Αυτή η ιστορία με τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών (γλώσσας και λογοτεχνίας) στο πρωτότυπο έχει δημιουργήσει, καιρό τώρα, ένα μεγάλο χαλί (επιτραπείτω μοι) κάτω απ’ το οποίο έχουμε χώσει λογής λογής θέματα. Ιδεολογικής, πολιτικής και κοινωνικής τάξεως. Ετσι, κάθε φορά που ανοίγει το θέμα της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών στη Μέση Εκπαίδευση (για να μην αναφερθώ και στις ίδιες τις φιλοσοφικές σχολές), αντί να πάρουμε κάποιες συγκεκριμένες, λογικές και εφαρμόσιμες αποφάσεις, απλώς ανασηκώνουμε το χαλί, πιάνουμε τη μύτη μας, ανασύρουμε κάποιες παλαιές, έωλες ιδέες, τις ξεσκονίζουμε και συνεχίζουμε. Ωσπου να ανοίξει εκ νέου το θέμα. Και είναι φυσικό να συζητούμε και να ξανασυζητούμε τα ίδια επειδή ποτέ δεν τολμήσαμε να βρούμε κάτι άλλο. Παλιομοδίτες, όπως είμαστε, συνήθως, οι κλασικοί και οι κλασικίζοντες φιλόλογοι απαιτούμε τη διδασκαλία ενός μαθήματος το οποίο, χρόνια τώρα, φαίνεται να έχει αποβάλει το όποιο κύρος. ‘Η και χρησιμότητα. Για τα Λατινικά δεν έχω να πω κάτι διαφορετικό: σήπονται ήδη και ζέχνουν στις εκπαιδευτικές μας χωματερές.
Προσοχή: δεν έχω καμία, μα καμία πρόθεση να ψέξω κανέναν. Ούτε τους καθηγητές της ΜΕ ούτε τους πανεπιστημιακούς δασκάλους. Αναφέρομαι στο καθ’ ύλην αρμόδιο υπουργείο και κατά συνέπεια στους κατά καιρούς συντάκτες των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Προγράμματα που αφορούν πρωτίστως τη Μέση Εκπαίδευση. Προφανώς και δέχομαι ότι αν είναι να διδάξουμε τα όποια Αρχαία, ή τα όποια Λατινικά από τη Μέση Εκπαίδευση πρέπει να αρχίσουμε. Εκεί στη Μέση Εκπαίδευση μαθαίναμε τα παλιά χρόνια Αρχαία Ελληνικά και Λατινικά. Οι ταπεινές πλην ρομαντικές φράσεις «Ο φίλος τον φίλον εν κινδύνοις ου λείπει», ή «Regina rosas amat», ήταν μια εύκολη αρχή. Ομως στο τέλος των προγραμμάτων εκείνων οι κλασικές γλώσσες μάς ήταν σαφώς οικειότερες από ό,τι στους σημερινούς μαθητές. Ακόμη και στο δημοτικό, εκεί στα δύσκολα μετεμφυλιωτικά χρόνια, είχαμε μάθει και τη δοτική: «Εν χωρίω τάδε τη 25η Μαρτίου κ.λπ.». Και περισπωμένες βάζαμε και οξείες και δασείες. Και υπογεγραμμένες. Αυτό προτείνω; Ε, όχι δα, κυρ αναγνώστημ!
