Η 18η Ιανουαρίου 1953 είναι μια ημερομηνία ορόσημο για τα πολιτικά διακιώματα στην Ελλάδα και ειδικότερα για το γυναικείο κίνημα και τους αγώνες των Ελληνίδων για διεκδίκηση ίσων δικαιωμάτων με τους άνδρες. Την ημέρα εκείνη ήταν η πρώτη φορά που οι γυναίκες συμμετείχαν σε βουλευτικές εκλογές ως ψηφοφόροι και υποψήφιες, αλλά και η πρώτη φορά που η κάλπη ανέδειξε γυναίκα βουλεύτρια.

Η Ελένη Σκούρα, δικηγόρος και πολιτικός, επιλέχθηκε από το κόμμα του Αλέξανδρου Παπάγου, «Ελληνικός Συναγερμός» (Ε.Σ.) ως υποψηφία στην Θεσσαλονίκη και συγκέντρωσε 47.112 ψήφους, ξεπερνώντας τον Ιωάννη Πασαλίδη της «ΕΔΑ», και τη δεύτερη γυναίκα υποψήφια, Βιργινία Ζάννα που εκπροσωπούσε το «Κέντρο» («ΕΠΕΚ – Φιλελεύθεροι»).

Το δικαίωμα ψήφου για τις Ελληνίδες

Δεν ήταν η πρώτη φορά που οι Ελληνίδες στάθηκαν μπορστά στην κάλπη. Η πρώτη φορά που οι γυναίκες της χώρας απέκτησαν τη δυνατότητα του εκλέγειν ήταν στις δημοτικές εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934, αλλά ίσχυε μόνο για όσες είχαν κλείσει το 30ο έτος της ηλικίας του και διέθεταν τουλάχιστον απολυτήριο Δημοτικού.

Απαιτήθηκαν πολλές συνεδριάσεις στη Βουλή και διατάξεις μέχρι οι γυναίκες να κατακτήσουν τα πολιτικά τους δικαιώματα, χωρίς όρους και περιορισμούς.

Μετά το πέρας του ΄Β Παγκοσμίου Πολέμου, η Ελλάδα υποχρεούταν, βάσει των διεθνών συμβάσεων που είχε υπογράψει, να εξασφαλίσει την κατοχύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων για τις γυναίκες. Το 1952, η Βουλή συντάσσει τον νόμο 2159, ο οποίος κατοχυρώνει για τις γυναίκες, όχι μόνο το δικαίωμα του εκλέγειν, αλλά και του εκλέγεσθαι στις δημοτικές και βουλευτικές εκλογές

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 27.4.1951, Ιστορικό Αρχείο, «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Γιατί δεν συμμετέχουν οι γυναίκες τελικά στις εκλογές του 1952;

«Η αναγνώρισις της Εθνικής, κοινωνικής και ηθικής ανάγκης να συμμετέχουν ενεργώς οι γυναίκες εις την δημόσιαν ζωήν του τόπου, υπήρξε και είναι πανηγυρική», γράφει ο καθηγητής Γ. Δ. Δασκαλάκης στο «ΒΗΜΑ» της 20ης Σεπτεμβρίου 1952.

«Ο Νόμος 2159 του 1952 “περί χορηγήσεως εις τα γυναίκας του δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι κατά τας βουλευτικάς εκλογάς” ο οποίος εψηφίσθη υπό όλων των κομμάτων,και η τελευταία συζήτησις εις την Βουλήν όπου άπαντες ανεξαιρέτως  οι ρήτορες ωμίλησαν υπέρ του εκλογικού διακιώματος των γυναικών, αποδεικνύουν ότι η Ελληνική πολιτική ηγεσία εν πλήρει ομοφωνία με την Ελληνικήν κοινήν γνώμην θεωρούν το ζήτημα της ψήφου των γυναικών ως ΟΡΙΣΤΙΚΩΣ ΛΕΛΥΜΕΝΟΝ.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.9.1952, Ιστορικό Αρχείο, «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

»Το θέμα το οποίον προβάλλει εν τούτοις και δημιουργεί σοβαράς διαφωνίας, συνίσταται εις το εάν είναι “τεχνικώς” δυνατόν να εγγραφούν όλαι αι δικαιούμεναι γυναίκες εις τους εκλογικούς καταλόγους, και μάλιστα τόσον ταχέως ώστε να λάβουν μέρος εις τας προσεχείς εκλογάς, αι οποίαι δεν αποκλείεται να διενεργηθούν τόσον συντόμως ώστε να μην επαρκή ο υλικός χρόνος δια την εγγραφήν των εις τους εκλογικούς καταλόγους».

