Την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης από τα 6 στα 12 μίλια στο Ιόνιο ανακοίνωσε από το βήμα της Βουλής ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά τη συζήτηση των δύο συμφωνιών οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών με Ιταλία και Αίγυπτο.

Η Ελλάδα, είπε ο πρωθυπουργός με νομοσχέδιο που κατατίθεται άμεσα στη Βουλή επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της από τα 6 στα 12 μιλία, προς δυσμάς, στο Ιόνιο.

«Η Ελλάδα μεγαλώνει, το έχουν πει κι άλλοι, εμείς όμως το κάνουμε πράξη» δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Μητσοτάκης.

«Σε θάλασσες όπως η Μεσόγειος η έκταση της υφαλοκρηπίδας ταυτίζεται με την ΑΟΖ» σημείωσε λέγοντας πως τα νησιά μας, και το Καστελόριζο, έχουν ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα. «Τίποτα δεν εμποδίζει την χώρα μας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια»  πρόσθεσε. «Η διευθέτηση των θαλάσσιων ζωνών με τις γειτονικές χώρες επαναφέρει το Διεθνές Δίκαιο και επιτρέψει την αξιοποίηση κοινών πόρων. Οι συνθήκες επαναθεμελιώνουν στην περιοχή ένα καθεστώς νομιμότητας».

Ο Ν. Κοτζιάς

Τον Οκτώβριο του 2018 ο Νίκος Κοτζιάς, τότε υπουργός Εξωτερικών, είχε και αυτός ανακοινώσει την επέκταση στα 12 μίλια. Είχε πει ότι είναι η «πρώτη επέκταση κυριαρχίας της χώρας από τότε που πήραμε την Δωδεκάνησο». Ο Ν. Κοτζιάς παρέδωσε τότε, και λίγο προτού αποχωρήσει από την κυβέρνηση, ολοκληρωμένο το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα, καθώς έχει γίνει και η χαρτογράφηση.

«Η χώρα επεκτείνει από τους Οθωνούς, τα Διαπόντια Νησιά, μέχρι κάτω τα Αντικύθηρα, την αιγιαλίτιδά της ζώνη», είπε ο Ν. Κοτζιάς παραδίδοντας το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα.

Ο Ν. Κοτζιάς σημείωσε ότι είναι έτοιμα και τα Προεδρικά Διατάγματα για την αιγιαλίτιδα ζώνη στην Κρήτη, και από τα Αντικύθηρα έως τον Σαρωνικό, που χρειάζονται μόνο χαρτογράφηση. Επίσης σε πρωτόλεια μορφή βρίσκεται το Προεδρικό Διάταγμα από τον Σαρωνικό έως τον Παγασητικό.

Σημειώνεται ότι με την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 μίλια όλοι όσοι θέλουν να διελεύσουν από την περιοχή θα ζητούν την άδεια της Ελλάδας, ενώ μεταξύ άλλων θα πληρώνουν και τα προβλεπόμενα ποσά.

Τότε,ο τομεάρχης Εξωτερικών της Νέας Δημοκρατίας, Γιώργος Κουμουτσάκος, στη δήλωσή του είχε αναφέρει:

«Σήμερα, μια πολύ σημαντική ανακοίνωση για την εξωτερική πολιτική της χώρας, όπως η επιλεκτική επέκταση των χωρικών της υδάτων, γίνεται πρόχειρα και αποσπασματικά επ′ ευκαιρία της παράδοσης-παραλαβής του Υπουργείου Εξωτερικών. Για ακόμη μία φορά, επιβεβαιώνεται η έλλειψη σοβαρότητας και συναίσθησης ευθύνης. Ως προς την ουσία της ανακοίνωσης, επιφυλασσόμαστε να τοποθετηθούμε, αφού θα υπάρξει πλήρης και επίσημη ενημέρωση για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα και με γνώμονα πάντα τα ευρύτερα συμφέροντα της χώρας», καταλήγει ο κ. Κουμουτσάκος.

Οπως αναφέρουν τα ΝΕΑ:

Δεν είναι η πρώτη φορά που εξαγγέλλεται επέκταση προς δυσμάς των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια. Εχει εξαγγελθεί άλλες δύο φορές, την τελευταία, μάλιστα, λίγο πριν από τις ευρωεκλογές. Η τότε κυβέρνηση προανήγγειλε σε προεκλογική περίοδο πως είχε έτοιμο και το σχετικό νομοσχέδιο να το καταθέσει προς ψήφιση στη Βουλή.

