Το μέλλον της εργασίας στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης

Ανά την υφήλιο δεν υπάρχει έλλειψη πιεστικών ζητημάτων. Οι άνθρωποι που ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας ανέρχονται σε 1,6 δισ. ενώ εκτιμάται πως 780 εκατομμύρια ενήλικοι είναι αναλφάβητοι. Τα σοβαρά προβλήματα δεν περιορίζονται στον αναπτυσσόμενο κόσμο: οι «θάνατοι από απόγνωση» (ναρκωτικά, αλκοόλ και αυτοκτονίες) για παράδειγμα συμβάλλουν στην αύξηση της θνησιμότητας μεταξύ των λευκών ανδρών στις ΗΠΑ. Ακόμη και όταν οι προηγμένες οικονομίες αναπτύσσονται δεν επωφελούνται όλοι. Οι ομάδες με υψηλότερα εισοδήματα ευημερούν ενώ τα νοικοκυριά μεσαίων εισοδημάτων και οι μειονότητες χάνουν διαρκώς έδαφος.

Και τώρα κάποιοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι οι νέες μορφές προγραμματισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών θα επιδεινώσουν την κατάσταση καθώς οι αλγόριθμοι, τα ρομπότ και τα αυτοκίνητα δίχως οδηγό θα καταστρέψουν τις δουλειές της μεσαίας τάξης και θα συμβάλουν στην αύξηση της ανισότητας. Ακόμη και αυτός ο περιληπτικός όρος για την εν λόγω τεχνολογία –Τεχνητή Νοημοσύνη –ακούγεται απειλητικός. Σημαντικοί συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας έχουν από καιρό προβλέψει ότι μια μέρα θα εφεύρουμε τις μηχανές που θα μας καταστρέψουν.

Η τεχνολογία που απαιτείται για τη δημιουργία αυτού του δυστοπικού μέλλοντος δεν υπάρχει ακόμη. Αλλά η σημαντική πρόοδος στην επιστήμη της τεχνητής νοημοσύνης και τις σχετικές τεχνολογίες προσφέρει τεράστιες δυνατότητες για θετικές εξελίξεις στις μετακινήσεις, στην εκπαίδευση, στην ανακάλυψη νέων φαρμάκων. Εάν αξιοποιηθεί με σύνεση, αυτή η ώθηση όσον αφορά τις υπολογιστικές μας ικανότητες μπορεί να βοηθήσει τον πλανήτη και μερικούς από τους πιο ευάλωτους πολίτες του.

Μπορούμε τώρα να βρούμε νέα μοντέλα που δεν είναι άμεσα αντιληπτά από τον άνθρωπο –τρόπους για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Μπορούμε να αυξήσουμε την παραγωγικότητα στα εργοστάσια και να περιορίσουμε τη σπατάλη τροφίμων. Γενικότερα, μπορούμε να βελτιώσουμε τις προβλεπτικές ικανότητές μας συγκριτικά με τις ανάλογες ικανότητες των συμβατικών υπολογιστών. Αλλά ο φόβος εξακολουθεί να υπάρχει: αυτές οι ίδιες βελτιώσεις δεν θα οδηγήσουν στην απώλεια όλων των εργασιών μας –ή έστω των καλύτερων από αυτές; Υπάρχουν τρεις λόγοι που δεν πρόκειται να συμβεί αυτό.

Πρώτον, ισχύει το παράδοξο του Μόραβεκ. Ο Χανς Μόραβεκ και άλλοι επιστήμονες της πληροφορικής επισήμαναν κατά τη δεκαετία του 1980 πως ό,τι είναι απλό για μας είναι δύσκολο ακόμη και για την πιο προηγμένη μορφή τεχνητής νοημοσύνης. Ισχύει όμως και το αντίστροφο. Μορφές τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να εκτελέσουν εύκολα όλα όσα εμείς θεωρούμε δύσκολα. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να περπατήσουν, να χειριστούν αντικείμενα και να κατανοήσουν σύνθετες γλώσσες από νεαρή ηλικία. Οι έξυπνες μηχανές μπορούν να πραγματοποιήσουν μαθηματικούς υπολογισμούς ξεπερνώντας κατά πολύ τις ικανότητες των ανθρώπων αλλά δεν μπορούν εύκολα να ανοίξουν μια πόρτα.

Δεύτερον, οι αλγόριθμοι σήμερα είναι όλο και πιο αποδοτικοί στην αναγνώριση των όποιων μοντέλων όταν διαθέτουν μεγάλα σύνολα πληροφοριών –μπορούν να αναγνωρίσουν αντικείμενα στα βίντεο του YouTube ή να εντοπίσουν απάτες με πιστωτικές κάρτες –αλλά είναι κατά πολύ λιγότερο αποδοτικοί σε έκτακτες περιστάσεις ή όταν οι πληροφορίες που διαθέτουν είναι περιορισμένες. Για τη διαχείριση ανάλογων καταστάσεων είναι απαραίτητη η παρουσία ενός επιδέξιου ατόμου, με εμπειρία, διαίσθηση και κοινωνική συναίσθηση.

Τρίτον, τα πιο προηγμένα συστήματα δεν μπορούν να εξηγήσουν τι ακριβώς έκαναν ή γιατί προτείνουν μια συγκεκριμένη ενέργεια. Οταν η ερμηνεία είναι σημαντική –στην ιατρική, για παράδειγμα –είναι απαραίτητη η παρουσία ενός εκπαιδευμένου ανθρώπου για τη λήψη αποφάσεων.

Φυσικά, όλα αυτά αφορούν την κατάσταση της τεχνολογίας σήμερα και τα υψηλά επίπεδα επενδύσεων ενδέχεται να αλλάξουν τα δεδομένα. Αλλά θα μεταλλαχθεί επίσης και η φύση της εργασίας. Οι σημερινές εργασίες διαφέρουν σημαντικά από τις δουλειές που υπήρχαν πριν από 50 ή και 20 χρόνια.

Και θα χρειαστεί πολύς καιρός για να διεισδύσουν πλήρως οι νέοι υπολογιστικοί αλγόριθμοι στην οικονομία. Θα χρειαστεί ακόμη περισσότερος καιρός για τη διάδοση των πολλών εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης που θα μπορούσαν να επηρεάσουν όλους όσοι εργάζονται σε κλάδους όπως η υγεία, η εκπαίδευση και ο κατασκευαστικός τομέας. Στην πραγματικότητα, αυτό ενδέχεται να συμβεί την κατάλληλη στιγμή κατά τις επόμενες δεκαετίες καθώς η σταδιακή γήρανση του πληθυσμού των ανεπτυγμένων οικονομιών συνεπάγεται ότι θα περιοριστεί η αγορά εργασίας και θα αυξηθεί η ανάγκη για υπηρεσίες φροντίδας των ηλικιωμένων.

Δεν πρέπει να υποτιμούμε την ικανότητα των ανθρώπων να καταστρέφουν τις κοινότητές τους, το περιβάλλον, ακόμη και ολόκληρο τον πλανήτη. Δεν αποκλείεται μια μέρα οι προβλέψεις των συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας να αποδειχθούν σωστές. Οσον αφορά το σήμερα, ωστόσο, διαθέτουμε ένα ισχυρό εργαλείο που παρέχει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να βελτιώσουν τις ζωές τους.