Από εξαιρετικά δύσκολη έως αδύνατη μοιάζει να είναι σήμερα η «συγκατοίκηση» στο κτίριο Τσίλλερ της οδού Πειραιώς. Το Εθνικό Θέατρο ακολουθεί τους ρυθμούς μιας πρωτόγνωρης αντιπαράθεσης ανάμεσα στο Διοικητικό Συμβούλιο (στην πλειοψηφία του) και στον καλλιτεχνικό διευθυντή (και στους συνεργάτες του). Περιθώρια αισιοδοξίας για λύση δεν διαφαίνονται, δύο σχεδόν εβδομάδες μετά τη συνέντευξη Τύπου του Στάθη Λιβαθινού (Τρίτη 8 Σεπτεμβρίου) που άνοιξε τον ασκό του Αιόλου. Από εκεί και πέρα ειπώθηκαν πολλά και βαριά λόγια και γράφτηκαν άλλα τόσα στις ανακοινώσεις, στις απαντήσεις και στις επιστολές που δημοσιοποιήθηκαν. Κανείς δεν βρήκε ούτε χώρο ούτε ώρα για πολιτισμένη συζήτηση και διάλογο.
Γιατί όμως δημιουργήθηκε αυτό το χάσμα και πότε πρόλαβε να λάβει τερατώδεις διαστάσεις αυτή η κόντρα; Γιατί το ΔΣ κατηγορεί τον καλλιτεχνικό διευθυντή για «αλαζονική συμπεριφορά, δίψα για εξουσία, διάθεση επιβολής και ψέματα»; Και γιατί ο Στάθης Λιβαθινός, με τη σειρά του, αναφέρεται σε «καταγέλαστες και ασύστατες επιθέσεις σε βάρος μου», χαρακτηρίζοντας τη στάση του ΔΣ, μεταξύ άλλων, «μη δημιουργική και οπισθοδρομική»;
Διόλου συμπτωματικό το γεγονός ότι η τελευταία συνεδρίαση του ΔΣ, το πρωί της περασμένης Δευτέρας, ξεκίνησε «κεκλεισμένων των θυρών» και μόνον μία ώρα αργότερα επετράπη στον καλλιτεχνικό διευθυντή και στον αναπληρωτή του να παραστούν. Η συζήτηση κινήθηκε σε τρέχοντα θέματα, ο Λιβαθινός δεν έμεινε πολύ γιατί ήθελε να παρακολουθήσει τις εισαγωγικές εξετάσεις της Δραματικής Σχολής, οπότε στη συνεδρίαση παρέμεινε ο αναπληρωτής και στενός συνεργάτης του, Θοδωρής Αμπαζής. Με «ανοιχτή» την αντιπαράθεση που έχει ξεκινήσει, οι δύο πλευρές απέφυγαν κάθε συζήτηση για να μη φτάσουν σε ακρότητες.

Η πρόθεση του Στάθη Λιβαθινού να ηγηθεί της Δραματικής Σχολής καθώς και να ιδρύσει Τμήμα Σκηνοθεσίας, μαζί με τις υποσχόμενες χορηγίες προς το Εθνικό, προκάλεσαν την αντίδραση της πλειοψηφίας του ΔΣ. Με τη δυνατότητα που του δίνει ο νόμος, εμπόδισε κάθε πρωτοβουλία του νέου καλλιτεχνικού διευθυντή. Αφορμές ή αιτίες, τα προαναφερθέντα περιστατικά επιβεβαίωσαν τη βαθιά ρήξη που κρύβει στις ρίζες της η διαφορετική προσέγγιση των δύο πλευρών και ουσιαστικά την τελείως διαφορετική ιδεολογία τους.

