Φρένο το 2015 και στις μεταμοσχεύσεις

Τη χειρότερη επίδοση στον τομέα των μεταμοσχεύσεων είχε η Ελλάδα το 2015. Ο δείκτης δωρεάς οργάνων το περασμένο έτος ήταν ο χειρότερος της τελευταίας δεκαπενταετίας: μόλις 3,5 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Την ίδια στιγμή άλλες ευρωπαϊκές χώρες με λιγότερο πληθυσμό από αυτόν της Ελλάδας, όπως η Κροατία, έχουν καταφέρει μέσα σε λίγα χρόνια να φθάσουν τα ποσοστά της Ισπανίας (35 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού) και σχεδόν να μηδενίσουν τις λίστες αναμονής τους. Μετά το 2001, οπότε άρχισε να διαγράφεται άνοδος των μεταμοσχεύσεων, η πορεία ανακόπηκε δύο φορές: μία το 2010, όταν πια άρχισαν να φαίνονται έντονα τα σημάδια της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα με αποτέλεσμα η τότε κυβέρνηση να προσφύγει στον Μηχανισμό Στήριξης, και άλλη μία το 2015, με τις συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις και την επιβολή capital controls. Μέσα από τα στοιχεία γίνονται φανερά η σχέση και ο επηρεασμός των ειδικότερων κοινωνικών ζητημάτων από τη γενικότερη πολιτικοοικονομική κατάσταση.

Συνάφειες

«Την τελευταία τριετία σημειώθηκε πτωτική πορεία, με αποκορύφωμα το 2015, το οποίο μάς πήγε πίσω στο επίπεδο της δωρεάς του 2001. Ο λόγος είναι απλός: όταν μια χώρα βρίσκεται στην αναστάτωση που βρέθηκε η Ελλάδα το 2015, όλα τα θέματα πηγαίνουν πίσω. Μαζί με αυτά και οι μεταμοσχεύσεις» δηλώνει μιλώντας στο «Βήμα» ο καθηγητής Νεφρολογίας, διευθυντής της Νεφρολογικής Κλινικής και Μονάδας Μεταμόσχευσης Νεφρού του Νοσοκομείου «Λαϊκό» και αντιπρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) κ. Γιάννης Μπολέτης.

«Γενικά η δωρεά οργάνων παρουσιάζει συχνά διακυμάνσεις» σημειώνει. «Αυτό οφείλεται στη δυνατότητα του ΕΟΜ να προσεγγίσει τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Θεωρώ ότι το 2013-14 η τότε διοίκηση του Οργανισμού δεν κατάφερε να τις προσεγγίσει. Αντιθέτως, την προηγούμενη διετία υπήρχε καλή επικοινωνία. Το 2015 ήταν η συνέχεια των δύο προηγουμένων ετών συν μία χρονιά με αρκετές ανασφάλειες για τη χώρα. Ωστόσο η σημερινή διοίκηση του ΕΟΜ έχει δημιουργήσει καλύτερες προϋποθέσεις κατόπιν σκληρής δουλειάς και συνεργασίας με την ηγεσία του υπουργείου Υγείας και μέσω ενός προγράμματος στενής συνεργασίας με τις ΜΕΘ που θα ξεδιπλωθεί το 2016. Το γεγονός ότι και ο σημερινός πρόεδρος του ΕΟΜ προέρχεται από τον χώρο της εντατικής θεραπείας κάνει πιο εύκολη τη συνεργασία με τις ΜΕΘ». Ο κ. Μπολέτης ευελπιστεί επίσης ότι σε περίπου δύο-τρεις μήνες θα τεθεί σε λειτουργία η Μονάδα Μεταμόσχευσης Ηπατος του Νοσοκομείου «Λαϊκό». Από την πλευρά του, ο αντιπρόεδρος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία κ. Γρηγόρης Λεοντόπουλος θεωρεί ότι η πτωτική πορεία των μεταμοσχεύσεων οφείλεται και στην έλλειψη εκπαιδευμένων συντονιστών. «Ενώ υπήρχαν δότες», προσθέτει, «δεν ήταν δυνατή η πρόσβαση σε αυτούς. Με τη δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση εκπονήθηκε πρόγραμμα εκπαίδευσης των συντονιστών για το πώς θα προσεγγίζουν και θα ενημερώνουν τους συγγενείς των ασθενών. Επίσης βρέθηκαν πόροι για την προβολή της δωρεάς οργάνων».