Ποτέ όμως το νομοσχέδιο αυτό δεν κατατέθηκε στη Βουλή. Μετά ήρθαν οι βουλευτικές εκλογές και η νίκη της ΝΔ και τα πράγματα άλλαξαν άρδην. Πρώτα απ’ όλα υπογράφηκε συμφωνία για ΑΟΖ με την Ιταλία αλλά και (τμηματική) συμφωνία για ΑΟΖ με την Αίγυπτο και δεύτερον η χθεσινή δήλωση από τη Βουλή του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια ότι τις επόμενες ημέρες θα εξαγγείλει επέκταση των χωρικών μας υδάτων στο Ιόνιο, από τα 6 ναυτικά μίλια που είναι σήμερα στα 12, ο ίδιος ο Πρωθυπουργός. Αυτό θα συμβεί ίσως αυτή την εβδομάδα ή το πολύ στις αρχές της επόμενης.

Σύμφωνα με διπλωματικούς κύκλους η χρονική συγκυρία αυτή τη φορά είναι ιδανική. Έχει ήδη υπογραφεί η συμφωνία για ΑΟΖ με την Ιταλία, ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών κ. Δεμίρης βρίσκεται σε συνεχή επαφή με τους Ιταλούς, κάτι που σημαίνει ότι δεν γίνεται επέκταση των χωρικών μας υδάτων προς δυσμάς χωρίς να το γνωρίζουν (και να συμφωνούν σ’ αυτό) οι Ιταλοί.

Αναφαίρετο δικαίωμα

Το Ιόνιο άλλωστε θεωρείται ως η ιδανική ευκαιρία για να αποδείξει η χώρα μας ότι ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα χωρίς κανένα κόστος. Η συγκεκριμένη περιοχή δεν προκαλεί άμεσα αντανακλαστικά της Αγκυρας, αλλά τα χωρικά μας ύδατα θα επεκταθούν και η χώρα μεγαλώνει. Και τούτο επειδή τα χωρικά ύδατα θεωρούνται μέρος του εθνικού εδάφους (ως επέκτασή του στη θάλασσα) και η παράκτια χώρα ασκεί πλήρη εξουσία σ’ αυτά. Η Ελλάδα, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, έχει το δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα όποτε το θελήσει και σε όποια περιοχή επιθυμεί. Εως τώρα έχει αποφύγει όμως να ασκήσει το δικαίωμά της αυτό (που απορρέει από το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο των Θαλασσών) στο Αιγαίο λόγω της μη διευθέτησης των θαλάσσιων ζωνών με την Τουρκία. Και της απειλής για κήρυξη πολέμου. Και το παράδοξο είναι ότι η Τουρκία απειλεί με πόλεμο την Ελλάδα επειδή θέλει να εφαρμόσει κατά γράμμα το Διεθνές Δίκαιο.

Με το άρθρο 2 του Νόμου 2321/1995, κυρωτικού της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας, προβλέπεται ότι η Ελλάδα έχει το αναφαίρετο δικαίωμα κατ’ εφαρμογή του άρθρου 3 της κυρούμενης σύμβασης να επεκτείνει σε οποιονδήποτε χρόνο το εύρος της χωρικής θάλασσας μέχρι αποστάσεως 12 ναυτικών μιλίων.

Η περιοχή που αφορά ο σχεδιασμός της επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. στο Ιόνιο εκτείνεται από τα Διαπόντια Νησιά (Οθωνοί) έως τα Αντικύθηρα, με το παζλ της διαμόρφωσης των θαλάσσιων ζωνών στο Ιόνιο να πηγαίνει ένα βήμα παρακάτω, έπειτα και από συμφωνία οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας με την Ιταλία. Στη Συμφωνία με τη Ρώμη, η οποία επετεύχθη το 1977, η Ιταλία έχει αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ναυτικών μιλίων, ενώ η Ελλάδα 6. Αυτό, όπως είχε αναφέρει σε άρθρο του ο Ευάγγελος Βενιζέλος, δεν αποτέλεσε πρόβλημα, καθώς τόσο η αιγιαλίτιδα ζώνη όσο και μια άλλη θαλάσσια ζώνη, η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, χαράσσονται έχοντας ως αφετηρία την ακτή και όχι το τέλος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Αυτή η εξέλιξη δεν εμπόδιζε τη μελλοντική αλλαγή της έκτασης των χωρικών υδάτων.