Πράγματι, οι εκλογικοί κατάλογοι δεν ενημερώθηκαν μέχρι τις εκλογές της 16ης  Νοεμβρίου 1952 και οι γυναίκες δεν ψήφισαν. Το πλειοψηφικό σύστημα για το οποίο είχαν συμφωνήσει ο Αλέξανδρος Παπάγος και ο Νικόλαος Πλαστήρας, ευνόησε τον «Ελληνικό Συναγερμό», με αρχηγό τον Αλέξανδρο Παπάγο, αφού πέτυχε μια από τις μεγαλύτερες κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες κερδίζωντας 247 έδρες εκ των 300.

Λόγω του πλειοψηφικού συστήματος βέβαια, δεν υπήρχαν επιλαχόντες βουλευτές και χρειάστηκε να γίνουν επαναληπτικές εκλογές.

Η πρώτη γυναίκα βουλεύτρια

Οι αναπληρωματικές εκλογές στη Θεσσαλονίκη διεξήχθησαν στις 18 Ιανουαρίου 1953 και «ΤΑ ΝΕΑ» της επόμενης ημέρας ανακοινώνουν την εκλογή της πρώτης γυναίκας βουλεύτριας, συμπληρώνοντας ότι:

«Κατά την επαναληπτικήν εκλογήν εσημειώθη αποχή η οποία ανήλθεν εις 32,4%».

Η αποχή ερμηνεύθηκε από πολλούς ως δυσαρέσκεια του ανδρικού πληθυσμού λόγω της συμμετοχής των γυναικών στην εκλογική διαδιακασία.

«ΤΑ ΝΕΑ» της 19ης Ιανουαρίου, γράφοντας για το «πώς έγινεν η εκλογή» αναφέρουν ότι:

«Η υπόδειξις γυναικών είχε βεβαίως δυσαρεστήσει μιαν μερίδα ανδρών οι οποίοι μολονότι εδέχθησαν την χορήγησιν του δικαιώματος ψήφου εις τας γυναίκας, πάντως εθεώρουν υπερβολικήν την ταυτόχρονον παραχώρησιν εις το ασθενές φύλον και του δικαιώματος του εκλέγεσθαι. Τούτο άλλως τε κατεφάνη και εκ της σημαντικής αποχής των ανδρών από την ψηφοφορίαν».

«Ασπρομαλλούσες… αποτελούσαν την πλειοψηφία στις ουρές»

Ο Ν. Ζαρίφης φωτογραφίζει στο «ΒΗΜΑ» της 21ης Ιανουαρίου το προφίλ των γυναικών που συμμετείχαν στην εκλογική διαδικασία:

«Στα εκλογικά τμήματα παρετηρήθη μεγάλη συρροή γυναικών, αντίθετα με τους άνδρες, που κρατούσαν αραιά τις ουρές. Κι απ’ τις γυα’ικες πρώτες και καλύτερες οι ασπρομαλλούσες… αποτελούσαν την πλειοψηφία στις ουρές. Η νεολαία ή δεν εβιάζετο να ασκήση το δικαίωμά της, γιατί το μέλλον είναι δικό της, ή προτίμησεν άλλες απασχολήσεις. Οι προχωρημένες όμως στην ηλικία, μετά την εκκλησία, έσπευσαν στα εκλογικά τμήματα για να εκπληρώσουν μετά το θρησκευτικό και το πολιτικό τους καθήκον. Σωστές… εκκλησιάζουσες.

«Η εκλεγείσα χθες πρώτη βουλευτίνα της Ελλάδος, υποψήφια του Ελληνικού Συναγερμού κ. Σκούρα, ενώ ψηφίζει χθες εις Θεσσαλονίκην και δεξιά: Η υποψήφια του Κέντρου κ. Ζάννα».
«ΤΑ ΝΕΑ», 19.1.1953, Ιστορικό Αρχείο, «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

«ΤΑ ΝΕΑ» στο δημοσίευμα της 19ης Ιανουαρίου, παραθέτουν τις πρώτες δηλώσεις της Ελένης Σκούρα μετά την εκλογή της:

