Εβδομήντα πέντε χρόνια μετά την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ εξακολουθεί να μένει (σχεδόν) αναπάντητο το ερώτημα: αιφνιδιάστηκε πραγματικά η στρατιωτική και η πολιτική ηγεσία της Αμερικής από την επιδρομή των ιαπωνικών αεροπλάνων στην αεροναυτική βάση των ΗΠΑ στον Ειρηνικό εκείνο το πρωί της Κυριακής 8 Δεκεμβρίου 1941, όταν εκμηδενίστηκε ουσιαστικά η «προφυλακή ασφαλείας» της Αμερικής 4.060 μίλια από τις ακτές της Ιαπωνίας; Η επίσημη απάντηση είναι θετική. Ναι, η Ουάσιγκτον αιφνιδιάστηκε αφού, άλλωστε, είχε αρχίσει ένας διάλογος με το Τόκιο και ιάπωνες αξιωματούχοι βρίσκονταν ήδη στην Ουάσιγκτον.
Δεν είναι τόσο απόλυτοι οι ερευνητές και οι ιστορικοί του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Εγγραφα των Αρχείων των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Σοβιετικής Ενωσης τα οποία είναι σήμερα προσιτά στους ιστορικούς αποκαλύπτουν μερικά πολύ ενδιαφέροντα πράγματα, στοιχεία άγνωστα ως πρόσφατα ακόμη. Ο Λευκός Οίκος είναι βέβαιο ότι προέβλεπε πολεμική σύγκρουση με την Ιαπωνία από τις αρχές του 1941. Στις 14 Φεβρουαρίου ο πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούζβελτ δίνει εντολή στον Εντγκαρ Χούβερ, αρχηγό του FBI, να ετοιμάσει «λίστες Ιαπώνων και Ιαπωνο-αμερικανών» που διαβιούν στις ΗΠΑ. Χρησιμοποίησε τις λίστες αργότερα, στον πόλεμο, όταν χιλιάδες συνελήφθησαν και στάλθηκαν σε στρατόπεδα.
Επεσε έξω δύο εβδομάδες


Από τον Απρίλιο η βρετανική κυβέρνηση γνώριζε ότι οι ΗΠΑ ετοιμάζονται για την «αναπόφευκτη» πολεμική σύγκρουση με την Ιαπωνία. Συγκεκριμένα, στις 24 Απριλίου 1941 ο Γουίνστον Τσόρτσιλ ενημερώνει το υπουργικό συμβούλιο ότι «είναι ως σχεδόν βέβαιο ότι η είσοδος της Ιαπωνίας στον πόλεμο (…) θα οδηγήσει οπωσδήποτε τις ΗΠΑ στο πλευρό μας». Ο βρετανός πρωθυπουργός γνωρίζει ότι η Αμερική έχει «διεισδύσει» στους μυστικούς κώδικες του Ιαπωνικού Ναυαρχείου και παρακολουθούσε την επικοινωνία του με την κυβέρνηση. Μια από τις κυβερνητικές διαταγές στον αρχηγό του ιαπωνικού Ναυτικού αναφέρει, μεταξύ άλλων, «…να είστε απολύτως έτοιμοι τον Νοέμβριο» 1941.
Στις 15 Νοεμβρίου ο αρχηγός του αμερικανικού Γενικού Επιτελείου στρατηγός Τζορτζ Μάρσαλ ενημερώνει μερικούς δημοσιογράφους ότι «ετοιμαζόμαστε για επιθετικό πόλεμο εναντίον της Ιαπωνίας» και τους ζητά «απόλυτη εχεμύθεια επί του παρόντος». Δέκα ημέρες αργότερα ο υπουργός Εξωτερικών Χένρι Στίμσον γράφει στο ημερολόγιό του ότι στη σύσκεψη που ο πρόεδρος Ρούζβελτ είχε συγκαλέσει στο Οβάλ όφις του Λευκού Οίκου την προηγουμένη και στην οποία πήραν μέρος οι διοικητές των τριών Οπλων και κυβερνητικοί αξιωματούχοι ο πρόεδρος «δήλωσε ότι κατά τα φαινόμενα οι Γιαπωνέζοι ετοιμάζονται να μας επιτεθούν σύντομα, πιθανότατα την ερχόμενη Δευτέρα». Στο βιβλίο του «War Is a Lie» («Ο πόλεμος είναι ένα ψέμα») ο Ντέιβιντ Σουάνσον γράφει ότι ο Ρούζβελτ «πρέπει να γνώριζε ότι ο πόλεμος ήταν ζήτημα ημερών επειδή το Ναυτικό είχε ήδη αποκωδικοποιήσει τη σχετική διαταγή του ναυάρχου Ισορόκου Γιαμαμότο» του ιαπωνικού Ναυτικού. Ο Ρούζβελτ έπεσε έξω δύο εβδομάδες.
Αλλαξε το κλίμα


