Η επικείμενη νομοθετική ρύθμιση για την καθιέρωση του γάμου μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου συνταράσσει την κυβέρνηση και τον Πρωθυπουργό. Ταυτόχρονα στη δημόσια σφαίρα και στα social media διεξάγονται παθιασμένες συζητήσεις μεταξύ των πολιτών είτε υπέρ είτε κατά του γάμου των ομόφυλων.
Και θα ήθελα να παρουσιάσω σύντομα και χωρίς πάθος τις ακόλουθες νομικές και δικαιοπολιτικές σκέψεις.
Και καταρχήν ποιες είναι οι νομικές υποχρεώσεις της χώρας μας λόγω των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου;
Αποφάσεις Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ήδη από το 2010 (Schalk and Kopf v Austria) είχε αναγνωρίσει ότι οι ομόφυλες σχέσεις αποτελoύν τμήμα μιας «οικογενειακής ζωής» (family life).
Περαιτέρω, με μια άλλη απόφαση του 2013 (Vallianatos and Others v Greece) είχε αποδεχθεί ότι η Ελλάδα ήταν υποχρεωμένη να επεκτείνει το σύμφωνο συμβίωσης και στα ομόφυλα ζευγάρια. Πράγμα το οποίο και έγινε το 2015.
Και μέχρι στιγμής το Δικαστήριο εμμένει σε αυτή τη θέση και απαιτεί από τα Ευρωπαϊκά κράτη να προβαίνουν σε «νομική αναγνώριση» των σχέσεων μεταξύ των ομόφυλων ζευγαριών (είτε με τη μορφή του συμφώνου της συμβίωσης είτε με τη μορφή του γάμου).
Μέσα στο πλαίσιο αυτό 33 Ευρωπαϊκές χώρες έχουν αναγνωρίσει νομοθετικά τον ομοφυλικό γάμο (όπως η Αυστρία , το Βέλγιο, η Δανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Ολλανδία, η Ισπανία κλπ).
Προφανώς όλα αυτά τα κράτη δεν είναι ούτε αμαρτωλά ούτε βρίσκονται σε παρακμή.
Ωστόσο, και κράτη που δεν έχουν αναγνωρίσει το γάμο των ομόφυλων (όπως η Βουλγαρία ή η Ρουμανία) είναι υποχρεωμένα να αποδέχονται -για να κατοικήσουν στην επικράτεια τους- και ζευγάρια του ίδιου φύλου που έχουν παντρευθεί σε άλλη Ευρωπαϊκή χώρα και έχουν και παιδιά (ECJ, 5 June 2018).
Αντιλήψεις για την ουσία του γάμου και ο γάμος των ομόφυλων
Επί της ουσίας τώρα πολλοί άνθρωποι έχουν πάνω στο θέμα αυτό βαθιά ριζωμένες θρησκευτικές και ηθικές πεποιθήσεις, σύμφωνα με τις οποίες ο γάμος πρέπει να περιορίζεται στην ένωση ενός άνδρα και μιας γυναίκας και ότι η ομόφυλη διαγωγή επικυρώνει την αμαρτία και ατιμάζει το αληθινό νόημα του γάμου (που είναι η γέννηση παιδιών).
Σέβομαι απόλυτα αυτή την άποψη, αλλά προσωπικά ασπάζομαι περισσότερο το σκεπτικό της γνώμης που είχε αναπτύξει η αρχιδικαστής Margaret Marshall στο Ανώτατο Δικαστήριο της Μασαχουσέτης, όταν το τελευταίο είχε αναγνωρίσει το 2003 τον ομοφυλικό γάμο.
Τι έλεγε πολύ συνοπτικά η άποψη αυτή (ανιχνεύοντας τις αρετές ή τις αξίες τις οποίες πρέπει να υπηρετεί ένας γάμος);
Υποστήριζε λοιπόν ότι η ουσία του γάμου είναι μια «δέσμευση αγάπης, συντροφικότητας, αλληλεγγύης και κατανόησης» ανάμεσα σε δύο συντρόφους (είτε είναι ετερόφυλοι είτε είναι ομόφυλοι).
Δεν δεχόταν κατά συνέπεια, ότι η αναπαραγωγή είναι ο πρωταρχικός σκοπός του γάμου. Και συμπλήρωνε ότι τα ετερόφυλα ζευγάρια που υποβάλλουν αίτηση για να παντρευτούν «δεν ερωτώνται σχετικά με την πρόθεσή τους να συλλάβουν παιδιά διά της συνουσίας» (γιατί η γονιμότητα δεν αποτελεί προϋπόθεση του γάμου) .
Ούτε είναι φυσικά «ατελείς οι γάμοι» ετερόφυλων ζευγαριών που δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδιά από μόνα τους (και υιοθετούν άλλα).
Και αν αναγνωρίσει κανείς -με την παραπάνω συλλογιστική την οποία υιοθέτησε και η Αμερικανίδα Δικαστής- το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών προφανώς ανοίγει και ο δρόμος για τη δυνατότητα υιοθεσίας (ή «τεκνοθεσίας») παιδιών από το ζευγάρι τούτο.