«Η κατάσταση θυμίζει την αντίστοιχη της χώρας σήμερα. Ολοι συμφωνούν ότι κάτι πρέπει να αλλάξει, αλλά ο καθένας το εννοεί με τον δικό του τρόπο. Με αποτέλεσμα το χάσμα να είναι αγεφύρωτο. Η σύνθεση του ΔΣ είναι τέτοια που δεν επιτρέπει σύμπλευση με τον συγκεκριμένο καλλιτεχνικό διευθυντή. Είναι και θέμα διαφορετικής αισθητικής» είναι η άποψη ενός ψύχραιμου γνώστη της κατάστασης, που συνομιλεί με όλους. Οπως είναι φυσικό, τώρα που η κόντρα δημοσιοποιήθηκε, δόθηκαν και προσωπικές διαστάσεις που φαίνεται να οδηγούν στο συμπέρασμα πως «στο Εθνικό δεν χωράμε και οι δύο. Ή ο ένας ή ο άλλος» ή όπως το είπε ξεκάθαρα ο Στάθης Λιβαθινός, «ή θα πάμε το πρόγραμμά μας στα άκρα ή θα πάμε σπίτι μας».
Οι μεγάλες κόντρες
Από το επταμελές ΔΣ ο πρόεδρος Θανάσης Παπαγεωργίου, ο αντιπρόεδρος Κυριάκος Κατζουράκης και το μέλος Ιωσήφ Βιβιλάκης αποτελούν τον τοίχο πάνω στον οποίο προσκρούει συστηματικά ο Στάθης Λιβαθινός. Από τους υπόλοιπους, η Μέλπω Ζαρόκωστα (εκπροσωπεί την Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων) συντάσσεται άλλοτε μαζί τους και άλλοτε με τα υπόλοιπα μέλη –Αμαλία Μουτούση, Ταξιάρχης Χάνος, Ρήγας Αξελός (οι δύο τελευταίοι είναι οι εκπρόσωποι του ΣΕΗ), οι οποίοι δεν λειτουργούν ομαδικά, εκφράζοντας ανάλογα με το θέμα τις απόψεις τους. Oι δύο πρώτοι πάντως στηρίζουν τις πρωτοβουλίες του σκηνοθέτη – διευθυντή, κυρίως γιατί θέλουν το Εθνικό να ανοίξει τα φτερά του, αποφεύγοντας τον κίνδυνο μιας ακινητοποίησης, μιας στασιμότητας.
Η μεγάλη αντιπαράθεση αφορούσε το θέμα της ίδρυσης του Τμήματος Σκηνοθεσίας –με απόντες όμως λόγω θέρους, προβών ή παραστάσεων τους τρεις ηθοποιούς/μέλη του ΔΣ. Είχε προηγηθεί, μέσα στον Ιούλιο, η συζήτηση για την ανάληψη της διεύθυνσης της Δραματικής Σχολής και ακολούθησε η συζήτηση για το θέμα των χορηγιών. Σταθερός «αντίπαλος» η τριάδα που συνθέτει ο πρόεδρος με τον αντιπρόεδρο και το ένα μέλος του ΔΣ που από ένα σημείο και μετά έβαζε και βάζει εμπόδιο σε κάθε πρόταση του Στάθη Λιβαθινού. Και ας είχε γίνει δεκτός με μεγάλη ικανοποίηση ο διορισμός του, την περασμένη άνοιξη, από τον τότε αναπληρωτή υπουργό Πολιτισμού Νίκο Ξυδάκη. Κάποιοι έλεγαν από τότε ότι η επιλογή (ορισμένων) μελών του ΔΣ προμήνυε την κόντρα κυρίως γιατί πρόθεση του υπουργού ήταν η αλλαγή του νόμου και η μείωση των εξουσιών που έχει ο καλλιτεχνικός διευθυντής. Μόνον που ο νόμος παραμένει ως έχει –ακόμη.
Παιχνίδια εξουσίας
Με το θεσμικό πλαίσιο ανά χείρας και τον φόβο της (υπερ)εξουσίας του καλλιτεχνικού διευθυντή, το Διοικητικό Συμβούλιο (πάντα στην πλειοψηφία του και όχι σύσσωμο) αντιτάχθηκε και συνεχίζει να αντιτάσσεται στην όποια αλλαγή προσπαθεί να φέρει ο Στάθης Λιβαθινός. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που μιλούν για διάθεση του Παπαγεωργίου «να διοικήσει» το Εθνικό μαζί με τον Κατζουράκη. Και αυτό μπορεί να το καταφέρει μπλοκάροντας κάθε πρωτοβουλία με αρωγό τον θεατρολόγο Βιβιλάκη που γνωρίζει λεπτομέρειες του νόμου. Οι τρεις τους –που αναλόγως της περίπτωσης γίνονται τέσσερις ή πέντε –δεν αφήνουν τίποτε να πέσει κάτω. Επιστρέφουν σε μεθόδους που είναι χρονοβόρες και από μόνες τους μπλοκάρουν κάθε εξέλιξη.
Με φόβο και προφανή έλλειψη εμπιστοσύνης –αν όχι και εκτίμησης –στο πρόσωπο του νέου καλλιτεχνικού διευθυντή, επαναλαμβάνουν τις κατηγορίες περί αλαζονείας. Μιλούν για τον τρόπο, το ύφος, ακόμη και την απαξία με την οποία αντιμετώπισε την κατάσταση και στη Δραματική Σχολή. Μετά τη μη ανανέωση της θητείας του διευθυντή της, Κώστα Γεωργουσόπουλου (έληξε στις 31/8), η σχολή για να μην είναι ακέφαλη τελεί υπό την εποπτεία του, όπως ορίζει ο νόμος, ενώ το ΔΣ παραμένει αρνητικό στην ανάληψη της διεύθυνσής της από τον Λιβαθινό –και ξαναμιλάει για υπερεξουσίες…

