μοναδική εμπειρία.