Παιδιά με παρένθετη κύηση
Βεβαίως, ο Πρωθυπουργός απέκλεισε τη δυνατότητα απόκτησης παιδιών από ένα ομόφυλο ζευγάρι (μέσω της λεγόμενης παρένθετης κύησης), έστω και αν κάτι τέτοιο έχει ήδη επιτραπεί στην Ελλάδα από τοι 2002 σε γυναίκες οι οποίες δεν μπορούν να αποκτήσουν δικό τους τέκνο.
Πάντως, σε ένα γενικότερο επίπεδο η απόκτηση παιδιών μέσω της παρένθετης κύησης είναι -και κατά τη δική μου άποψη- μια πολύ αμφιλεγόμενη πρακτική και έχει εκκολάψει τεράστια ηθικά προβλήματα, ιδίως με τον τρόπο που εφαρμόστηκε σε κάποιες χώρες.
Και θα αναφέρω για παράδειγμα την περίφημη αμερικανική υπόθεση με το «Μωρό Μ». Τι συνέβη σε αυτή την υπόθεση;
O William και η Elizabeth Stern ήταν ένα ζευγάρι επιστημόνων επαγγελματιών που ζούσαν στο Νιου Τζέρσεϋ, αλλά δεν μπορούσαν να κάνουν δικό τους παιδί.
Έτσι, ήλθαν σε επαφή με ένα κέντρο υπογονιμότητας το οποίο κανόνιζε «παρένθετες εγκυμοσύνες» και το κέντρο τούτο δημοσίευσε αγγελίες αναζητώντας παρένθετες μητέρες.
Μία από τις μητέρες που απάντησαν στις αγγελίες ήταν και η Mary Beth Whitehead, μια εικοσιεννιάχρονη μητέρα δύο παιδιών και σύζυγος ενός καθαριστή.
Τον Φεβρουάριο λοιπόν του 1985 ο William Stern και η Mary Beth Whitehead υπέγραψαν ένα συμβόλαιο.
Η Mary Beth συμφώνησε να γονιμοποιηθεί τεχνητά με το σπέρμα του William να κυοφορήσει το παιδί και να το παραδώσει στον William μόλις γεννηθεί.
Επιπλέον η Whitehead συμφώνησε να παραιτηθεί από τα δικαιώματα της μητέρας για να μπορεί η Elizabeth Stern να υιοθετήσει το παιδί. Περαιτέρω ο William συμφώνησε να πληρώσει στη Mary Beth, πέραν των ιατρικών εξόδων, και μια αμοιβή 10.000 δολαρίων (πληρωτέων με τη γέννα).
Τελικά η Beth έμεινε έγκυος και τον Μάρτιο του 1986 γέννησε ένα κορίτσι. Ωστόσο η γυναίκα αυτή μετά τη γέννα αποφάσισε ότι δεν μπορούσε να αποχωριστεί το παιδί και θέλησε να το κρατήσει (διαφεύγοντας στη Φλόριντα με το μωρό).
Οι Stern αντέδρασαν και τελικά η Beth συνελήφθη.
Ο Δικαστής Sorkow επέβαλε την τήρηση της συμφωνίας επικαλούμενος την ιερότητα των συμβολαίων. Η συμφωνία ήταν συμφωνία και η μητέρα που γέννησε το βρέφος δεν είχε κανένα δικαίωμα να παραβιάσει το συμβόλαιο.
Ωστόσο, η Mary Beth κατέφυγε στο Ανώτατο Δικαστήριο του Νιου Τζέρσεϋ και με ομόφωνη απόφαση το Δικαστήριο τούτο ανέτρεψε την απόφαση του δικαστή Sorkow, αποφαινόμενο ότι το συμβόλαιο της παρένθετης κύησης ήταν άκυρο.
Για ποιο λόγο; Γιατί κατ’ αρχήν θεώρησε ότι η Whitehead έδωσε τη συγκατάθεσή της λόγω της ανάγκης να εξασφαλίσει κάποια χρήματα, σημειώνοντας μάλιστα ότι είναι πιθανότερο «οι φτωχές μητέρες να γίνουν παρένθετες μητέρες για τις εύπορες, παρά το αντίστροφο». Κατά συνέπεια η συγκατάθεση της Whitehead ήταν προβληματική.
Τέλος σημείωσε ότι το εμπόριο της παρένθετης εγκυμοσύνης ισοδυναμεί με αγοραπωλησία βρεφών και «ότι υπάρχουν σε μια πολιτισμένη κοινωνία ορισμένα πράγματα τα οποία δεν αγοράζονται με χρήματα».
Το συμπέρασμα;
Όλοι μπορεί να έχουμε ως άτομα για τα ζητήματα αυτά τις ηθικές ή θρησκευτικές μας πεποιθήσεις και να επιθυμούμε να κάνουμε παιδιά μέσω του γάμου των ετερόφυλων, αλλά μια Πολιτεία είναι απαραίτητο να διασφαλίζει και τα ατομικά δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών που επιθυμούν να παντρευθούν και να υιοθετήσουν παιδιά (ζώντας μέσα στη δικιά τους υπαρξιακή ετερότητα).
Και καλό θα είναι να μη διχασθούμε ως κοινωνία!