Αυτό που θέλω να δείξω (και δεν είναι η πρώτη φορά που το επιχειρώ) είναι ο ολωσδιόλου προσβλητικός τρόπος με τον οποίον αντιμετωπίζουμε, χρόνια τώρα, όλοι μας, κυβερνήσεις, εκπαιδευτικοί, γονείς και κηδεμόνες, τα κλασικά γράμματα. Θα μου πείτε ούτε με τον Θουκυδίδη κερδίζει κάποιος τις εκλογές, ούτε με τον Ευριπίδη ανεβαίνει το κατά κεφαλήν εισόδημα. Παρά ταύτα, επιμένουμε στα Αρχαία. Από μετάφραση, ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό, ή από μάταιες προσπάθειες να διδαχθεί, τάχατες, η αρχαία γλώσσα και λογοτεχνία στη ΜΕ. Αμ δε! Οι υποψήφιοι των θεωρητικών σχολών «μαθαίνουν» Αρχαία και Λατινικά στα φροντιστήρια της γειτονιάς. Με διδάσκοντες/φροντιστές, κάποτε, τους ίδιους τους καθηγητές του σχολείου τους. Ασε που κάμποσοι φοιτητές των Φιλοσοφικών Σχολών εξακολουθούν και πηγαίνουν στα φροντιστήρια προκειμένου να περάσουν κάποιο εξάμηνο…
Δεν είναι προς θάνατον όλα αυτά. Ας μάθουν έστω και με τον τρόπο αυτόν Αρχαία Ελληνικά και Λατινικά και οι φοιτητές των Φιλοσοφικών Σχολών. Ωστόσο υπάρχει και μια άλλη παράμετρος σχετική με αυτά τα δύο μαθήματα. Είναι, πιστεύω, γνωστή η τάση πολλών διδασκόντων, τόσο στη ΜΕ όσο (κυριότατα) στις Φιλοσοφικές Σχολές, να αφιερώνουν περισσότερες ώρες για μια οιονεί μοντέρνα ή μεταμοντέρνα «ανάλυση» και «ερμηνεία» αρχαίων ελλήνων συγγραφέων από μεταφράσεις, από όσες αφιερώνουν στην ίδια τη διδασκαλία του αρχαίου κειμένου. Δεν είμαι εναντίον των λεγόμενων gender studies, του στρουκτουραλισμού, του μοντερνισμού, του μεταμοντερνισμού κ.λπ. Και προφανώς δεν είμαι αντίθετος στην ανάγνωση, στη μελέτη των κλασικών κειμένων από μετάφραση. Κακό δεν είναι. Καθόλου μάλιστα. Αλλωστε δεν γνωρίζω αν ο Φρόιντ, λ.χ., εισήγαγε την ιδέα του «οιδιπόδειου συμπλέγματος» έχοντας διαβάσει τον Οιδίποδα Τύραννο στο πρωτότυπο. Αυτό που προσπαθώ να δείξω είναι ότι τόσο τα Αρχαία Ελληνικά όσο και τα Λατινικά (πάντα στο πρωτότυπο) όλο και χάνουν έδαφος.
Τι διδάσκεται σήμερα επαρκώς στα σχολεία μας ή και στα πανεπιστήμιά μας; Πιστεύω ότι η Κοινωνιολογία έχει κερδίσει πολλούς διδακτικούς πόντους, ειδικά μάλιστα μέσα στη διακυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Αλλωστε ποιος έχει λησμονήσει τους συριζανελίτες υπουργούς της Παιδείας; Υπήρξαν, όλοι τους, φλογεροί εραστές της κοινωνιολογίας, τόσο που ανήγαγαν το μάθημα τούτο πρώτο και κύριο της διδακτέας ύλης. Ισως, δεν αποκλείεται να πίστευαν οι άνθρωποι ότι ο Κοραής, ο Καβάφης, ο Παλαμάς, ο Σικελιανός, προφανώς όλοι οι μεγάλοι ποιητές της γενιάς του Τριάντα και, το δίχως άλλο, ο Κώστας Βάρναλης και ο Γιάννης Ρίτσος, δεν έκαναν τίποτε άλλο από το να μελετούν, πρωί και βράδυ, Κοινωνιολογία. Ποια είναι η άποψη, η τακτική του σημερινού υπουργείου Παιδείας όσον αφορά τα κλασικά γράμματα; Ελπίζουμε με το πέρασμα του χρόνου να μάθουμε.
Ας μείνουμε εδώ για την ώρα. Στο κάτω-κάτω της γραφής, αφού σύμφωνα με τον Γιάννη Ρίτσο, «Καθένας μοναχός πορεύεται στον έρωτα, μοναχός στη δόξα και στο θάνατο» γιατί να μην πορεύεται μοναχός και στη μελέτη των κλασικών γραμμάτων;
Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