Απροετοίμαστος και χωρίς προτεραιότητες

Από την πλευρά του ο Στάθης Λιβαθινός, ο οποίος μπήκε με δύναμη στο Εθνικό για να υλοποιήσει ιδέες και σκέψεις που επεξεργάζεται εδώ και πολλά χρόνια, φάνηκε απροετοίμαστος για όσα ακολούθησαν. Από τη μια ήταν φορτισμένος με συναισθήματα χαράς και ικανοποίησης για την επιστροφή σε έναν χώρο από όπου «εκδιώχθηκε» το 2004 (όταν ο Γιάννης Χουβαρδάς διέκοψε τη λειτουργία της Πειραματικής Σκηνής). Από την άλλη ήταν η συγκυρία και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ανέλαβε το τιμόνι του Εθνικού: διακοπή της θητείας Χατζάκη και κόντρες με το ΥΠΠΟ που θα λυθούν στα δικαστήρια, κακή οικονομική κατάσταση. Μαζί με τη δεδομένη πρόθεσή του για τη δημιουργία Τμήματος Σκηνοθεσίας, φάνηκε να πιέζεται από τις ίδιες του τις επιθυμίες. Χωρίς πλήρη ιεράρχηση και με την αγωνία να γίνουν όλα τώρα, δεν έβαλε προτεραιότητες.

Το χάσμα ανάμεσα στα δύο μέρη δεν καλύπτεται. Ιδεολογικά κινούνται σε αντίθετες κατευθύνεις. Η προοπτική μιας νέας κυβέρνησης και ενός καινούργιου υπουργού Πολιτισμού ίσως να αποτελεί και τη μόνη λύση στο πρόβλημα, με την αλλαγή της σύνθεσης του ΔΣ. Η άλλη λύση αφορά την αντικατάσταση του Στάθη Λιβαθινού ενώ δεν του δόθηκε ουσιαστικά η δυνατότητα να υλοποιήσει το πρόγραμμά του. Από το παιχνίδι δεν λείπουν και οι ευθύνες τόσο του πρώην όσο και του επόμενου υπουργού Πολιτισμού για τις επιλογές τους.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