«Πόλεμος και ειρήνη» ξανά στις αίθουσες

Από τα ογκωδέστερα έργα στην Ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας, το «Πόλεμος και ειρήνη» του Λέοντος Τολστόι, που προσφάτως κυκλοφόρησε σε νέα, πλήρη μετάφραση από τα ρωσικά από τις εκδόσεις Γκοβόστη (η μετάφραση είναι της Κοραλίας Μακρή), αναφέρεται στους Ναπολεόντειους πολέμους αναδεικνύοντας τις ιστορίες όχι μόνον των αιωνίων αντιπάλων Ναπολέοντα και Κουτούζοφ αλλά και των απλών ανθρώπων.

Οι πέντε οικογένειες της ρωσικής αριστοκρατίας με τις οποίες ασχολείται ο Λ. Τολστόι αναδύουν ένα μωσαϊκό τής τότε Ρωσίας και με την παραστατική περιγραφή των μαχών και των συρράξεων ο συγγραφέας αφήνει να διαφανούν οι βαθύτερες σκέψεις του για έννοιες όπως ο πατριωτισμός, ο ανθρωπισμός και η ηθική. Μέσα από τα έργα του γενικότερα και από το «Πόλεμος και ειρήνη» ειδικότερα προκύπτει ότι πιστεύει ότι κινητήριος δύναμη της ιστορικής εξέλιξης δεν είναι τόσο η θέληση του ηγέτη αλλά η θέληση των λαών. Εκείνοι μεταβιβάζουν τη θέλησή τους στον ηγέτη επιλέγοντάς τον να τους κυβερνήσει. Υπάρχει περίπτωση όμως η θέληση του λαού να αλλοιώνεται, όταν ο ηγέτης αποκτά την εξουσία πραξικοπηματικά. Συνεπώς, στο μυθιστόρημα του Τολστόι οι αποφάσεις των ηγετικών μορφών των στρατιωτικών εξελίξεων, όπως του Ναπολέοντα και του Κουτούζοφ, περνούν σε δεύτερη μοίρα για να αναδειχτεί η αξία της λαϊκής δύναμης και των ικανοτήτων των απλών στρατιωτών της προεπαναστατικής περιόδου. Με επική πνοή ο Τολστόι έγραψε το έβδομο πιο ογκώδες έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που εκτείνεται χρονικά από τη μάχη του Αούστερλιτς ως τη γαλλική εισβολή, τον εμπρησμό της Μόσχας και την ήττα του Ναπολέοντα.

Οπως ήταν φυσικό, η μεταφορά του μυθιστορήματος «Πόλεμος και ειρήνη» στον κινηματογράφο δεν υπήρξε καθόλου εύκολη υπόθεση. Η πρώτη κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος έγινε το 1915, σε μια βωβή ταινία στην οποία παίζει ο Βλαντίμιρ Γκάρντιν, πρωτοπόρος ρώσος σκηνοθέτης, σεναριογράφος και ηθοποιός, ιδρυτής και πρόεδρος της πρώτης κινηματογραφικής σχολής στον κόσμο, της φημισμένης VGIK. Πολλά χρόνια αργότερα, το 1956, το «Πόλεμος και ειρήνη» γυρίστηκε ξανά από τον Αμερικανό Κινγκ Βίντορ, μια μεγαλοπρεπής αλλά χάρτινη ιταλοαμερικανική συμπαραγωγή διάρκειας 3,5 ωρών με πρωταγωνιστές τους Οντρεϊ Χέπμπορν, Χένρι Φόντα, Μελ Φερέρ.

Ομως ήταν στα μέσα της δεκαετίας του 1960, εποχή αναταραχής και χάους σε ολόκληρη τη Σοβιετική Ενωση, όταν προέκυψε το μεγαλειώδες έργο του Σεργκέι Μπονταρτσούκ με τον ίδιο τίτλο. Αυτή η ταινία-μαμούθ, διάρκειας 427′ (!), θα προβάλλεται και πάλι στις αίθουσες Στούντιο και Aλκυονίς μοιρασμένη σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος θα προβάλλεται από την Πέμπτη 24 Δεκεμβρίου και το δεύτερο από την Πέμπτη 31 του μηνός.

