Το «Πού κρύβεται η Αννα Φρανκ» ήταν μία από τις εκπλήξεις του τελευταίου Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Kαννών, από όπου άρχισε η διεθνής πορεία του. Πρόκειται για μία μεγάλου μήκους ταινία κινουμένων σχεδίων, βάση της οποίας είναι το «Ημερολόγιο της Αννας Φρανκ», το διασημότερο ημερολόγιο του 20ού αιώνα, γραμμένο από ένα παιδί-θύμα του Ολοκαυτώματος των Εβραίων, τη Γερμανο-ολλανδή Αννα Φρανκ (1929-1945). Ενα φιλμ όπου η Κίτι, το πρόσωπο της φαντασίας της Αννας στο οποίο αφηγείτο τις σκέψεις της, ζωντανεύει μέσα στο Μουσείο Αννας Φρανκ του Αμστερνταμ, παίρνει το ημερολόγιο και αρχίζει την προσπάθεια ανεύρεσης της φίλης της ανακαλύπτοντας έτσι έναν νέο, σκληρό κόσμο…
Δημιουργός της ταινίας που κέρδισε μόνο θετικά σχόλια (και προβάλλεται αυτό το διάστημα στις ελληνικές αίθουσες σε διανομή Rosebud.21) είναι ένας ευφυής καλλιτέχνης, ο Ισραηλινός Αρι Φόλμαν, ο οποίος έκανε για πρώτη φορά αίσθηση το 2008, όταν στην ταινία «Βαλς με τον Μπασίρ» κατάφερε να συνδυάσει τις προσωπικές του, δραματικές πολεμικές εμπειρίες με τον κόσμο του animation. Το «Βαλς με τον Μπασίρ», που διεκδίκησε το Οσκαρ καλύτερης μη αγγλόφωνης ταινίας, ανέδειξε ταυτόχρονα μια νέα, φρέσκια ματιά στο «ώριμο» κινούμενο σχέδιο, απευθυνόμενο, κυρίως, σε ενήλικους θεατές.
Το υποχρεωτικό διάβασμα
Οταν ο 59χρονος σήμερα Αρι Φόλμαν (Χάιφα, Δεκέμβριος 1962) διάβασε για πρώτη φορά το «Ημερολόγιο της Αννας Φρανκ», ήταν ακόμα μαθητής στο σχολείο και καθότι η ανάγνωση του ημερολογίου ήταν υποχρεωτική, «αυτός ήταν και ένας ανασταλτικός παράγοντας για να το εκτιμήσω όπως θα έπρεπε» είπε τηλεφωνικά στο ΒΗΜΑgazino. «Στην παιδική ηλικία και την εφηβεία μου δεν συμφωνούσα εύκολα με οτιδήποτε το «υποχρεωτικό»». Ακόμα και αργότερα, όμως, όταν το Ιδρυμα Αννα Φρανκ προσέγγισε τον Φόλμαν προτείνοντάς του να γυρίσει μια ταινία πάνω στο ημερολόγιο, εκείνος είχε τις αντιρρήσεις του. «Αρχικά δεν ήθελα να γυρίσω την ταινία διότι για εμένα, το ίδιο το ημερολόγιο είναι τόσο εμβληματικό που πίστευα ότι δεν χρειαζόταν να γυριστεί και μια ταινία βασισμένη σε αυτό. Ετσι κι αλλιώς μια ταινία μεγάλου μήκους με κανονικούς ηθοποιούς είχε ήδη γυριστεί (σ.σ.: «Το Ημερολόγιο της Αννας Φρανκ», παραγωγής 1959 σε σκηνοθεσία Τζορτζ Στίβενς), οπότε δεν ένιωθα ότι είχα κάτι παραπάνω να προσθέσω». Παρ’ όλα αυτά, ο Φόλμαν βρήκε την ευκαιρία να το ξαναδιαβάσει και τότε άρχισε να αλλάζει γνώμη,
Η σημασία της πατρότητας
«Επαιξε ρόλο το γεγονός ότι όταν το ξαναδιάβασα ήμουν πια πατέρας» σχολίασε ο Φόλμαν «και ίσως γι’ αυτό μπόρεσα να μπω τόσο βαθιά μέσα του. Είναι ένα απίστευτο αριστούργημα γραμμένο από ένα μικρό παιδί. Ο τρόπος με τον οποίο η Αννα Φρανκ παρατηρεί τα πράγματα είναι μοναδικός, όπως μοναδικό είναι και το γράψιμό της. Διαβάζοντάς το ξανά είδα μια μεγάλη συγγραφέα και ειλικρινά πιστεύω ότι αν η Αννα Φρανκ είχε επιβιώσει στο Ολοκαύτωμα, θα είχε γίνει μια σπουδαία μορφή της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα».