Υπάρχει όμως και κάτι πιο… συναρπαστικό. Ο πρεσβευτής του Περού στο Τόκιο ειδοποιεί τον αμερικανό ομόλογο του ότι στο κοκτέιλ που έδωσε η ιταλική πρεσβεία προς τιμήν μιας ιταλικής στρατιωτικής αποστολής στις 4 Δεκεμβρίου ένας ανώτατος αξιωματικός του ναυτικού επιτελείου της Ιαπωνίας ακούστηκε να λέει «αν αρχίσει πόλεμος (με τις ΗΠΑ) αυτός θα αρχίσει από το Περλ Χάρμπορ». Και, πραγματικά, από εκεί άρχισε. Οι Αμερικανοί οι οποίοι έως τις παραμονές του ήταν ως 72% εναντίον «κάθε μορφής εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο» στην Ευρώπη, «κυριολεκτικά όρμησαν στη μάχη μόλις έγινε γνωστή» η ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χαρμπορ, έγραψε ο εξ απορρήτων δημοσιογράφος Ντριού Πίρσον.

Το λάθος του Ρούζβελτ
1.200 έγγραφα παραμένουν ακόμη απόρρητα
Το καλοκαίρι του 2015 το πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Ιλινόι έκανε μια δημοσκόπηση σε άτομα ηλικίας 45-65 ετών και ακαδημαϊκής μόρφωσης με ερωτήματα για το Περλ Χάρμπορ. Ενα ποσοστό σχεδόν 35% απάντησε ότι σκόπιμα ο Ρούζβελτ άφησε την ιαπωνική αεροπορία να βομβαρδίσει τον αμερικανικό στόλο ώστε «να εξαγριωθούν» οι Αμερικανοί, οι οποίοι δεν ήθελαν να εμπλακούν οι ΗΠΑ σε πόλεμο, και να πολεμήσουν –όπως και έγινε. Υπάρχουν αρκετοί πανεπιστημιακοί που υποστηρίζουν αυτή την άποψη.
Στηρίζονται και στο ότι περί τα 1.200 έγγραφα εκείνων των ημερών δεν έχουν αποκωδικοποιηθεί. Εκείνο που ο Ρούζβελτ δεν περίμενε ήταν το μέγεθος της καταστροφής. Ο Τσόρτσιλ γράφει στην «Ιστορία του Πολέμου» του ότι «ο πρόεδρος υπολόγιζε μικρές απώλειες σε πολεμικά σκάφη και ελάχιστες σε αεροπλάνα». Καταστράφηκαν ή υπέστησαν σοβαρές ζημιές τα 14 από τα 21 πολεμικά και τα 68 από τα 112 αεροσκάφη που βρίσκονταν στο Περλ Χάρμπορ. Επισκευάστηκαν ή αντικαταστάθηκαν σε 14-19 μήνες. Στο Τόκιο υπολόγιζαν ότι θα χρειάζονταν 36-40 μήνες. Τους κόστισε ακριβά αυτό το λάθος.


Οταν πανηγύρισε ο Στάλιν
Η επίθεση στο Περλ Χάρμπορ έγινε δεκτή (σχεδόν) με ενθουσιασμό από δύο ιστορικά πρόσωπα: τον Στάλιν και τον Τσόρτσιλ. Ο πρώτος, γράφει στις «Σελίδες Ημερολογίου» ο τότε υπουργός Εξωτερικών Βιάτσεσλαβ Μολότοφ, όταν έμαθε για την επίθεση έβγαλε κάτι σαν στεναγμό ανακούφισης και «μας είπε: “Τώρα είναι βέβαιο ότι δεν θα μας χτυπήσουν οι Γιαπωνέζοι”» καθώς ανησυχούσε για ιαπωνική εισβολή από τα ανατολικά.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