Το ιστορικό της δημιουργίας αυτής της ταινίας που για πρώτη φορά θα προβληθεί στην ολοκληρωμένη της μορφή στην Ελλάδα έχει τεράστιο ενδιαφέρον. Ολα ξεκίνησαν από την ταινία του Βίντορ. Προβλήθηκε στη Σοβιετική Ενωση το 1959 και σημείωσε τεράστια επιτυχία αφού περί τα 31,5 εκατομμύρια σοβιετικοί πολίτες την παρακολούθησαν. Καθώς πλησίαζε η 150ή επέτειος από την εισβολή των Γάλλων στη Ρωσία (1962) και ενώ η διπολική αναμέτρηση ΕΣΣΔ – ΗΠΑ ήταν η κυρίαρχη σύγκρουση του πλανήτη, η τότε υπουργός Πολιτισμού της ΕΣΣΔ Φούρτσεβα ανέπτυξε την ιδέα του γυρίσματος μιας ρωσικής ταινίας που θα βασιζόταν στο μυθιστόρημα του Λ. Τολστόι. Μάλιστα, σε ανοιχτή επιστολή της που δημοσιεύτηκε στον Τύπο υπογεγραμμένη από σοβιετικούς σκηνοθέτες διακηρύχθηκε ότι «είναι ζήτημα τιμής για τον σοβιετικό κινηματογράφο να κάνει μια ταινία, η οποία θα ξεπεράσει την αμερικανο-ιταλική παραγωγή και σε καλλιτεχνική αξία και σε αυθεντικότητα».

Αυτή η παραγωγή επρόκειτο να είναι η σοβιετική απάντηση στην ταινία του Βίντορ. Αρκετοί σοβιετικοί καλλιτέχνες ήθελαν να γυρίσουν την ταινία, ανάμεσά του ο Σεργκέι Γκερασίμοφ και ο Μιχαήλ Ρομ. Τελικά επιλέχθηκε ο Σεργκέι Μπονταρτσούκ ο οποίος γύρισε το «Πόλεμος και ειρήνη» σε τέσσερα μέρη. Το πρώτο διαρκεί 147′, το δεύτερο 100′, το τρίτο 84′ και το τέταρτο 100′. Ο κεντρικός πρωταγωνιστικός ρόλος, η πριγκίπισσα Νατάσα Ροστόβα, ερμηνεύτηκε από τη Λουντμίλα Σαβέλεβα, απόφοιτο της φημισμένης Ακαδημίας Ρωσικού Μπαλέτου Βαγκάνοβα. Η Λουντμίλα Γκουρτσένκο, η Αναστάζια Βερτινόσκαγια καθώς και άλλες ηθοποιοί επιθυμούσαν σφόδρα να ερμηνεύσουν τον ρόλο της Νατάσα Ροστόβα, όμως ο Σ. Μπονταρτσούκ επέλεξε τη νεαρή μπαλαρίνα, η οποία φυσικά ερμηνεύει τον ρόλο της καριέρας της.

Η ταινία προκάλεσε αίσθηση και έφτασε ως τα Οσκαρ κερδίζοντας το ξενόγλωσσο αλλά και μια υποψηφιότητα για τα σκηνικά της. Σήμερα, η προβολή της από τη NEW STAR συμπίπτει με τη συμπλήρωση 100 ετών από την πρώτη μεταφορά του έργου του Τολστόι στον κινηματογράφο. Ας σημειωθεί επίσης ότι το μυθιστόρημα των εκδόσεων Γκοβόστη θα πωλείται στις αίθουσες Αλκυονίς και Στούντιο σε μειωμένη, φιλική τιμή ενώ στα μέσα του Ιανουαρίου 2016 θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση με τη συμμετοχή της ρωσικής πρεσβείας.