Την πρόωρη παραίτησή του από το αξίωμα του γενικού διευθυντή του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), ένα χρόνο προτού λήξει η θητεία του, ανακοίνωσε το βράδυ της Πέμπτης ο Ρομπέρτο Αζεβέντο. Κάποιοι ερμηνεύοντας την είδηση ίσως βιαστούν να μιλήσουν για την αρχή του τέλους της παγκοσμιοποίησης. Και όμως, ο βραζιλιάνος αξιωματούχος, από το διορισμό του στο διεθνή Οργανισμό το 2013 κατηγορήθηκε επανειλημμένως ως επιρρεπής στον οικονομικό προστατευτισμό. Παρότι δεν ήταν αρεστός στον αρχιμάστορα της νέας κατασκευής εμπορικών τειχών παγκοσμίως και μέγα πολέμιο της παγκοσμιοποίησης των οικονομιών (αλλά όχι των επιχειρήσεων) Ντόναλντ Τραμπ.
«Είμαι ΟΚ με την παραίτηση. Μας συμπεριφέρθηκαν πολύ άσχημα, ενώ αντιμετώπιζαν την Κίνα σαν να πρόκειται για αναπτυσσόμενη χώρα», ήταν το σχόλιο του Τραμπ όταν έμαθε την απόφαση του ηλικίας 63 ετών επικεφαλής του ΠΟΕ να παραιτηθεί. Έχοντας ρίξει ευθύνες σε όλους – εκτός από τον εαυτό του – για το ξέσπασμα και τη διαχείριση της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν επρόκειτο να αφήσει στο απυρόβλητο τον Αζεβέντο.
Εξάλλου οι «εχθροί» για τον Τραμπ βρίσκονται παντού – μόνο οι Μεσοδυτικές αμερικανικές Πολιτείες είναι «καθαρές». Και σε ό,τι αφορά τον ΠΟΕ, ο πρόεδρος επανειλημμένως τον έχει κατηγορήσει ότι «συμπεριφέρεται άδικα στην Αμερική». Ότι έχει απομακρυνθεί από τη βασική του αποστολή που είναι η εποπτεία της διαδικασίας απελευθέρωσης του διεθνούς εμπορίου και η προστασία των αγορών. Και ότι από το 2001, που εντάχθηκε η Κίνα στον Οργανισμό, στις ΗΠΑ «χάθηκαν εκατομμύρια θέσεις εργασίας».
Ο καλύτερος γραμματέας
Δεν ήταν, όμως, ο Ρομπέρτο Αζεβέντο που «έβαλε» την Κίνα στον ΠΟΕ. Δεν ήταν ούτε ο προκάτοχός του, γάλλος τεχνοκράτης και πρώην επίτροπος Εμπορίου στην ΕΕ Πασκάλ Λαμί (ηγήθηκε το ΠΟΕ από το 2005 έως το 2013). Ούτε ο προκάτοχος του Λαμί, ταϊλανδός Σουπατσάι Πανιτσπάκντι (2002-2005). Ήταν ο νεοζηλανδός πολιτικός Μάικ Μουρ, στέλεχος του Εργατικού Κόμματος και πρώην πρωθυπουργός της πατρίδας του.
Ο Αζεβέντο επικαλέσθηκε προσωπικούς λόγους για την παραίτησή του. Αλλά πιθανότατα απηύδησε από τις πιέσεις της Ουάσιγκτον και ενδεχομένως να μη θέλησε να συνδέσει το όνομά του με την ιστορικά μεγαλύτερη καταστροφή του διεθνούς εμπορίου εν καιρώ ειρήνης. Ο Βραζιλιάνος αξιωματούχος έχει πιστωθεί εξάλλου με μια μοναδική επιτυχία: την επιτυχή κατάληξη του λεγόμενου «γύρου συνομιλιών του Μπαλί».
Ο γύρος του Μπαλί
Αυτός ο θεωρούμενος ως «ζηλωτής του προστατευτισμού» κατάφερε να επανεκκινήσει τις τελματωμένες από το 2008 διεθνείς διαπραγματεύσεις για την άρση των προστατευτικών δασμών, την απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου και την προώθηση της οικονομικής παγκοσμιοποίησης. Ήταν μια διαδικασία που είχε διακοπή μετά την αποτυχία του «γύρου συνομιλιών της Ντόχα».