Χωρίς σχέδιο

Ανατρέχοντας στα προηγούμενα χρόνια, ο πρόεδρος του ΕΟΜ καθηγητής κ. Ανδρέας Καραμπίνης διαπιστώνει ότι το πρόβλημα των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα ξεκινά από πολύ παλιά, καθώς ουδέποτε υπήρξε οργανωμένο σχέδιο. Στην επιστολή του προς την ηγεσία του υπουργείου Υγείας (μέρος της δημοσιεύθηκε στο «Βήμα» στις 28 Φεβρουαρίου 2016, αναφορικά με την αντιμετώπιση από την Αυστρία των ελλήνων ασθενών που χρήζουν μεταμόσχευσης πνεύμονα) αναφέρει ότι η υποστελέχωση και ως εκ τούτου η ανεπάρκεια εκπλήρωσης του θεσμικού ρόλου του ΕΟΜ αποτελούν χρόνιο πρόβλημα. Τη δεδομένη χρονική στιγμή, σημειώνει, ο ΕΟΜ με τους πόρους που διαθέτει από πλευράς οικονομικών και ανθρώπινου δυναμικού αδυνατεί να εξασφαλίσει ακόμη και τον πυρήνα της αποστολής και του σκοπού του που είναι ο εικοσιτετράωρος συντονισμός μεταμοσχεύσεων. «Μέχρι στιγμής ο ΕΟΜ λειτουργεί ερασιτεχνικά και λόγω της υπεράνθρωπης προσπάθειας λιγοστών υπαλλήλων, χωρίς δικό του προσωπικό και χωρίς μακροχρόνιο σχεδιασμό» διαπιστώνει ο καθηγητής.

Σύμφωνα με τον κ. Καραμπίνη, η αύξηση της δωρεάς οργάνων πραγματοποιείται μέσα από ένα οργανωμένο σύστημα εντοπισμού δυνητικών δοτών οργάνων, το οποίο στην Ελλάδα ποτέ δεν κατάφερε να δομηθεί. «Αυτή τη στιγμή οι λίγοι δότες που αξιοποιούνται προκύπτουν μόνο εάν έχουν καταλήξει μέσα σε ΜΕΘ και κυρίως εάν το προτείνουν οι συγγενείς. Παγκοσμίως, το ήμισυ τουλάχιστον των δυνητικών δοτών δεν αξιοποιούνται αν δεν υπάρχει σύστημα εντοπισμού τους από την ώρα που θα προσκομιστούν στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) μέχρι να καταλήξουν, διά μέσου ενδεχομένως άλλων κλινικών, στη ΜΕΘ. Πόσω μάλλον όταν οι ασθενείς με ενδείξεις εγκεφαλικού θανάτου δεν εισέρχονται ποτέ στη ΜΕΘ λόγω έλλειψης κλινών» σημειώνει.

Η μεταμόσχευση στην Ευρώπη, όπως σημειώνει ο πρόεδρος του ΕΟΜ, αποτελεί την κορωνίδα των συστημάτων υγείας και προτεραιότητα των ηγεσιών της Υγείας. Επενδύουν οικονομικά και θεσμικά στην ανάπτυξη των προγραμμάτων δωρεάς οργάνων, καθώς έχουν αντιληφθεί ότι η μεταμόσχευση αποτελεί μια ιατρική διαδικασία με υπερανταποδοτικό κοινωνικό και οικονομικό όφελος. Στην Ελλάδα η μόνη επένδυση που γίνεται σε αυτόν τον τομέα είναι ο προϋπολογισμός του ΕΟΜ, που αφορά τη μισθοδοσία των λιγοστών υπαλλήλων του και τα λειτουργικά του έξοδα.

Αναμονή
Στη λίστα αναμονής για μεταμόσχευση νεφρού είναι καταγεγραμμένοι 988 ασθενείς, ανάμεσά τους έξι παιδιά και τέσσερα επείγοντα περιστατικά. Μεγάλη είναι και η λίστα για μεταμόσχευση ήπατος, καθώς είναι καταγεγραμμένοι 150 ασθενείς, ενώ αυτή για την καρδιά περιλαμβάνει 45 ασθενείς.

Επένδυση
Σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες οι αρμόδιοι ενισχύουν τα συστήματα εντοπισμού δοτών. «Η Κροατία, με πληθυσμό μόλις 4,4 εκατομμύρια, έφθασε τους 35 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού, δηλαδή τα ποσοστά της Ισπανίας, σχεδόν μηδενίζοντας τις λίστες αναμονής της» τονίζει ο πρόεδρος του ΕΟΜ.