Μια καθημερινότητα χωρίς sms. Αλλά ποιος έστελνε sms; Ποιος πειθαρχούσε σε μέτρα, η ισχύς των οποίων είχε εκπνεύσει πολύ πριν κηρυχθούν και επισήμως έκπτωτα; «Κανένας» θα μπορούσε να πει κανείς, αλλά δεν είναι η σωστή απάντηση – όλο και κάποιος θα πληκτρολογούσε το «6» για να βγάλει τον σκύλο του βόλτα. Δεν είναι όμως το στατιστικό μέγεθος, αυτό το μικρό ή μικρότερο σύνολο των «όλο και κάποιων», που μπορεί να περιγράψει την εικόνα. Είναι το γεγονός πως προτού κηρυχθούν τα μέτρα έκπτωτα από εκείνους που τα εμπνεύστηκαν είχαν απορριφθεί ως άχρηστα από εκείνους που τα εφάρμοζαν. Το είπαμε στον σκύλο μας και ο σκύλος στην ουρά του.
Και λοιπόν; Ηταν αυτή μια άσκηση ατομικής ευθύνης στην οποία αποτύχαμε παταγωδώς; Μια προσομοίωση πειθαρχίας, ένα πείραμα σε πανεθνική κλίμακα από το οποίο αποδείχθηκε πως καμία έκτακτη συνθήκη δεν μπορεί να τιθασεύσει το απείθαρχο πνεύμα μας; Εναν χρόνο μετά, το ερώτημα ακούγεται μπανάλ. Θα ήταν πιο κοινότοπο όμως να ποσοστοποιήσει κανείς την πειθαρχία – τόσοι τη μάσκα ως τη μύτη, τόσοι μόνο το στόμα, τόσοι κάτω από το πιγούνι. Και θα ήταν επειδή σε αυτές τις έκτακτες συνθήκες, πριν ακόμη δοκιμαστεί το αίσθημα ευθύνης του καθενός μας, δοκιμάστηκε η ίδια μας η ελευθερία. Η πανδημική κρίση ήταν κάτι παραπάνω από μια δοκιμασία περιορισμών. Ηταν ένας ασφυκτικός εγκλωβισμός, χάσαμε τον ζωτικό μας χώρο. Και γι’ αυτό, πριν «ανοίξουν όλα», άνοιγε ο καθένας κάτι για τον εαυτό του. Μια βόλτα χωρίς sms, μια βόλτα με τα ρουθούνια έξω.
Εντάξει, χάνοντας κανείς τον ζωτικό του χώρο, μπορεί να χάσει και το μέτρο. Να συνωστιστεί σε πλατείες, πάρκα και παραλίες, να στριμωχτεί και να στριμώξει. Να πάρει ένα ρίσκο που, ακόμη χειρότερα, δεν ήταν μόνο μη λελογισμένο αλλά και μη ατομικό: δεν κινδύνευε κανείς μόνο για τον εαυτό του, έθετε σε κίνδυνο και τους άλλους και ανάμεσα στους άλλους ήταν και οι πιο ευάλωτοι. Ηταν πάντως κάτι που αναγνωρίστηκε ως «κόπωση» από την κυβέρνηση και λειτούργησε ως επιταχυντής. Από την ανοργάνωτη πλατεία θα ήταν καλύτερα σε ένα οργανωμένο μπαρ, από έναν συνωστισμό χωρίς μέτρο θα ήταν προτιμότερο ένα στρίμωγμα με κανόνες.
Είναι μήπως και μια επιστροφή στην κανονικότητα, σε μια καθημερινότητα που στερηθήκαμε εδώ και έναν ολόκληρο χρόνο; Περισσότερο μοιάζει με ένα σημείο εκκίνησης μιας κοινωνικής και οικονομικής ζωής που δεν είχε απλώς τελματώσει αλλά νεκρώσει και που καμία απείθεια στα μέτρα, από τα πλέον απαραίτητα έως εκείνα που ξεπεράστηκαν από τον χρόνο, δεν μπορούσε να αναστήσει. Κι αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα του απολογισμού αυτής της περιόδου. Είναι η άκρη του νήματος που πρέπει να πιάσει κανείς για τη δική του, συντεταγμένη επιστροφή.