Η διεθνής συμφωνία του Μπαλί ήταν η πρώτη και μοναδική προσώρας διεθνής συμφωνία που επιτεύχθηκε από… ιδρύσεως ΠΟΕ. Από το 1994 δηλαδή, που η Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT) συμφώνησε να αυτοδιαλυθεί έπειτα από την επιτυχή έκβαση του λεγόμενου «γύρου της Ουρουγουάης», προκειμένου να δημιουργηθεί ένας διεθνής οργανισμός που «θα γκρέμιζε τα εμπορικά τείχη», όπως υπαγόρευαν, άλλωστε, οι βασικές αρχές της καλπάζουσας, τότε, παγκοσμιοποίησης – λίγα χρόνια πριν είχε καταρρεύσει η Σοβιετική Ένωση και είχε τερματιστεί ο Ψυχρός Πόλεμος.
Η συμφωνία του Μπαλί δεν έθετε ως στόχο την «ισοπέδωση» των εμπορικών φραγμών του
παρελθόντος. Ούτε το «γκρέμισμα» των εμπορικών συνόρων μεταξύ των κρατών του πλανήτη, που ορθώνουν οι κυβερνήσεις με τη μορφή δασμών, τελών και άλλων μέτρων που στόχο έχουν να προστατεύσουν την καθημερινότητα εκατοντάδων εκατομμυρίων επαγγελματιών και εν γένει πολιτών από την αυθαιρεσία των επιχειρήσεων – διότι οι άνθρωποι χρειάζονται χρόνο για να προσαρμόσουν τις ζωές τους στις μεγάλες αλλαγές των καιρών.
Το Μπαλί άνοιξε για τις 195 χώρες που μετέχουν στον ΠΟΕ τον δρόμο του διαλόγου και της συνεννόησης. Και μάλιστα όχι σε διμερές επίπεδο, αλλά σε διεθνές. Υπό την αιγίδα, δηλαδή, του ίδιου του Οργανισμού, που έθεσε ως προτεραιότητα την σταδιακή και μεθοδευμένη επίλυση των προβλημάτων που ανακύπτουν από το «άνοιγμα» των οικονομιών και των αγορών και την άμβλυνση των απάνθρωπων, πολλές φορές, ανατροπών που φέρνει η αχαλίνωτη παγκοσμιοποίηση.
Το απόγειο της σχιζοφρένειας
Εν τέλει αποδείχθηκαν δύο πράγματα: ότι τα τείχη του προστατευτισμού είναι κυκλώπεια και ότι η τάση του ανθρώπου (όσων μπορούν τέλος πάντων) για γρήγορο πλουτισμό είναι ακαταμάχητη. Αυτό φάνηκε από την πρακτική των μεγάλων υπερ-εθνικών επιχειρήσεων και από την κοντόφθαλμη, λαϊκίστικη και υποκριτική πολιτική των κυβερνήσεων των πλουσίων οικονομιών της Δύσης.
Από τη μια πλευρά οι κυβερνήσεις άνοιγαν τα διάπλατα και άνευ όρων και προϋποθέσεων τα εθνικά σύνορα και επέτρεπαν στις επιχειρήσεις να μετεγκαθιστούν την παραγωγή τους στις αναπτυσσόμενες χώρες με το φθηνό εργατικό δυναμικό και από την άλλη προστάτευαν επιχειρηματικούς κλάδους όπως η κλωστοϋφαντουργία, για παράδειγμα, που είναι αδύνατον να ανταπεξέλθουν στον ανταγωνισμό των Ασιατών.
Επί Τραμπ η σχιζοφρενική εμπορική πολιτική και οι πρακτικές της Δύσης έφθασαν στο απόγειό τους. Ήλθε όμως ο Covid-19 για να αποκαλύψει τη γελοιότητα του πράγματος και την ανεπάρκεια των προσώπων. Ο Ρομπέρτο Αζεβέντο θέλησε να διαχωρίσει τη θέση του.