«“Είμαι βαθύτατα συγκινημένη από τη νίκην που επιτεύχθη ύστερα από ένα σκληρόν αγώνα. Η σκέψις μου στρέφεται με μεγάλην ευγνωμοσύνην προς τον στρατάρχην Παπάγον και τους συνεργάτες του. Θα προσπαθήσω να πράξω παν το δυνατόν δια να φανώ αντάξια της εμπιστοσύνης των ψηφοφόρων μου τους οποίους θερμώς ευχαριστώ. Γνωρίζω ότι ως πρώτη και μοναδική γυναίκα εις την Βουλήν έχω μεγάλας ευθύνας και πολλά καθήκοντα. Είναι πολλά εκείνα που πρέπει να πράξωμεν υπέρ των Ελληνίδων ιδίως εις τον τομέα της κοινωνικής μερίμνης”».

Η «ιστορική» συνεδρίαση της βουλής

«ΤΟ ΒΗΜΑ» της 3ης Φεβρουαρίου 1953 χαρακτηρίζει την πρώτη συνεδρίαση της Βουλής μετά τις εκλογές «ιστορική από της απόψεως ότι δια πρώτην φοράν παρέστη εις αυτήν Ελληνίς, ως μέλος του Κοινοβουλίου, η εκλεγείσα κατά την αναπληρωματικήν εκλογήν της Θεσσαλονίκης βουλευτίνα του Ελληνικού Συναγερμού κ. Ελένη Σκούρα, η οποία και έδωσε τον νενομισμένον όρκον.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 3.2.1953, Ιστορικό Αρχείο, «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

«Η κ. Σκούρα εισήλθεν εις τη αίθουσαν την 6.15 υπό τα ζωηρά χειροκροτήματα ολόκληρου της αιθούσης και των θεωρείων, τα οποία είχαν κατακλυσθή υπό γυναικών, προσήλθε και ωρκίσθη. Ήτο καταφανώς συγκεκινημένη και εχαιρετά τους γνωστούς της βουλευτάς, οι οποίοι έσπευδαν να τη συγχαρούν.

Η πρώτη ομιλία της Ελένης Σκούρα στη Βουλή

»Αμέσως έπειτα η κ. Σκούρα είπε τα εξής από χειρογράφου:

Κύριε Πρόεδρε, κύριοι βουλευταί, κατά την ιστορικήν ταύτην δια τον αγώνα της γυναικός στιγμήν, ήτις αποτελεί και την πλέον σημαντικήν της κοινωνικής μου ζωής στιγμήν, αισθάνομαι εαυτήν λίαν συγκινημένην. Κύριοι Αντιπρόσωποι του Έθνους, η συγκίνησης μου αυτή γίνεται ακόμη μεγαλυτέρα με την σκέψιν ότι χάρις είς την απόφαση της Κυβερνήσεως να υποδείξη γυναίκα ως υποψήφιαν δια την αναπληρωματικήν εκλογήν της Θεσσαλονίκης και εις την ευμένειαν του αρχηγού του Ελληνικού Συναγερμού να χρίση εμέ ως τοιάυτην, έχω σήμερον την ύψιστην τιμήν να απευθύνωμαι προς πάντας υμάς, ως συνάδελφος σας, πρώτη και μόνη εξ όλων των Ελληνίδων.

»Η τιμή αυτή η οποία προσεγένετο εις το πρόσωπόν μου, είμαι υποχρεωμένη να τομίσω από της θέσεως ταύτης ότι αντανακλά προς όλας τας γενναίας Ελληνίδας, αι οποίαι τόσον εις τους ειρηνικούς όσον και εις τους πολεμικούς αγώνας του Έθνους μας από της απελευθερώσεως του μέχρι σήμερον, αφιέρωσαν με αλυτρτισμόν όλην την δραστηριότητά των και αυτήν την ζωήν των εις έργα φιλανθρωπικά και εθνικά. (Ζωηρά και παρατεταμένα χειροκροτήματα).

»Έχω πλήρη συναίσθησιν της ιστορικής ευθύνης, η οποία βαρύνει τους ώμους μου. Ελπίζω, όμως με την βοήθειαν του Θεού και με την συνδρομήν του κ. Προέδρου της Κυβερνήσεως, του κ. Προέδρου της Βουλής και των συναδέλφων μου θα κατορθώσω να δικαιώσω τας προσδοκίας των Ελληνίδων και του στρατάρχου Παπάγου. (Ζωηρά και παρατεταμένα χειροκροτήματα)».