Τι είναι η αιγιαλίτιδα ζώνη – Τι σημαίνει η επέκτασή της

Η αιγιαλίτιδα ζώνη είναι έννοια του διεθνούς δικαίου γνωστή και με τον όρο χωρικά ύδατα. Πρόκειται για τμήμα της κυριαρχίας του παράκτιου κράτους που επεκτείνεται πέραν του χερσαίου εδάφους και των εσωτερικών του υδάτων (λιμνών, ποταμών) σε μια παρακείμενη ζώνη, την αιγιαλίτιδα ζώνη, στον υπερκείμενο της ζώνης αυτής εναέριο χώρο καθώς και στο έδαφος και στο υπέδαφος του βυθού.

Περιορίζεται ωστόσο από το δικαίωμα της αβλαβούς διέλευσης.

Το άρθρο 3 της Συμβάσεως Δικαίου της Θάλασσας 1982 ορίζει: «Κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίζει το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης του μέχρι σημείου που δεν υπερβαίνει 12 ναυτικά μίλια, τα οποία μετριούνται από γραμμές βάσεως καθορισμένες σύμφωνα με την παρούσα Σύμβαση».

Ετσι, τα κράτη μπορούν να καθορίζουν το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης σε 3, 6, 9, 11, 12 μίλια αλλά δεν μπορούν να υπερβούν τα 12 μίλια. Το πλάτος 0 έως 12 μίλια έχει κατοχυρωθεί εθιμικώς. Σήμερα, η συντριπτική πλειονότητα των κρατών έχει αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ναυτικά μίλια. Η Ελλάδα όμως σύμφωνα με τον νόμο 230/1936 έχει αιγιαλίτιδα ζώνη 6 ναυτικών μιλίων. Εκταση 6 ναυτικών μιλίων έχουν και η Τουρκία στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο μέχρι τον κόλπο της Αττάλειας (στη Μαύρη Θάλασσα έχει 12 ναυτικά μίλια), το Ισραήλ και η Μάλτα. Τα υπόλοιπα κράτη της Μεσογείου έχουν 12 ναυτικά μίλια, με εξαίρεση τον Λίβανο που δεν έχει διευκρινίσει το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης του.

Τα κράτη εκείνα που, όπως η Ελλάδα, έχουν αιγιαλίτιδα ζώνη μικρότερη των 12 ναυτικών μιλίων δικαιούνται, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο να την επεκτείνουν στο ανώτατο όριο, στα 12 ναυτικά μίλια. Η Τουρκία αμφισβητεί το νόμιμο και κυριαρχικό δικαίωμα της Ελλάδας, με απειλή πολέμου (casus belli), να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της στο Αιγαίο μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια, όπως προβλέπει το Δίκαιο της Θάλασσας.

Τι σημαίνει η επέκτασή της

Επεκτείνοντας τα χωρικά της ύδατα, η Ελλάδα επεκτείνει αυτόματα την κυριαρχία της. Με αυτό τον τρόπο αυξάνει τις δυνατότητές της στους τομείς της αλιείας, του περιβάλλοντος και πιθανώς της ενέργειας.

Αυτό συμβαίνει διότι το εύρος της υφαλοκρηπίδας θα αρχίσει να μετριέται από το σημείο όπου τελειώνουν τα 12 ναυτικά μίλια και όχι τα 6.

Στην πράξη, με την επέκταση αυτή η Ελλάδα μπορεί να διευκολυνθεί στις διαπραγματεύσεις της για την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Αλβανία, αν και η θέση της τελευταίας παραμένει άγνωστη ως προς αυτό.

Πάντως, πρέπει να σημειώσουμε ότι η τμηματική επέκταση των χωρικών υδάτων είναι πρακτική που έχει εφαρμοστεί και από την Τουρκία.

Τα χωρικά ύδατα της γειτονικής χώρας εκτείνονται στα 12 ναυτικά μίλια στη Μαύρη Θάλασσα και στην ακτή της κατά μήκος της Ανατολικής Μεσογείου μετά τον κόλπο της Αττάλειας. Βέβαια, αυτά συνέβησαν υπό άλλες συνθήκες κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.