Εχοντας ξαναδιαβάσει το ημερολόγιο ο Φόλμαν ξανασκέφτηκε την πρόταση του Ιδρύματος Αννα Φρανκ και εν τέλει δέχθηκε να γυρίσει την ταινία. «Κατάλαβα ότι για να διατηρηθεί ζωντανή η ιστορία της Αννας Φρανκ θα πρέπει να βρίσκουμε πάντα νέους τρόπους για να την πούμε» τόνισε, «είτε αυτό θα είναι κινούμενο σχέδιο είτε γραφική νουβέλα. Το κινούμενο σχέδιο είναι εργαλείο εκπαίδευσης για το νεανικό κοινό. Αν ένα 2% των παιδιών που θα δουν την ταινία μου αναζητήσουν το ημερολόγιο, θα έχω κάνει μια καλή δουλειά» (παράλληλα με την ταινία, ο Φόλμαν δημιούργησε μαζί με τον Νταβίντ Πολόνσκι το graphic diary «To Ημερολόγιο της Αννας Φρανκ»
– κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη).
Ο Αρι Φόλμαν δεν αρνείται φυσικά ότι ένας επιπρόσθετος λόγος που τον ώθησε να αναλάβει τη συγκεκριμένη παραγωγή ήταν η εβραϊκή καταγωγή του: «Είμαι απόγονος ανθρώπων που έζησαν από πρώτο χέρι το Ολοκαύτωμα και αυτό το γεγονός έχει παίξει τεράστιο ρόλο στη ζωή μου, έχει από πολύ νωρίς διαμορφώσει τον χαρακτήρα μου».
Οι τρεις όροι
Ωστόσο, για να γυρίσει την ταινία «Πού κρύβεται η Αννα Φρανκ», ο Φόλµαν έθεσε τρεις όρους: κατ’ αρχάς, θα έπρεπε το φιλµ να απευθύνεται σε παιδιά «από 10 ετών και πάνω» όπως είπε. Δεύτερον, η ταινία θα έπρεπε να παρουσιάζει όλο το ηµερολόγιο, ακόµα και τους τελευταίους επτά δραµατικούς µήνες της Αννας Φρανκ στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. «Αυτός ο δεύτερος όρος ήταν πολύ σηµαντικός για εµένα, διότι συνήθως αυτό το κοµµάτι λόγω της ωµής σκληρότητάς του δεν παρουσιάζεται. Ενώ στην αρχική κόπια της ταινίας «Το Ηµερολόγιο της Αννας Φρανκ» υπήρχαν σκηνές στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο Οτο Φρανκ, ο πατέρας της Αννας, θεώρησε ότι έπρεπε να αφαιρεθούν γιατί η εικόνα που παρουσίαζαν ήταν πολύ άγρια για το ευρύ κοινό που ενδεχοµένως θα δυσαρεστούνταν». Και ο τρίτος όρος που έθεσε ο Φόλµαν ήταν η σύνδεση του Ηµερολογίου µε το σήµερα. «Δεν θα υπήρχε λόγος να ξαναγυριστεί µια ταινία για το Ηµερολόγιο της Αννας Φρανκ χωρίς να έχει κάποιον σύνδεσµο µε το παρόν, µε τα όσα γίνονται στον κόσµο σήµερα» είπε.
Οµως δεν κάνει συγκρίσεις καταστάσεων και φρίκης. Γνωρίζει εξάλλου ότι όπως φαίνεται και στην ταινία, «οι συνθήκες των γερµανικών στρατοπέδων συγκέντρωσης δεν διαφέρουν από την κάθοδο στον Αδη στην ελληνική µυθολογία», την ώρα που οι µετανάστες της σύγχρονης εποχής, τηρουµένων των αναλογιών, ζουν αρκετά προνοµιακά. «Δεν µπορείς να συγκρίνεις γενοκτονίες – για κάθε λαό η δική του γενοκτονία είναι η χειρότερη. Φυσικά και η γενοκτονία των Εβραίων στον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο θεωρείται η πιο φρικαλέα, αν όµως ρωτήσεις κάποιον από το Κονγκό για τη γενοκτονία του δικού του λαού από τους Βέλγους, ενδεχοµένως να νιώσει το ίδιο. Οπως και αν ρωτήσεις έναν Αρµένιο για τη γενοκτονία του δικού του λαού από τους Τούρκους».
